|
đỗ tư nghĩa
PHẦN I: GIA Đ̀NH
1. BỐ MẸ HAY CẰN NHẰN Bố mẹ tôi luôn cằn nhằn tôi. Tôi không thể chịu được việc phải ở nhà hơn 10 phút! Tôi nghe điều đó mới thường xuyên làm sao! Dĩ nhiên, bên cạnh những gia đ́nh có sự quan tâm chia sẻ, cởi mở, cũng có những gia đ́nh không được như vậy; và nhiều người trẻ trở nên tức giận khi bố mẹ họ bảo họ phải làm cái ǵ. Thường khi, rốt cuộc họ im lặng, không muốn nói ǵ với bố mẹ họ cả. [1] Cả tôi nữa, thỉnh thoảng tôi cũng đă đấu tranh với mẹ tôi về việc tôi chọn sống đời tôi ra sao. Tôi thường nói, “Hăy để cho con yên! Hăy cứ để cho con làm theo cách của con.” Những bậc cha mẹ luôn có vẻ như đang tạo ra cho con cái họ một thời gian khó khăn. Từ thời xa xưa, những bà mẹ đă từng nói những điều như, “Con hăy làm bài về nhà đi!” “Con hăy tắt TV!” “ Dậy đi nào, nếu không con sẽ bị trễ học đấy!” Đó không phải là một cái ǵ đó mà ta có thể thay đổi. Nhưng bạn sẽ hiểu được tấm ḷng của bố mẹ bạn, khi chính bạn trở thành ông bố, bà mẹ. Bởi vậy, điều quan trọng là bạn có được một trái tim rộng mở. Nếu một người mẹ (hay bố) la hét lên với bạn, bạn có thể nghĩ: “ Mẹ nói to, có nghĩa là mẹ đang khoẻ mạnh, thật tuyệt,” hay, “ Ồ, mẹ đang biểu lộ t́nh thương đối với ḿnh. Ḿnh trân quư t́nh thương đó.” Khả năng nh́n bố mẹ theo cách này, là một dấu hiệu cho thấy sự trưởng thành của bạn, một sự trưởng thành đang ngày một gia tăng. Trong toàn bộ thế giới thú vật, con thú cha và con thú mẹ dạy những con non của chúng cách sống c̣n – cách săn mồi, cách ăn, vân vân. Tương tự như vậy, bố mẹ ta dạy ta nhiều điều, phóng ta về hướng đi đúng. Đây là một điều mà ta sẽ trân quư khi chính ta trở thành người lớn. Có một câu chuyện nổi tiếng về một chàng trai cô đơn ngồi thất thểu bên đường sau khi căi nhau với bố anh ta. Anh tin rằng bố anh là một người hẹp ḥi, bất công – thậm chí, là một người khùng. Một người quen lớn tuổi hơn anh đi qua, đoán ra nguyên nhân nỗi buồn của anh, và nói, “Khi tôi khoảng 18 tuổi, bố tôi không nói với tôi điều ǵ ngoài những điều tẻ nhạt, ngớ ngẩn, khiến cho tôi điên tiết. Tôi đâm ra thực sự chán phải nghe những lời đó. Nhưng 10 năm sau, tôi bắt đầu cảm thấy rằng, mọi sự mà bố tôi đă nói đều có nhiều ư nghĩa. Tôi tự hỏi, “Bố ḿnh đă tích lũy nhiều sự khôn ngoan như thế, từ bao giờ?” Tôi nghĩ, điều quan trọng là bạn sử dụng chính sự khôn ngoan của bạn để tránh gây ra “chiến tranh” với bố mẹ bạn. Thêm nữa, khi bố mẹ bạn căi nhau, như nhiều bậc bố mẹ thỉnh thoảng làm, th́ điều khôn ngoan nhất cho bạn, là hăy tránh ra xa.
