đỗ tư nghĩa

con đường tuổi trẻ

PHẦN IV:  HỌC TẬP

26. MỤC ĐÍCH CỦA HỌC TẬP. 

Học tập chăm chỉ tại trường có ý nghĩa và mục đích gì? Khi ta còn trẻ, thì có gì sai trái nếu ta có một thời gian vui thú ?

Những câu hỏi đó gợi tôi nhớ đến một câu chuyện hài hước. Một doanh nhân Nhật Bản đi tới một hòn đảo tại Nam Thái Bình Dương, ở đó ông ta thấy những đứa trẻ đang thư giãn trên bờ biển. Ông nói với chúng: “ Đừng lãng phí thời gian nữa. Các cháu hãy đến trường ngay và khởi sự học tập!”

Chúng đáp lại, “ Tại sao chúng cháu nên đến trường?”

“Nếu các cháu đến trường và học chăm,” người đàn ông nói, “các cháu có thể được những con điểm tốt.”

“Tại sao chúng cháu cần những con điểm tốt?” Lũ trẻ hỏi.

“À, nếu các cháu đạt điểm tốt, các cháu có thể vào một trường đại học tốt.”

“Và cái gì sẽ xảy ra, nếu chúng cháu vào một trường đại học tốt?”

“Nếu các cháu tốt nghiệp từ một trường đại học có uy tín, các cháu có thể làm việc cho một công ty lớn hay phục vụ trong một công sở danh tiếng. Các cháu có thể kiếm lương cao và có thể bước vào một cuộc hôn nhân tốt.”

“Rồi, sao nữa?”

“Các cháu có thể sống trong một ngôi nhà đẹp và tận hưởng cuộc đời.”

“Rồi sao nữa?”

“Các cháu có thể làm việc rất chăm chỉ, cho con cái theo học một trường tốt và rồi về hưu.”

“Và sao nữa?” Lũ trẻ chất vấn.

“Rồi các cháu có thể đến một nơi ấm áp dễ chịu và thư giãn vào mọi buổi chiều.”

“Nếu đó là mục tiêu,” lũ trẻ đáp, “ thì chúng cháu không cần phải đợi. Chúng cháu đã đạt được nó rồi!”

Bởi vậy, tại sao chúng ta phải tiêu tốn quá nhiều thời gian và năng lượng cho việc học tập? Chúng ta sống đời mình với mục đích gì? Tiền bạc để làm gì?

Nếu lý do duy nhất để sống là có được tiện nghi dễ dãi, thì có thể không cần phải làm những nỗ lực căng thẳng như thế để vào một trường tốt hay tìm một chỗ làm tốt. Những trường tốt và chỗ làm tốt không tự động ban cho bạn hạnh phúc và sự thảnh thơi. Cho dẫu bạn chạy đuổi theo chúng, không có gì bảo đảm là bạn sẽ hạnh phúc nếu bạn đạt được nó.

Chỉ bằng cách đối đầu với những thử thách của đời, bạn mới có thể hiện thực hóa cái tiềm năng của mình và hưởng hạnh phúc. Mục đích của đời ta là chu toàn một sứ mệnh – một sứ mệnh của ta và chỉ của riêng mình ta, và cố hết sức để giúp những ai đang khổ đau. Để làm như thế, bạn sẽ cần sức mạnh và tính cách. Đó là lý do tại sao tôi thường trực nhấn mạnh điều này: bằng cách làm việc chăm chỉ và tự thử thách mình bây giờ, bạn sẽ có một vụ mùa bội thu trong tương lai.

Khi tôi còn là một thanh niên, tôi có một người bạn, anh ta dễ dàng xuất sắc trong mọi thứ và được mọi người rất thán phục. Do vậy, bạn có thể tưởng tượng sự ngạc nhiên của tôi, khi, 25 năm sau, tôi nhận một lá thư từ một người bạn khác bảo tôi rằng, người này rốt cuộc đã sống “một cuộc đời buồn thảm mà chỉ có thể mô tả như là địa ngục, đầy rẫy những thất bại về tài chính và những vấn đề gia đình.”

Bạn có thể hỏi, làm thế nào biết được tương lai của minh? Tôi tin rằng, bởi vì đã được cưng chiều và tán tụng quá sớm, bạn tôi đã không bao giờ học biết thế nào là lao động chăm chỉ, hay thế nào là phấn đấu để thành tựu một cái gì. Anh ta không bao giờ học biết thế nào là một cuộc đời có chiều sâu đích thực và thực chất. Vì nghĩ rằng, mọi sự mà anh ham muốn chỉ đơn giản rơi vào tay mình, anh ta không bao giờ tự thử thách mình, thậm chí còn cố sức để tránh phải nỗ lực căng thẳng nữa.

27. THIẾU THỜI GIAN. 

Với việc đến trường, bài làm về nhà, những công việc lặt vặt và những yêu cầu khác, tôi không có thời giờ rảnh. Tình hình này đang làm cho tôi cảm thấy bị hạn chế.

Mặc dù không phủ nhận áp lực của thời gian biểu, một đôi khi, tôi tin rằng nếu bạn xem những điều mà bạn đề cập chỉ như là những yêu cầu khó chịu, làm mất thời gian của bạn,  thì đó là một cái nhìn không đúng. Nếu bạn nghĩ như thế, là bởi vì bạn thích được tự do nhiều hơn.

Bạn có một cơ hội đến trường và học tập. Bạn xem việc đến trường như là một quyền lợi, hay là một cái gì đó mà bạn bị cưỡng bách phải làm? Như là một hoạt động có tính giải phóng, hay một cái gì đó bóp nghẹt bạn,  không cho bạn làm cái mà bạn muốn? Tất cả tùy thuộc vào triết lý cá nhân của bạn, tùy thuộc vào sự khôn ngoan của bạn. Nếu bạn thụ động, bạn sẽ cảm thấy bị đánh bẫy và không vui, thậm chí trong những môi trường tự do nhất. Nhưng nếu bạn có một cách tiếp cận chủ động, và thử thách những hoàn cảnh của bạn, thì bạn sẽ tự do, cho dù tình huống của bạn có thực sự bó buộc đến mấy đi chăng nữa.

Bạn càng mạnh mẽ, bạn càng tự do. Một người không có nhiều sức chịu đựng, sẽ có những khó khăn lớn khi leo thậm chí một ngọn đồi nhỏ. Một bệnh nhân, có thể không xoay xở được việc ấy. Nhưng một người mạnh khoẻ, có sức lực, có thể leo lên một ngọn núi một cách dễ dàng, với niềm say mê. Để leo lên những ngọn núi – những mục đích của đời bạn – điều hệ trọng là phải phát triển sức mạnh của bạn. Hãy xây dựng một bản ngã đủ mạnh, để mà bạn có thể chủ động tại trường và trong những sinh hoạt ngoài học đường. Nếu bạn có sức mạnh và năng lực, bạn sẽ có tự do.

Điều tương tự cũng đúng với thể thao hay âm nhạc. Để chơi môn thể thao hay nhạc cụ [đã chọn] một cách thuần thục, bạn phải đạt được một mức năng lực thích đáng, bạn phải được chuẩn bị để làm vài hy sinh, để có thể  luyện tập tới mức độ cần thiết.

Những đứa trẻ mắc những bệnh nghiêm trọng, hay sống trong những đất nước bị chiến tranh tàn phá, thường không thể đến trường, cho dù chúng muốn. Nhiều đứa trẻ trong những hoàn cảnh may mắn hơn, chúng thực sự có cơ hội đến trường, lại không bao giờ nhận biết một cách đầy đủ, là chúng thực sự tự do như thế nào. Có cơ hội đến trường – khi bạn có thể rèn luyện đời bạn cho rất nhiều cái mà bạn có thể muốn làm trong tương lai – là một dấu hiệu của sự tự do lớn nhất. Và không nhận thức được điều đó là một sai lầm.

Tôi nhớ đến một câu chuyện mà tôi mới nghe gần đây, về một chàng trai trẻ đã bị ung thư xương; anh rất đau đớn và mất khả năng hoạt động.  Trong hai năm cuối cùng của đời mình, với toàn bộ thân thể bị đặt vào trong một cái khuôn bởi vì nhiều cái xương bị gãy,  anh ta thăm viếng những trường trung học địa phương trong cái xe lăn, để nói chuyện về những tác hại khủng khiếp của việc sử dụng ma túy. Anh ta thường nói với những học sinh: “ Bạn muốn hủy hoại cơ thể bạn với nicotine, rượu hay heroine? Bạn muốn làm tan nát nó trong một cuộc đụng xe? Bạn bị trầm cảm và muốn nhảy từ trên cầu xuống? Vậy, hãy trao cơ thể bạn cho tôi! Hãy để cho tôi có nó! Tôi muốn nó! Tôi muốn nó! Tôi sẽ lấy nó! Tôi muốn sống!”.

Trong suốt cuộc chiến tranh tại Yugoslavia cũ, theo một bản tường thuật, những đứa trẻ nói về những ước mơ của chúng. Một đứa nói, “Em đã có nhiều ước mơ, nhưng chiến tranh đã cướp đi của em tất cả chúng.” Và một đứa khác nói, “ Ước mơ của chúng em là sống một cuộc sống bình thường với bạn bè của chúng em, có thể đến trường.”

Trong những năm gần đây, dân tộc Rwanda của châu Phi đã trải qua một cuộc nội chiến ác liệt và tàn bạo. Trong một gia đình, những đứa trẻ mất cả cha lẫn mẹ; chỉ có chúng và Bà của chúng còn sống sót. Một trong những cậu trai lớn hơn đã bỏ học để săn sóc những đứa khác. Cậu quá buồn vì đã không còn được đến trường, đến nỗi cậu thường hay khóc suốt đêm. Những đứa em khác của cậu, những đứa vẫn còn được đi học, thường chia sẻ những bài học của chúng với cậu khi cậu từ nơi làm việc trở về nhà.

Nhưng nếu đó là toàn bộ câu chuyện, thì chúng ta sẽ phải kết luận rằng, mọi sự tùy thuộc hoàn toàn vào môi trường của ta. Nhưng mà không phải vậy. Cuộc đời và thân phận con người không quá đơn giản như vậy. Tự do thực thụ thì có quan hệ với nội tâm của mỗi người. Một người có một đời sống nội tâm rộng lớn, thì họ rất tự do, cho dẫu bị giam nhốt trong một nhà tù chật hẹp, tù túng nhất trên thế gian.

Natalia Sats, cựu Chủ Tịch Nhà Hát Âm Nhạc Quốc gia Maxcơva dành cho Thiếu Nhi, người đã chiến đấu chống lại sự áp bức và đã bị tù, cũng đã biến xà lim thành một nơi học tập. Bà động viên những bạn tù chia sẻ kiến thức chuyên môn của họ với nhau. Một người thuyết trình về hóa học; một người khác dạy y học. Bà Sats, bản thân là một ca sĩ và phục vụ các chương trình giải trí, hát những ca khúc và ngâm những bài thơ của Aleksander Pushkin, truyền cho mọi người lòng dũng cảm và niềm hy vọng.

Tôi chắc rằng bạn biết câu chuyện của Helen Keller. Lúc 18  tháng tuổi, bà bị mù và điếc. Bệnh điếc cũng khiến cho bà khó nói năng. Nhưng bằng cách làm việc cùng với cô giáo của bà là Anne Sullivan, sau cùng, bà học đọc, viết và nói, và bà tốt nghiệp trường College Radcliffe tại Boston.

Chắc chắn không ai bị hạn chế như bà : bà  không thể nói, nghe hay nhìn. Thế giới của bà là một thế giới của bóng tối và im lặng. Nhưng bà xua đuổi bóng tối ra khỏi trái tim bà. Vào năm lên 9, sau cùng Helen nói được câu đầu tiên, “Trời ấm.” Suốt quãng đời còn lại của mình, bà không bao giờ quên sự kinh ngạc và niềm vui mà bà trải nghiệm vào khoảnh khắc đó. Bà đã thành công trong việc bứt ra khỏi cái nhà tù của sự im lặng mà đã giam nhốt bà.

Tuy nhiên, là con người, đôi lúc bà cũng cảm thấy cô đơn và nản lòng bởi những giờ đằng đẵng mà bà phải trải qua trong việc học;  bởi vì, bà phải học bằng tay [1] một cách vất vả, trong khi những học sinh khác đang hát, nhảy múa và vui chơi. Trong Chuyện Đời Tôi, bà viết:

“Tôi trượt nhiều lần, tôi té ngã, tôi đứng im, tôi chạy đụng vào cái mép của những vật cản nằm ẩn giấu, tôi mất bình tĩnh, rồi tìm lại được, và bình tĩnh hơn. Tôi tiếp tục lê bước, tôi tiến lên một chút, tôi cảm thấy phấn khởi, tôi trở nên hăm hở hơn, leo cao hơn, và bắt đầu thấy chân trời đang mở rộng. Mọi chiến đấu là một chiến thắng.”

38. BỎ HỌC. 

Tôi biết một bạn nào đó đã bỏ học, và tôi quan ngại về cái sẽ xảy ra cho anh ta.

Quan tâm về sự an vui của người khác là dấu hiệu của một người đã tiến hóa. Có nhiều cách để biểu đạt mối quan tâm của bạn. Bạn có thể, tùy thuộc vào tình huống, cho bạn ấy biết rằng bạn đang lo lắng về bạn ấy, hoặc, rằng bạn đang mong gặp lại bạn ấy tại trường. Bạn có thể viết thư cho bạn ấy hay gọi điện. Tình huống chắc hẳn sẽ không thay đổi ngay lập tức. Song những lời đơn giản như, “Mình đang mong gặp lại bạn ở trường; thiếu bạn, mọi sự sẽ không còn như cũ” có thể làm cho bạn ấy dễ dàng trở lại khi bạn ấy sẵn sàng. Nói khác đi, hãy làm phẳng phiu lối đi cho bạn ấy và khiến cho bạn ấy cảm thấy được chào đón.

Một phụ nữ trẻ bảo tôi rằng, cô ghét năm đầu tiên tại trung học, bởi vì cô không thể nào kết bạn được. Cô quyết định bỏ học vào đầu học kỳ hai, nhưng rồi một bạn cùng lớp gọi điện động viên cô và mời cô dùng bữa trưa tại trường. Cảm động và được khích lệ bởi lòng tốt của người bạn cùng lớp – và không muốn làm buồn lòng bạn ấy – từ đó ngày nào cô cũng đến trường. Cô nói, bây giờ họ là bạn thân nhất của nhau, nói chuyện với nhau về mọi thứ.