2. BIỂU LỘ TÍNH CÁ TÍNH. Bố mẹ tôi luôn chỉ trích áo quần và tóc tai tôi. Nhưng những cái này lại biểu lộ con người của tôi. Tôi có thể h́nh dung rằng, bạn cảm thấy tính cá nhân của bạn đang bị câu thúc nếu bạn bị cưỡng bách phải làm cái mà bố mẹ bạn bảo bạn làm. Tuy nhiên, việc biểu lộ cá tính của bạn, và nổi loạn chỉ v́ muốn nổi loạn, là hai việc hoàn toàn khác nhau. [2] Với tư cách là một phần của một toàn thể lớn hơn – bất luận đó là một gia đ́nh hay một nhóm xă hội – điều quan trọng là ta có tinh thần và sự khôn ngoan để ḥa thuận với người khác. Mềm dẻo và dung ḥa được những quan điểm khác nhau là dấu hiệu của một cảm thức mạnh mẽ về bản ngă. Thay v́ mù quáng đi theo đám đông hay mù quáng chống lại nó, điều hệ trọng là ta t́m kiếm sự cân bằng và ḥa điệu. Đạt tới sự khôn ngoan như thế, chứng tỏ bạn có một cá tính mạnh mẽ. Thật là một sai lầm to lớn khi tự cho phép ḿnh trở thành vị kỷ và vô cảm với những người xung quanh ta. Không ai là một ốc đảo cả. Chúng ta sống, vây quanh bởi gia đ́nh ta, bạn hữu ta, và phần c̣n lại của thế gian. Tất cả chúng ta đều có quan hệ, liên kết với nhau. Bí quyết là bộc lộ tính cách riêng của ta trong khi sống ḥa điệu bên trong mạng lưới của những mối quan hệ. Cá tính đích thực không phải là vị kỷ. Nó là một cách sống mà sẽ dẫn cả chúng ta lẫn người khác đi về một hướng tích cực, trong cách tự nhiên nhất.
3. QUÁ ÍT TIỀN Mọi thứ mà tôi muốn làm đều cần tiền – mà tôi lại chẳng có đồng xu nào cả! Ước chi tôi có một gia đ́nh khá giả. Bạn có thể xuất thân từ một gia đ́nh nghèo, và cảm thấy thất chí bởi v́ bạn không thể mua những thứ mà bạn muốn. Có thể bố mẹ bạn phấn đấu chỉ để đủ trả tiền thuê nhà, hơn là để chu cấp cho những món phụ chi của bạn. Đây không phải là những t́nh huống bất thường. Nhiều người trẻ cũng ở trong một cảnh ngộ như bạn. Thường khi, họ nghĩ rằng tiền bạc tương đương với hạnh phúc. Nhưng mà họ đang phạm một sai lầm nghiêm trọng[3] Ra đời trong một dinh thự nguy nga không phải là một đảm bảo cho hạnh phúc, cũng như sinh ra trong một cái lán, không bị kết án phải chịu một số phận khốn khổ. Hạnh phúc hay bất hạnh không dính líu ǵ với số lượng tài sản vật chất. Ngay cả một gia đ́nh giàu có và xem ra đáng ghen tỵ, có thể đang vùng vẫy với vấn đề trầm trọng nào đó, mà có thể là ta không biết. Thường khi, người ta có vẻ như đang hạnh phúc, nhưng bên dưới, họ có thể đang ẩn giấu một nỗi thống khổ cá nhân nào đó. Cho dù bên ngoài họ xem ra thân thiết gắn bó với nhau thế nào chăng nữa, th́ cũng khó mà thấy cái ǵ ở bên trong trái tim họ. Bởi vậy, đừng bao giờ xấu hổ về t́nh trạng kinh tế của bạn. Cái đáng nhục, là có một trái tim nghèo nàn, sống một cách bất lương. Một doanh nhân nổi tiếng thế giới một lần nói với tôi, “ Mặc dù