Có nhiều lý do, bao gồm cả bệnh tật, tại sao người ta có thể không đi học. Một số người có thể không mong muốn theo đuổi lối đi của nền giáo dục truyền thống, hay hoàn cảnh của họ có thể ngăn cản, không cho họ làm thế. Một học sinh, mà tôi quen, đâm ra chán trường trung học và tìm thấy một chỗ làm mà cậu ta thích. Cậu là một công nhân xuất sắc, khiến cho những ông sếp phải quý trọng.

Giống như cậu, nhiều người sống rất thoả mãn với những lựa chọn mà họ đã làm. Và cái đó là tốt. Tuy nhiên, riêng tôi, tôi hy vọng rằng bạn sẽ hoàn tất trung học và, nếu có thể, đại học. Bạn có thể học hàm thụ, trường chuyên nghiệp, hay thi để lấy bằng tương đương trung học.

Nhưng vài người trẻ, vì những lý do khác nhau, bỏ học và tìm kiếm sự thử thách của họ ở nơi nào khác. Điều quan trọng với họ, là tiếp tục tiến về phía trước. Mỗi người trong chúng ta là con người của riêng ta – không ai thay thế được; ta không nên tự so sánh mình với những người khác. Hãy tiếp tục tiến lên, cho dẫu chỉ bằng một hay hai bước, trong một thể cách trung thực với chính mình. Những ai sống đời họ trọn vẹn, không bị dao động bởi dư luận ồn ào xung quanh họ, là những kẻ chiến thắng trong đời. Đừng bao giờ bỏ cuộc. Đừng bao giờ mất hy vọng.

29. TẦM QUAN TRỌNG CỦA ĐIỂM SỐ.

Cho dù tôi đã gắng sức, tôi có nhiều điểm kém và điểm trung bình. Phải chăng điều này có nghĩa rằng tôi là một kẻ thất bại?

Dĩ nhiên, có được một nền giáo dục chính quy là quan trọng, song tiềm năng con người thì không quá bị giới hạn đến nỗi nó có thể được đo lường chỉ bằng một năng khiếu là có trí nhớ tốt. Những điểm số chỉ là một phương tiện  để phát hiện viên ngọc tại trung tâm của đời bạn. Bởi vậy, tôi hy vọng, bạn sẽ không tự đánh giá mình chỉ trên những con điểm hay cái trường mà bạn theo học.

Gần đây, người ta nói rằng EQ [chỉ số cảm xúc] thì quan trọng hơn là IQ [chỉ số thông minh]. Điều này chứng thực cho tầm quan trọng của những phẩm chất con người có phạm vi rộng lớn như lòng từ ái, hay tinh thần chiến đấu ngoan cường, mà không có chỉ số IQ nào có thể đo lường được. Vì lý do này, thật là dại dột khi nghĩ rằng, những con điểm của bạn vào tuổi 16 hay 18 hay bất cứ cái gì, sẽ quy định phần còn lại của đời bạn. Thật ra, tiềm năng con người thì phong phú hơn thế rất nhiều. [2]

Cố nhiên, việc học tập của bạn là quan trọng. Song những điểm kém hiện tại của bạn không kết án bạn phải chịu một tương lai mờ mịt.  Nếu bạn nghĩ theo cách này, bạn sẽ ngăn cản chính mình trong việc nuôi dưỡng những năng lực của bạn. Nếu bạn từ bỏ việc cố gắng khai quật viên ngọc trong đời bạn, thì sự phát triển cá nhân của bạn sẽ ngừng lại. Đây là một điều cần phải tránh bằng mọi giá.

Một số học sinh được nhận vào những trường đại học, nhưng lại không học hành chăm chỉ tại đó. Có một số bạn trẻ trở nên hợm hĩnh và kiêu ngạo. Thế giới cần những lãnh tụ – chứ không phải là những elitist [3] Những bạn khác ngừng phấn đấu cho sự phát triển cá nhân sau khi bước vào một công ty lớn hay trở thành kẻ thư lại, bác sĩ, hay luật sư. Một vài người tốt nghiệp từ những trường đại học hàng đầu,  thậm chí còn làm ăn phi pháp. Nhiều người, khi đã đạt được những mục đích cá nhân, lại quên làm việc cho những người khác.

Thực ra, việc tốt nghiệp và kiếm được một chỗ làm chỉ là sự khởi đầu, không phải là đích đến cuối cùng. Nhưng nhiều người chỉ nghĩ về cái mà họ muốn trở thành, chứ không nghĩ đến cái mà họ có thể đóng góp cho xã hội. Một nhân cách lớn không bị qui định bởi bối cảnh giáo dục hay địa vị xã hội.

Tương lai của bạn tùy thuộc vào những nỗ lực mà bạn làm và việc bạn có đi đúng đường hay không. Điều quan trọng không phải là việc bạn ra sao khi so với người khác, mà là việc bạn thế nào so với con người của bạn ngày hôm qua.

Câu hỏi là, làm thế nào ta có thể sống hạnh phúc, trong một thể cách phù hợp với bản chất thực của mình, luôn hướng về phía trước và tiến lên. Giả sử rằng bạn bị lạc trong rừng. Bạn muốn tìm đường ra và tới một đại dương, nhưng không biết phải đi đường nào.Bạn phải làm gì? Câu trả lời là, tiếp tục di chuyển về phía trước. Sau cùng, bạn sẽ tới một con sông, và khi bạn đi theo con sông xuống hạ lưu, bạn sẽ tới đại dương.

Còn trẻ có nghĩa là phải vật lộn với đủ loại vấn đề. Nó có nghĩa là giải quyết chúng, mặc dù mọi khó khăn, đẩy sang một bên những đám mây đen của tuyệt vọng và tiến về phía mặt trời, về phía hy vọng. Sức mạnh và sức bật như thế, là những con dấu chứng thực cho tuổi trẻ.

Điều quan trọng là tiếp tục di chuyển về phía trước. Trong khi phấn đấu với những vấn đề khác nhau, điều hệ trọng là bạn tiến lên – cho dù chỉ là một hay hai bước. Nếu bạn làm như vậy, về sau, khi nhìn lui, bạn sẽ thấy rằng bạn đã thực sự băng qua khu rừng trong một thời gian rất ngắn.

30. VÀO MỘT ĐẠi HỌC TỐT. 

Cho dù ta thực sự học chăm chỉ, cũng khó mà vào một đại học tốt.

Không được học ở đại học mà bạn chọn lựa, chắc chắn là một điều thất vọng. Nhưng, về lâu về dài, thì việc tốt nghiệp từ một trường đặc thù nào đó, cũng không quan trọng mấy. Bối cảnh học thuật không phải là tất cả; những ai khởi hành dưới những hoàn cảnh khó khăn và tiếp tục bước đi để trở thành những người có tính cách, có thể là những nguồn hy vọng và cảm hứng cho nhiều người. Điều cốt yếu là bạn tiếp tục nghiên cứu và học tập.

Một khi bạn đã được nhận bởi một trường – cho dù nó không phải là lựa chọn đầu tiên của bạn và bất luận là xã hội xét đoán nó ra sao – điều quan trọng là bạn quyết định rằng cái trường mà bạn theo học là nơi lý tưởng để bạn học tất cả những gì mà bạn muốn học. Về lâu về dài, thì thái độ này hữu ích hơn nhiều. Và đừng để cho lòng tự tin của bạn bị xói mòn bởi những dư luận của người khác.