bây giờ tôi đă đạt danh vọng và tiền tài, nhưng khi tôi c̣n nghèo, tôi có một cảm thức lớn hơn về mục đích và sự thành tựu. Thuở đó, tôi đă có những mục đích, và cuộc đời tràn đầy thử thách. Để có lại được cái cảm thức về sự thành tựu đó, bây giờ tôi nhận thức rằng, tôi phải tạo ra một mục đích mới: góp phần vào sự an vui và hạnh phúc của người khác.” Chúng ta thường thấy những người bị lôi kéo vào trong những cuộc chiến khốc liệt về tiền bạc; những người bị ch́m đắm trong sự khốn khổ và chán chường nếu danh tiếng của họ mai một đi; những người hủy hoại đời họ khi họ để cho danh vọng và quyền lực làm chủ cái đầu của họ; và những người sống trong những ngôi nhà xa hoa, nơi mà những thành viên gia đ́nh không thể chịu đựng được nhau. Rất thường khi, những người sống trong những gia đ́nh có vẻ lư tưởng, khá giả, danh giá, th́ lại bị g̣ bó bởi nghi thức, truyền thống và dáng vẻ bên ngoài. Họ có khó khăn trong việc biểu lộ những t́nh cảm ấm áp, những cảm xúc và sự hồn nhiên đích thực. Và rất thường khi, những người trẻ được số phận ưu đăi, lại gặp khó khăn trong việc đặt ra những mục đích và thành tựu chúng, bởi v́ mọi nhu cầu của họ đều được chăm lo. Do vậy, khi bạn xem xét cho thật kỹ, th́ giàu sang, danh vọng hay sự xa hoa có bảo đảm hạnh phúc hay không? Câu trả lời là một tiếng “không” dứt khóat. Mọi sự tùy thuộc vào quan điểm của bạn. Thay v́ nghĩ rằng, bạn không may mắn chỉ v́ bố mẹ không có nhiều tiền hay thiếu học vấn, hăy chấp nhận rằng đây là một t́nh trạng chung. Bạn sẽ thấy rằng, cái nhăn quan này sẽ cho phép bạn phát triển thành một người thực sự nhân ái. Bạn sẽ nhận thức rằng, những gian khổ của bạn chính là cái chất liệu mà sẽ khiến cho bạn có thể mở rộng tấm ḷng, và trở thành một người có chiều sâu và thực chất. Sự thực là, chỉ bằng cách nếm trải khó khăn mà bạn mới có thể trở thành loại người có khả năng hiểu được những t́nh cảm của người khác. Nỗi đau và nỗi sầu muộn của bạn sẽ nuôi trồng mảnh đất của bản thể nội tâm bạn. Và từ đó, bạn có thể làm nở ra bông hoa đẹp đẽ của ḷng từ ái và niềm ước mong làm việc cho hạnh phúc của mọi người. Tiền bạc, danh vọng và của cải vật chất chỉ đem lại sự thoả măn chóng qua, một cái ǵ đó có thể gọi là hạnh phúc “tương đối”. Tuy nhiên, những hiền nhân thường xây dựng hạnh phúc tuyệt đối bằng cách chuyển hóa đời họ từ bên trong. Khi ta phát triển một trạng thái tâm thức bao la và chói lọi như một cung điện tráng lệ, th́ bất luận ta đi đâu hay làm cái ǵ ta có thể gặp phải trong đời, không có ǵ có thể làm xói ṃn hay hủy diệt được hạnh phúc của ta.
4. H̉A THUẬN VỚI BỐ MẸ Ước chi tôi đă có bố mẹ tốt hơn. Gia đ́nh nào cũng có một loạt hoàn cảnh và vấn đề riêng, mà chỉ những thành viên của nó mới có thể hiểu đầy đủ. Bạn có thể tự hỏi, tại sao bạn được sinh ra trong gia đ́nh bạn. Hay, tại sao bạn không diễm phúc có một ngôi nhà đẹp hơn, một gia đ́nh ấm cúng hơn và khá giả hơn. Có thể, thậm chí bạn muốn bỏ nhà mà đi. Tuy vậy, một điều tôi có thể nói, là: bất luận bố mẹ bạn thuộc loại người nào, họ là bố mẹ của bạn. Nếu bạn không có họ, bạn sẽ không tồn tại. Xin hiểu cái ư nghĩa sâu xa của điểm này. Bạn được sinh ra trong một gia đ́nh đặc thù, tại một nơi đặc thù và trên hành tinh Trái Đất này vào thời điểm đặc thù này. Bạn không được ra đời trong một gia đ́nh nào khác. Sự kiện này bao trùm ư nghĩa của mọi sự. Không có ǵ xảy ra t́nh cờ ngẫu nhiên, và người ta đă có sẵn mọi thứ bên trong ḿnh để có hạnh phúc. Bởi vậy, không có kho tàng nào quư giá hơn chính sự sống. Bất luận t́nh huống của bạn khó khăn đến mức nào đi nữa; bất luận bạn cảm thấy bị bố mẹ bỏ quên ra sao đi nữa, th́ bây giờ bạn đang hiện hữu – vẫn c̣n trẻ và diễm phúc có một tinh thần trẻ trung mà với nó, bạn có thể tạo dựng một cuộc sống hạnh phúc nhất, từ khoảnh khắc này trở đi. Đừng hủy hoại hay làm hỏng tương lai quư giá của bạn bằng cách đầu hàng sự tuyệt vọng hôm nay. Hăy dũng cảm khích lệ ḿnh tiến lên, tự nhắc nhở ḿnh rằng, nỗi đau và nỗi sầu muộn càng sâu, th́ hạnh phúc chờ đợi ta càng lớn. Hăy có sự quyết tâm trở thành một trụ cột của gia đ́nh bạn. Cho dù bạn có một người bố (hoặc mẹ) nghiện rượu, hay lâm trọng bệnh; cho dù gia đ́nh bạn đang trải qua những lúc khó khăn v́ thất bại trong việc làm ăn, cho dù bạn phải chịu đựng nỗi đau khi nh́n thấy bố (hay mẹ) bị phê b́nh và đả kích, thậm chí một cách oan uổng, hay cho dù bạn bị bố (mẹ) bỏ rơi – tất cả những t́nh huống có vẻ như nghịch cảnh này có thể được xem như là dưỡng chất để thúc đẩy bạn tăng trưởng mạnh mẽ hơn nữa. Bất luận là bạn bị bố mẹ đối xử ra sao, rốt cùng, việc trở nên hạnh phúc chính là trách nhiệm của bạn, chứ không phải của họ. Quyết tâm trở thành “mặt trời”, xua tan mọi bóng tối trong đời ta và bên trong gia đ́nh ta, việc ấy tùy thuộc vào mỗi chúng ta. Bất luận cái ǵ xảy ra, điều hệ trọng là bạn sống một cách tự tin, với xác tín rằng bạn là “mặt trời”. Dĩ nhiên, trong đời có những ngày có nắng và những ngày có mây âm u. Nhưng ngay cả vào những ngày có mây, mặt trời vẫn chiếu sáng. Cho dẫu ta đang khổ đau, điều hệ trọng là ta phấn đấu để giữ cho mặt trời chiếu sáng rực rỡ trong trái tim ta. Tôi quen một người trẻ, mồ côi cha; mẹ anh lâm trọng bệnh, mất khả năng làm việc, c̣n chị gái anh th́ đang nằm nhà thương. Trong khi chịu đựng quá nhiều gian khổ trong tuổi trẻ, anh đă leo lên một ngọn núi cao trong đời, vượt lên trước những người khác khá xa. Tôi tin rằng những người trẻ nào đối đầu với những gian khổ như thế, họ sẽ là những nhà lănh đạo của thế kỷ 21.