Vâng, nếu có một trường đại học mà bạn muốn vào, thì hãy tiếp tục học chăm chỉ, chăm chỉ hơn những người khác gấp nhiều lần. Vui chơi và mơ mộng sẽ không đưa bạn tới đâu cả. Những suy nghĩ như : “ La cà với bạn bè tôi thì quan trọng hơn”, hoặc, “ Tôi sẽ không nhọc sức với công việc ngoài chương trình,” – sẽ không đưa bạn tới đâu cả. Không có cái gì vĩ đại được thành tựu, mà lại không có nỗ lực nghiêm túc. Trong việc học tập, không có con đường nào dễ dàng cả. Hãy học thật chăm đến mức làm ngạc nhiên mọi người. Nỗ lực to lớn đó sẽ trở thành một kỷ niệm tuyệt vời, cao cả, và viên mãn của tuổi trẻ bạn. Nó sẽ là một huy chương danh dự đáng tự hào.

Nâng niu một ước mơ về cái mà bạn muốn làm – một cái gì đó thích hợp với bạn – đó là quyền của bạn với tư cách là một con người, và tiếp tục tự thử thách mình để đạt tới, đó là bổn phận của bạn.

Mục đích của việc học không phải là việc bạn theo học đại học nào, mà là tinh thông một lãnh vực nào đó có thể đóng góp vào việc tự làm phong phú chính mình. Có một châm ngôn, “Không học tức là tự hạ thấp chính mình.” Cái làm cho ta thành con người, đó là khả năng học tập.

Hiện nay chúng ta đang sống trong một thời đại bùng nổ thông tin. Nếu bạn không tiếp tục học suốt đời, bạn sẽ bị tụt hậu. Phát triển một đức lý suốt đời về học tập là một điều kiện bắt buộc của những nhà lãnh đạo tương lai. Những bế tắc mà xã hội đối mặt hôm nay, thực ra, là những bế tắc của những nhà lãnh đạo của nó. Và thường khi, lý do giải thích cho điều này, là họ đã ngừng học tập. Họ thiếu tinh thần và tâm trí rộng mở để lắng nghe những ý kiến của thế hệ trẻ,  để dung nạp và thực thi những điều  có giá trị.

Giáo dục là một nỗ lực suốt đời; do vậy, tốt nghiệp từ một trường đại học thì không đủ. Một ai đó có lần đã nói rằng, chúng ta học từ đại học chỉ vào khoảng 1/10 trong số những cái mà ta cần trong đời, bất luận là trường học đó có uy tín ra sao. Tất cả các bạn đều đối mặt với cái thách thức này: làm sao để chiến thắng trong một xã hội chú trọng đến khả năng thực thụ hơn bao giờ cả. [4]

Đôi khi nó đơn giản như câu chuyện về con thỏ và con rùa. Một số người là thỏ, và những người khác, là rùa. Những người mà cuối cùng chiến thắng một cách vững chắc và liên tục, là những người tiến bước về phía trước cho đến khi họ đến đích. Hoàn tất cuộc đua, tự nó đã là một chiến thắng.

31. SỢ THẤT BẠI.

Tôi sợ những gì người khác nghĩ về việc học hành của tôi tại trường.

Kẻ thù lớn nhất của việc học tập – bất luận ta đang học khoa học, toán, nghệ thuật, ngoại ngữ hay bất cứ môn học nào khác – là sự sợ hãi. Khi ta sợ bị chế giễu, bị coi thường bởi những người khác về những hạn chế của ta, thì sự tiến bộ trở nên rất khó khăn. Chúng ta phải dũng cảm. Bởi vậy, nếu ta bị người khác cười nhạo thì sao? Bất cứ ai chế giễu những người đang cố gắng hết sức mình, chính người đó nên xấu hổ.

Không cần phải tự so sánh mình với những người khác. Điều quan trọng là sự phát triển của riêng ta, cho dù chỉ nhích lên mỗi lúc một chút. Ta nên phấn đấu thường trực để khai quật và mài giũa viên ngọc bên trong mình. Có vô số thí dụ về những người không xuất sắc tại trung học, nhưng khi bước vào xã hội và thu được kinh nghiệm sống, họ đã khai quật được một quặng mỏ phong phú của tiềm năng vốn bị giấu kín.

32. ĐI LÀM  HAY VÀO ĐẠI HỌC ? 

Tôi nghĩ rằng, tôi thích làm việc và kiếm tiền sau khi tốt nghiệp trung học hơn là vào đại học.

Đi làm việc hay không, sau khi tốt nghiệp trung học, đó là một quyết định mà bạn phải làm sau khi thảo luận kỹ với gia đình bạn. Tôi biết nhiều người chỉ có trình độ văn hóa phổ thông trung học, nhưng họ đang có những đóng góp tuyệt vời cho xã hội.

Tuy nhiên, đối với những học sinh trung học hiện nay, tôi hy vọng họ sẽ tiếp tục việc học của họ. Tôi mạnh mẽ động viên bạn có được một nền giáo dục đại học. Tuổi trẻ là thời gian lý tưởng cho việc học tập. Không nghi ngờ gì nữa, việc học tập bây giờ sẽ chứng tỏ là một tài sản vô giá trong đời.

Khi tôi còn là một học sinh, nước Nhật đang ở trong chiến tranh. Cho dù tôi muốn học, cũng thật hết sức khó khăn. Trong chiến tranh, việc học tiếng Anh bị cấm bởi vì nó được xem như là một “ngôn ngữ của kẻ thù.” Sau chiến tranh, thật cũng khó mà học, bởi vì hầu hết thời gian của chúng tôi được dùng vào việc kiếm sống. Tuy nhiên, tôi muốn học; do vậy, tôi theo học một trường ban đêm. Tôi ngấu nghiến bất cứ cuốn sách nào mà tôi đặt tay lên. Cái mà tôi học lúc bấy giờ đã khắc ghi trong tôi, và tôi dùng nó trong mọi lúc.

33. KHÔNG CÓ TIỀN VÀO ĐẠI HỌC.

Gia đình tôi quá nghèo để cho tôi vào đại học.

Nếu những học sinh thuộc những gia đình túng bấn về tài chánh, mà vẫn muốn vào đại học, thì họ có thể theo học chương trình 2 năm tại trường cọng đồng địa phương [5] để khởi đầu tiến trình học tập – hay họ có thể vừa học vừa làm để hoàn tất phổ thông, bằng cách làm những công việc bán thời gian. Cũng có những học bổng, hay những chương trình cho học sinh vay. Sau cùng, tùy thuộc vào nỗ lực cá nhân của họ.

Thật là một thử thách khi phải làm việc chăm chỉ và nỗ lực từng ngày. Thử thách càng lớn, thì sự phấn khởi và cảm nhận về sự thành tựu của ta càng lớn khi ta thành công. Bằng cách làm việc hết sức, ta có thể trở thành kẻ thắng cuộc; ta có thể trở thành một người có nhân cách lớn. Một cái cây, khi bị phô ra trước những cơn gió mạnh, thì rễ của nó cắm sâu hơn. Mọi sự đều vận hành theo cách này. Nếu không có những thử thách, ta trở nên lười biếng và hư hỏng; đời ta trở nên trống rỗng và khô cằn. Và sự trống rỗng có nghĩa là không hạnh phúc.

Tôi hy vọng bạn sẽ không quá bối rối đến mức không dám nhận một món tiền cho vay, hay sợ cái công việc cần phải làm để hoàn trả nó. Chính những người không có ham muốn học tập là những người nghèo. Những người ham học mới là người giàu có. [6]

34. TRƯỜNG DẠY NGHỀ 

Bố mẹ tôi muốn tôi vào một trường đại học, nhưng tôi thích thử một cái gì đó như là một trường dạy nghề.

Bạn thật may mắn có đưực những bậc bố mẹ như thế!

Những trường dạy nghề và những trường đại học theo chương trình 4 năm, mỗi loại trường đều có những ưu điểm của nó. Trong xã hội hiện nay, những ngưới có khả năng chuyên môn, có thể có một thuận lợi trong khi tìm chỗ làm. Nhưng tôi cũng nghĩ, thật là tuyệt vời nếu bạn theo học chương trình đại học 4 năm, và rồi về sau, theo một ngành chuyên môn nào đó.

Theo học một trường đại học là tự phô mình ra  trước một phạm vi rộng gồm nhiều khóa học, đây  là một cách tốt để trau dồi tri thức và phát triển chính mình như là một con người. Ngành giáo dục sau đại học cũng còn là một công cụ quan trọng cho việc xây dựng tính cách nữa.

Sống trong ký túc xá, tự nó cũng đã là một bài học trong đời – một cơ hội để cho bạn học cách rèn đúc những mối dây của tình bạn, và xây dựng những quan hệ bền vững giữa người với người.

Những cá nhân được giáo dục và rèn luyện tốt khắp thế giới, đều chia sẻ một mẫu số chung : kiến thức rộng và sự uyên bác trong học thuật. Giáo dục cung cấp cơ hội để con người tự nâng mình lên một mức cao hơn trong sự phát triển cá nhân.

Nó giống như việc leo một ngọn núi. Bạn càng leo lên cao, thì tầm nhìn của bạn càng rộng thêm, và thế giới càng trải rộng ra trước mắt bạn. Bạn bắt đầu thấy những điều mà trước đây bạn không thể thấy.

Dù thế nào đi nữa, thì câu hỏi về việc bạn học ở đâu – tại một trường dạy nghề, một trường cao đẳng 2 năm, hay một đại học 4 năm – là một cái gì đó mà chỉ có bạn mới có thể quyết định, dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm cả hoàn cảnh gia đình của bạn, khả năng học vấn và những ước vọng cá nhân của bạn. Dĩ nhiên, trong khi quyết định phải làm cái gì, điều  quan trọng là bạn nên hội ý với những người khác – bố mẹ bạn, các thầy cô, bạn hữu. Nhưng một khi bạn đã quyết định và bắt tay vào hành động, thì đừng nhìn lui phía sau. Bạn không được phép sống đời mình với quá nhiều sự lưỡng lự và tiếc nuối dai dẳng.

Thành công hay thất bại trong đời, thì được quyết định trong chương cuối [của đời bạn], chứ không phải trong chương mở đầu.

35. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC ĐỌC SÁCH. 

Tôi chưa bao giờ quan tâm đến việc đọc sách. [7]

Nhiều người xem đọc sách là một công việc vặt vãnh  ở nhà. Có lẽ TV kéo nhiều người xa khỏi những cuốn sách. Hay có thể là computer hay trò chơi điện tử, thì hấp dẫn hơn. Dù sao đi nữa, một số người trẻ thích đọc sách và một số khác thì không. Nhưng có một điều rõ ràng: Những ai mà biết đến niềm vui của việc đọc sách, họ có một cuộc sống phong phú hơn và có tầm nhìn rộng hơn. [8]

Sách giới thiệu bạn với những bông hoa của đời, những dòng sông, những con đường, và những cuộc phiêu lưu. Bạn có thể tìm thấy những ngôi sao và ánh sáng, cảm nhận sự sảng khóai, hay phẫn nộ trước sự bất công. Bạn được thả trôi dạt trên một đại dương bao la của cảm xúc trong một con tàu của lý tính, lay động bởi làn gió mát vô hạn của thi ca. Những giấc mơ và những vở tuồng dần dần diễn ra. Toàn bộ thế giới sống dậy.

Đọc sách là một đặc quyền mà chỉ con người mới có được.  Không có sinh vật nào trên hành tinh này có thể đọc sách. Gặp một cuốn sách hay, thì giống như gặp một vị thầy vĩ đại.  [9] Qua đọc sách, ta tiếp xúc với hằng trăm hằng ngàn cuộc đời và giao cảm, trò chuyện với những hiền nhân và triết gia từ hơn hai ngàn năm trước.

Đọc sách là một cuộc hành trình. Bạn có thể du hành về phía đông hay phía tây, bắc hay nam, và khám phá ra những con người và những địa danh mới mẻ.

Việc đọc sách vượt lên thời gian. Bạn có thể làm một chuyến viễn chinh với Alexander Người Hy Lạp, hay kết bạn với Socrates và Victo Hugo, và đối thoại với họ.

Gần như không có ngoại lệ, những vĩ nhân qua suốt lịch sử đều có một cuốn sách mà họ nâng niu yêu quý trong suốt thời trẻ tuổi của họ – một cuốn sách mà đóng vai một người hướng đạo, một nguồn động viên, một người bạn thân và nhà cố vấn.

Để được sự thoả mãn thực thụ từ bất cứ cái gì, cần phải thực tập, rèn luyện và nỗ lực. Bạn không thể trở thành một vận động viên trượt tuyết hay lướt ván mà không rèn luyện nó. Chơi piano hay sử dụng computer cũng vậy. Tương tự như thế, muốn thưởng thức sách, cần phải kiên trì và nhẫn nại.

Việc đọc sách đưa bạn tiếp cận với những kho tàng của tinh thần con người – từ mọi thời đại và khắp mọi vùng đất của thế giới. Kẻ nào nhận biết điều này, sẽ sở hữu sự giàu có vô song. Nó giống như làm chủ vô số ngân hàng, mà từ đó bạn có thể rút ra một cách vô hạn. Và những ai đã nếm được niềm vui này, xem những cuốn sách như những người bạn, họ là những người mạnh mẽ.

36. HỌC CÁCH THƯỞNG THỨC VIỆC ĐỌC SÁCH. 

Bằng cách nào tôi có thể thưởng thức việc đọc sách nhiều hơn?

Bước đầu tiên, là tập thói quen đọc sách. Bạn có thể khởi đầu bằng cách tìm một cuốn sách về một chủ đề gây hứng thú cho bạn. Một tiểu thuyết gây hồi hộp, là một cuốn sách tốt để giữ cho bạn có thói quen đọc sách. Những thư viện và nhà sách, thì có vô số những cuốn sách với những tình tiết hấp dẫn, mà một khi đã đọc vào, tự nhiên bạn cứ muốn đọc tiếp để xem cái gì sẽ xảy ra tiếp theo. Sau khi bạn đã chọn ra một danh sách, hằng ngày hãy để ra một vài khoảnh khắc rảnh rỗi để đọc, có thể trong khi bạn đang ngồi xe buýt tới trường hay đang xếp hàng đợi, hay trước khi đi ngủ. Bạn sẽ ngạc nhiên thấy mình tiến bộ nhanh chóng ra sao.