5. HÀNH XỬ VỚI LỜI KHUYÊN. Tôi không thích người ta – nhất là bố mẹ tôi – chỉ ra những thiếu sót của tôi. Trong đời, một trong những điều làm phẫn chí nhất, là khi ta nghĩ ta là như thế này, trong khi những người xung quanh ta lại nghĩ về ta một cách ngược lại. Tuy nhiên, những người khác có thể thường hay thấy những cái về ta mà ta không thể thấy. Điều này là rất tốt, bởi v́ tương tự như một tấm gương cho phép bạn nh́n khuôn mặt ḿnh, những người xung quanh bạn có thể có tác dụng như một tấm gương, qua đó bạn thấy những khía cạnh khác của chính bạn. Những b́nh luận của những người gần gũi với bạn có thể giúp bạn tập trung cá tính của bạn về một hướng tích cực. Sự giáo dục, sự hướng dẫn, lời khuyên, những lời cảnh báo và thậm chí những khiển trách mà bạn tiếp nhận, đều có thể được dùng, một cách tích cực, để hướng bạn đi theo con đường đúng. Trái lại, từ chối , không chịu lắng nghe lời khuyên của người khác, nổi loạn chỉ làm cái mà bạn muốn và gây khó chịu cho mọi người – dưới lớp ngụy trang là biểu đạt cá tính của bạn – đó chỉ là những h́nh thức của sự ngoan cố mà sẽ không làm lợi lạc ǵ cho ai cả. Có những người chỉ ra những thiếu sót của bạn và giúp bạn vứt bỏ những thói quen xấu của bạn tận gốc rễ, điều ấy sẽ cho phép bạn, về lâu về dài, rèn đúc cá tính của bạn trong một cách thức mà sẽ hữu ích cho bạn. Nếu, ngược lại, những gốc rễ của những thói quen xấu đó vẫn c̣n, th́ chúng sẽ dần dần tác động xấu tới đời bạn, đưa đẩy bạn về một hướng có hại và có tính hủy hoại. Khi bạn có thể nhận thức điều này, bạn sẽ thấy rằng việc từ chối lắng nghe lời khuyên là rồ dại. Điều hệ trọng, là hăy trở nên khôn ngoan,
6. QUÁ NHIỀU BÓ BUỘC HẠN CHẾ Bố mẹ tôi đặt quá nhiều bó buộc lên tôi. Dường như họ không hiểu rằng tôi không c̣n bé bỏng nữa. Bằng cách nào tôi có thể thuyết phục cho họ tin điều đó? Chắc chắn là tôi có thể hiểu được điều mà bạn đang nói. Không ai thích bị người khác kiểm soát, và thật tự nhiên để ao ước rằng ta có thể làm cái điều của riêng ta, và người khác không quấy rầy ta trong mọi lúc. Tôi biết vài học sinh mơ về sự tự do mà họ sẽ được hưởng nếu không có luật lệ nào, nếu họ có nhiều tiền bạc và thời gian, và không có những ông bố bà mẹ cằn nhằn họ. Nhưng, thực ra, đó là một nhăn quan nông cạn về xă hội con người. Tự do thực thụ, rốt cùng, tùy thuộc vào cái mà bạn quyết định hiến ḿnh cho, với tất cả trái tim bạn. Nó không có nghĩa là chỉ la cà lêu lổng và không làm ǵ cả. Nó không phải là tiêu tiền như nước. Nó không phải là có mọi thời gian rảnh rỗi trên đời. Nó không phải là những cuộc đi nghỉ dài. Chỉ làm như ḿnh thích không phải là tự do – đó không ǵ khác hơn là sự tự nuông chiều. Tự do thực thụ nằm trong sự thử thách trước mắt, để phát triển chính ḿnh, để đạt tới cái mục đích mà bạn đă chọn.
__________________________
[1] Sự “ im lặng” này, thường là một cuộc… “ chiến tranh lạnh” rất dai dẳng! [2] Các bạn trẻ lưu ư: Có sự “ nổi loạn” đích thực, và sự “ nổi loạn” giả tạo. Các vĩ nhân của thế giới – như chúa Jesus, Phật Thích Ca, Lăo Tử, Socrates…– họ đều là những kẻ “nổi loạn” đích thực.Những kẻ nổi loạn đích thực có tâm hồn sáng tạo, có tư duy độc lập, họ không chịu bất cứ sự nô lệ nào trong tư tưởng, bất luận nó đến từ đâu. Phải công bằng mà nói, sự “nổi loạn” của giới trẻ hiện nay – trừ một số ngoại lệ – đa phần đều là sự “nổi loạn” giả tạo: sự “nổi loạn” của họ chỉ là hời hợt bên ngoài. Họ cố tạo sự “nổi trội” bên ngoài, qua cách ăn mặc lố lăng, tóc tai … nhưng bên trong, họ chỉ là một kẻ “nô lệ” của thời trang, của dư luận, của các phương tiện truyền thông đại chúng … [3] Đây không chỉ là một sai lầm của giới trẻ, mà là của đa số người – kể cả “thế hệ già” – trong xu thế “thực dụng” hiện nay. Tính thực dụng, theo nghĩa xấu, theo chúng tôi, bây giờ đă có qui mô toàn cầu, không chỉ riêng Việt Nam mới có.
trở về mục lục:
|