Việc đọc sách là điều kiện cốt yếu cho tư duy. [10] Có lẽ, bạn thậm chí có thể nói răng, đọc sách là một dấu hiệu [ biểu lộ] nhân tính của ta. Ta không nên giới hạn đời mình vào một lãnh vực, và loại trừ mọi thứ khác. Bất luận người ta có địa vị xã hội cao tới đâu, nếu họ chưa đọc những tiểu thuyết vĩ đại của những tác giả nổi tiếng của thế giới, thì họ không bao giờ có thể hy vọng trở thành một lãnh tụ xuất chúng. Xây dựng một xã hội nhân đạo, nơi mà người ta sống với phẩm cách, đòi hỏi những lãnh tụ cần phải am hiểu những tác phẩm văn học vĩ đại. Điều này là hết sức quan trọng. [11]

37. TẦM QUAN TRỌNG CỦA SỬ HỌC.

Tại sao chúng ta cần học lịch sư? Những giờ học lịch sử thật là chán, với những danh sách dài những sự kiện và nhật kỳ phải học thuộc lòng.

Môn sử quan trọng, bởi vì nó cho ta một điểm nhìn rộng hơn.

Hãy xem xét điều này: Nếu ta luôn nhìn xuống đất khi ta bước đi trên phố, ta có thể bị lạc đường. Bằng cách nhìn lên và chọn những dấu mốc nhất định để định hướng, ta có thể chắc chắn là ta đang đi đúng hướng. Hoặc, hãy tưởng tượng ta đang nhìn xuống từ một ngọn núi cao. Từ một lợi thế trên cao, thật dễ chọn con đường để tiến bước.

Cuộc đời cũng tương tự như vậy. Nếu bạn luôn có một tầm nhìn nông cạn và chỉ chú ý đến những chi tiết nhỏ sát bên mình, chắc chắn bạn sẽ sa lầy trong những quan tâm bé tí teo và không bao giờ tiến về phía trước. Ngay cả những cái rào cản tương đối nhỏ, cũng sẽ trông có vẻ như không thể nào vượt qua được. Nhưng nếu bạn có một tầm nhìn rộng lớn về cuộc đời, thì bạn sẽ tự nhiên phát hiện ra đáp số cho những vấn đề – bất luận chúng thuộc phạm vi cá nhân, xã hội, hay thậm chí liên quan đến toàn thế giới.

Bạn có càng nhiều vấn đề, bạn càng nên đọc lịch sử. Học lịch sử đưa bạn trở lại với những biến cố và cuộc đời của những người mà họ có thể soi sáng cuộc đời của riêng bạn. Bạn gặp những nhà cách mạng nhiệt thành và những kẻ phản bội đáng khinh bỉ, những kẻ độc tài kiêu ngạo và những anh hùng với kết cục bi thảm. Bạn sẽ biết đến những con người tìm kiếm một cuộc sống hòa bình, nhưng bị buộc phải lang thang qua miền hoang dã. Bạn trải qua những khoảnh khắc ngắn ngủi của hòa bình, giống như một bóng mát dịu êm giữa mặt trời cháy bỏng, giữa những giai đoạn dường như dài vô tận của chiến tranh.

Bằng cách học lịch sử, bạn sẽ thấy vô số những người bị hy sinh cho cái mà bây giờ chúng ta biết là sự mê tín điên rồ; bạn cũng thấy những người đàn ông và phụ nữ với lý tưởng của họ - họ hy sinh đời mình vì thương yêu những người đồng thời với họ. Bạn gặp những con người vĩ đại, họ tự kéo mình lên từ vực thẳm khổ đau để làm cho cái bất khả trở thành hiện thực. Bạn có thể quan sát cái “tấn tuồng” này từ xa, hay tưởng tượng rằng bạn đang ở giữa nó. Quan sát tấn tuồng này, nhìn nó diễn ra trong trí bạn, bạn tự nhiên học cách nhìn cuộc đời từ một điểm nhìn bao quát. Bạn có thể thấy chính mình đang nhấp nhô trên đỉnh sóng của dòng sông lớn của lịch sử. Chúng ta thấy từ đâu mà chúng ta đến, ta đang ở đâu, và ta sẽ đi về đâu.

Hiểu biết lịch sử, tức là hiểu biết chính mình. Ta càng hiểu biết chính mình và bản chất con người, thì bức tranh ta có về lịch sử càng chính xác. Theo quan điểm Phật giáo, lịch sử là một bản ký lục, nó ghi chép những xu hướng con người, của nhân và quả. Nó là khoa học của hoạt động con người, là ngành thống kê về chủng loại người.

Chẳng hạn, mặc dù ta không thể dự báo thời tiết với sự chính xác hoàn toàn, ta có thể dự báo những xu thế dựa trên tính xác suất và thống kê. Trái tim con người cũng không thể dự đoán trước, nhưng lịch sử cho phép chúng ta thấy những xu hướng và những con số thống kê, chúng  cho ta cái nhìn sâu vào trong tương lai.

Do vậy, học lịch sử là học về con người. Lịch sử là một tấm gương hướng dẫn ta trong việc định hình tương lai. Lớp trẻ là những nhân vật chính, là những người sẽ viết những trang sử mới của ngày mai. Bạn cần một tấm gương để thấy khuôn mặt của chính mình. Tương tự như vậy, trang bị với tấm gương của lịch sử, bạn có thể thấy cái gì cần được làm trong thế giới xung quanh bạn.

Người cố vấn tinh thần của tôi, Josei Toda, dạy rằng, lịch sử là một tấm biển chỉ đường giúp ta di chuyển với sự chắc chắn lớn hơn – từ quá khứ đến hiện tại, từ hiện tại đến tương lai, về phía những mục đích của chúng ta : hòa bình, và sự sống chung hòa điệu của toàn nhân loại.

Bởi vì lịch sử được ghi lại như thế thì quá phong phú, nên không thể trông đợi một người có thể am hiểu được hết thảy mọi cái trong đó. Điều cốt yếu là đạt được một tầm nhìn bao quát, một sự hiểu biết về những nguyên lý lịch sử cơ bản. Nếu ta có thể học bằng cách nghiên cứu lịch sử, về những khuynh hướng tiêu cực của nhân loại, thì ta có thể cảnh giác và tránh khỏi việc lặp lại một khứ đen tối, thảm khốc. Lặp lại những những điều kinh tởm của lịch sử, có nghĩa là ta đã không học được những bài học của nó. Như triết gia George Santayana [12] đã nói, “ Những ai không thể nhớ quá khứ , họ bị kết án phải lặp lại nó.”

38. CHÂN LÝ VÀ LỊCH SỬ.

Càng học lịch sử, tôi càng phát hiện ra rằng, cái mà tôi đã được dạy là không đúng với sự thực.

Lịch sử không phải là cái rõ ràng, dứt khóat. Nó có thể được giải thích trong nhiều cách, đó là lý do tại sao ta không được phép mù quáng tin cái mà ta đọc trong những cuốn sách lịch sử. Napoleon mô tả lịch sử như là một câu chuyện được người ta đồng tình chấp nhận. Cái đó đúng trên vài phương diện – lịch sử được viết từ một nhãn quan đặc thù và không phản ánh chân lý tuyệt đối, khách quan.

Dĩ nhiên, chúng ta biết những nhật kỳ của những biến cố nhất định nào đó; đó là những sự kiện không thể tranh cãi. Song những kết luận dựa trên những nhật kỳ này thì không đáng tin cậy lắm. Đôi khi, chính cái trái ngược với sự thật, lại trở thành ý kiến thắng thế. Và những sự thật quan trọng hơn nhiều, thì không được ghi lại chút nào cả.

Thí dụ, hãy nhìn vào những cuộc Thập Tự Chinh, được phát động bởi những người Ky tô giáo Âu Châu chống lại những thế lực Hồi giáo trong suốt thời Trung Cổ, từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 13. Những bản tường thuật của châu Âu và Hồi giáo về những cuộc Thập Tự Chinh hầu như không có điểm nào chung! Đương nhiên, những cuốn sách lịch sử của Hồi giáo không dùng từ “thập tự chinh” – một từ nghe có vẻ anh hùng; sử Hồi giáo mô tả những ai xâm lăng những vùng đất của họ như là những kẻ gây hấn.

Thật ra, vào thời Thập Tự Chinh, nền văn minh Hồi giáo thì tiên tiến hơn nhiều so với nền văn minh châu Âu. Đạo quân Thập Tự Chinh xâm lăng những vùng đất của người Hồi giáo, tước đoạt và cướp bóc, để lại đằng sau một dấu vết của sự hủy diệt. Những cuốn sử Hồi giáo ghi chép những hành động dã man kinh hoàng mà những đạo quân Thập Tự Chinh đã gây ra.

Học về Thập Tự Chinh cũng không phải chỉ là một vắn đề hiểu quá khứ. Thành kiến và lòng thù hận giữa những nền văn minh Kytô và Hồi giáo vẫn còn tồn tại đến hôm nay, đổ một cái bóng đen lên những cơ may hòa bình thế giới của chúng ta. Đó là vấn đề của hôm nay. Nó là một vấn đề cho tương lai.

Một thí dụ khác: Cách đây không lâu, học sinh đã được dạy rằng, Christopher Columbus đã khám phá ra Châu Mỹ. Nhưng thực ra, người ta đã sống ở đó từ rất lâu rồi. Nói “khám phá”, chỉ là cách nói theo cái nhãn quan của châu Âu. Vấn đề là, khái niệm về sự “khám phá” đã mặc nhiên hạ thấp những thổ dân nguyên thủy của châu Mỹ. Một vài kẻ chinh phục của cái mệnh danh là “Thế Giới Mới”, thậm chí còn không xem những dân tộc bản xứ như là những con người!

Trong khi những người châu Âu giong thuyền từ một đảo thuộc biển Caribbe tới một hòn đảo khác, họ tàn sát những thổ dân hoặc bố ráp họ để làm lao động nô lệ, và gần như xoá sạch toàn bộ dân số. Những cư dân bản địa đã chào đón họ với vòng tay rộng mở, và những kẻ xâm lược của châu Âu đáp lại bằng bạo lực. Chúng ta có thể nói gì về cái “sự thật lịch sử” này? Cái quan điểm rằng, Columbus khám phá ra châu Mỹ đã hợp pháp hóa những kẻ “khám phá”, và do vậy,  hợp pháp hóa những hành động tương tự bởi những người khác. Bên trong từ “khám phá”, là một quan điểm lịch sử tự-thị, [13] một quan điểm về nhân loại (humanity) mà rất thường khi, biện minh cho sự nô dịch hóa những dân tộc khác vì quyền lợi của những kẻ chinh phục.

Cái này được gọi là quan điểm thực dân, là cái mà đã gây ra vô số bi kịch khắp thế giới từ bình minh của lịch sử nhân loại. Đây là lý do tại sao việc hiểu lịch sử là quan trọng. Lịch sử của nhân loại về “khám phá” trở thành một tương lai của sự thống trị dẫn tới khốn khổ và bi kịch.

Nằm đằng sau sự xâm lăng châu Á của nước Nhật, là cái quan điểm thực dân hẹp hòi về lịch sử. Từ thời  Minh Trị Thiên Hoàng (Meiji), bắt đầu vào năm 1868, những người Nhật chúng ta kiên quyết bắt kịp châu Âu và [nhắm vào việc] trở thành những người châu Âu của châu Á. Chúng ta ngược đãi những người châu Á bạn bè của chúng ta tương tự như cách mà những người châu Âu đối xử với những dân tộc bản địa của châu Mỹ sau khi Columbus đến. Chúng ta đã trở thành nô lệ và nịnh bợ những người da trắng, trong khi ngạo mạn và tàn nhẫn với tất cả những chủng tộc khác.

Cố nhiên, cái mà lẽ ra chúng ta đã phải làm, là xây dựng những mối dây thân ái với những bạn bè châu Á của chúng ta và làm việc với họ để đạt tới hòa bình thế giới. Nếu những nhà lãnh đạo Nhật đã có cái nhãn quan ấy – và tầm nhìn về tương lai – thì lịch sử gần đây của nước Nhật có lẽ đã hoàn toàn khác.

Bởi vậy, bạn thấy đó, một biến cố lịch sử riêng lẻ có thể mặc lấy những ý nghĩa khác nhau tùy thuộc vào cách nó được thuyết minh, tùy thuộc vào việc bạn ở phe nào. Cả hai hình ảnh, hai cách thuyết minh này có thể hiện ra như thể là chúng có cơ sở lý luận vững chắc ngang nhau, nhưng chân lý thì lại nằm một nơi nào đó ở giữa.

39. NGHỆ THUẬT CÓ KHẢ NĂNG CHUYỂN HÓA TRÁI TIM.

Người ta đã bảo tôi rằng nghệ thuật rất là quan trọng, song những lớp dạy về thưởng ngoạn nghệ thuật lại có vẻ rất ngột ngạt và dọa dẫm.

Đúng là việc giáo dục thẩm mỹ chính quy trong nhà trường có vẻ là như  vậy. Nhưng chắc chắn, không ai xem một khúc hát của một con chim như là “chính quy” hay đáng sợ. Tôi cũng không chắc rằng, có ai cảm thấy khiếp sợ khi ngắm nhìn một cánh đồng hoa. Ai lại không bị lôi cuốn bởi vẻ đẹp của những bông anh đào đang nở rộ dưới ánh trăng? Và vào một ngày nắng vàng rực rỡ, tất cả chúng ta nhìn lên bầu trời xanh và nghĩ, “Tuyệt vời biết bao!” Tiếng róc rách của một dòng suối làm sảng khóai đôi tai, làm tươi mát giác quan ta. Tất cả những cái đó đều là những thí dụ của lòng yêu cái đẹp của ta, nó hồn nhiên, có tính trực giác.

Nghệ thuật là cái đẹp. Những tác phẩm nghệ thuật vĩ đại, y như cái đẹp nội tại trong thiên nhiên, là một chất nhựa thơm của tinh thần – một nguồn sức sống. Nghệ thuật có thể làm an tịnh, và xoa dịu tâm hồn ta – nó  không khiến ta phải tự vệ hay làm ta khó chịu. Nó có thể động viên ta khi ta buồn nản, nâng tinh thần ta lên khi ta căng thẳng.

Nhiều hình thức sinh hoạt hằng ngày của ta thì đầy chất nghệ thuật và văn hóa. Chẳng hạn, khi ta cố gắng để hiện ra đẹp nhất trong mắt người khác, hay làm sạch bóng căn phòng bẩn của ta, là ta đang phấn đấu để tạo ra cái đẹp. Một bông hoa riêng lẻ trong một bình hoa có thể hoàn toàn biến đổi một căn phòng, đem lại cho nó một nét ấm áp, dịu dàng. Đó là quyền lực của cái đẹp .

Nghệ thuật là sự giải phóng nhân tính bên trong bạn. [14]

Những thiết chế xã hội đối xử với ta như thể ta là một cái máy. Chúng giao phó cho ta những địa vị, thứ bậc và đặt một áp lực đáng kể trên ta, buộc ta phải chu toàn những vai trò đã được xác lập của ta. Ta cần một cái gì đó để giúp ta thu hồi lại nhân tính đã mất và bị làm méo mó. [15] Mỗi người trong chúng ta đã đè nén những cảm xúc, và điều này đã tạo nên một tiếng kêu không lời tận đáy linh hồn ta, đợi chờ sự biểu lộ. Nghệ thuật, cả trong sự sáng tạo lẫn trong thưởng ngoạn, đem lại cho những cảm xúc này giọng nói và hình thể.

Để cho những cảm xúc đó thóat ra bằng sự theo đuổi lạc thú, điều đó có thể đủ trong chốc lát. Nhưng về lâu về dài, những trò tiêu khiển như thế không mang lại sự thoả mãn thực thụ nào, bởi vì bản ngã thực của ta, những đòi hỏi chân thực của trái tim ta, chưa được giải phóng. Nghệ thuật là tiếng kêu của linh hồn từ đáy sâu bản thể của một người.

Khi ta sáng tạo hay thưởng ngoạn nghệ thuật, ta giải phóng cái linh thức (spirit) bị kẹt bẫy ở bên trong. Đó là lý do tại sao nghệ thuật khơi dậy niềm vui như thế. Nghệ thuật – dù có được thực hiện khéo hay không – là cảm xúc, niềm vui thích của việc biểu đạt cuộc sống như nó là. Những ai thưởng ngoạn nghệ thuật đều được lay động bởi niềm đam mê và sức mạnh của nó, cường độ và vẻ đẹp của nó. Đó là lý do tại sao không thể nào tách rời cuộc đời ra khỏi nghệ thuật. Có thể là những diễn biến chính trị và kinh tế dường như thống trị trên các bản tin thời sự, nhưng văn hóa và giáo dục mới thực sự là những lực lượng định hình một thời đại, bởi vì chúng chuyển hóa trái tim con người. [16]

Mỗi loài hoa có hương sắc khác nhau, chẳng hạn, hoa anh đào, hoa mận, hoa lan …; cũng vậy, mỗi người nên sống nghiêm chỉnh, đúng với cá tính độc đáo của mình; khái  niệm này có nhiều cái chung với văn hóa và nghệ thuật. Văn hóa là sự nở hoa của nhân tính đích thực của mỗi cá nhân, đây là lý do tại sao nó vượt lên những ranh giới quốc gia, giai đoạn  lịch sử và những phân biệt khác. Cũng tương tự, một kết quả của sự luyện tâm, là ta có thể sống một cuộc đời thực sự có văn hóa và biến mình thành một nguồn cảm hứng cho những người khác.

40. THƯỞNG NGOẠN NGHỆ THUẬT. [17] 

Làm thế nào tôi có thể thưởng ngoạn nghệ thuật ngay cả khi không theo những lớp học chuyên ngành?

Chắc chắn rồi. Bạn có thể bắt đầu bằng cách chỉ đơn giản thưởng thức nghệ thuật. Đó là bước đầu tiên quan trọng nhất. Hãy xem những tác phẩm hội họa đẹp. Hãy nghe âm nhạc hay. Việc trải nghiệm nghệ thuật hay, sẽ phát triển và nuôi dưỡng tâm hồn bạn.

Hãy biết điều này: Nếu bạn bắt đầu tiếp cận nghệ thuật bằng cách phân tích hay theo kiểu học giả, rốt cục bạn rất có thể bối rối không biết nghệ thuật thực sự là cái gì. Tôi không tin rằng, những người lắng nghe một khúc hát của chim hay nhìn một đồng cỏ đầy hoa, mà lại  đi phân tích nó.

Một tác phẩm nghệ thuật lớn là một tác phẩm gây cảm hứng cho bạn. Khi bạn trải nghiệm nó, chính bạn bị xúc động. Đừng nghe nhạc với đôi tai của người khác. Hãy phản ứng lại một tác phẩm nghệ thuật với những cảm xúc của riêng bạn, với trái tim và khối óc bạn. Nếu bạn tự cho phép mình bị dao động bởi những ý kiến của người khác – “Nó phải hay, bởi vì mọi người khác thích nó,” “Nó phải dở vì không ai khác thích nó” – thì những cảm xúc của bạn, tính nhạy cảm (sensibility) của bạn (mà đây  chính là cốt lõi của kinh nghiệm nghệ thuật), sẽ lụi tàn và chết.

Muốn thưởng thức nghệ thuật cho tới mức đầy đủ, bạn phải từ bỏ tất cả những khái niệm có trước. Hãy tiếp xúc với tác phẩm một cách trực tiếp, với toàn thể tồn tại (being) của bạn. Nếu bạn bị xúc động sâu xa, thì tác phẩm đó, đối với bạn, là một tác phẩm nghệ thuật lớn.

Những tác phẩm nghệ thuật lớn đều có giá trị phổ quát. Chúng nó sống động, được thấm nhuần sức sống và tinh thần mạnh mẽ của nhà sáng tạo. Nhà điêu khắc nổi tiếng của Pháp, Rodin, làm việc vào những năm ’80 của thế kỷ 19, nói rằng điều quan trọng cho những nghệ sĩ là, “cảm nhận,  yêu thương, hy vọng, run rẩy, sống. Nghĩa là, là một con người trước khi là một nghệ sĩ.” Những cảm xúc con người này – hy vọng, yêu thương, giận dữ, sợ hãi – được truyền thông tới chúng ta qua tác phẩm của nhà nghệ sĩ. Những rung động của tinh thần nhà nghệ sĩ khơi dậy  những rung động tương tự bên trong trái tim của riêng ta. Đây là kinh nghiệm của nghệ thuật. Nó là một cảm xúc được chia sẻ, nối kết nhà sáng tạo và người thưởng ngoạn, vượt qua những biên giới thời gian và không gian.

Dĩ nhiên, để thưởng ngoạn những tác phẩm nghệ thuật lớn, ta cần tập trung. Nhưng sự thưởng ngoạn bắt đầu với việc đơn giản trải nghiệm tác phẩm. Với âm nhạc, chẳng hạn, ta bắt đầu bằng cách lắng nghe. Với hội hoạ, ta bắt đầu bằng cách nhìn. Với văn học, ta bắt đầu bằng việc đọc. Tôi e rằng, nhiều người quá chú tâm đến việc phân tích nghệ thuật đến nỗi họ không thực sự nhìn thấy nó. [18]

Chắc hẳn cách tốt nhất là xem hay nghe càng nhiều những kiệt tác được công nhận rộng rãi của nghệ thuật thế giới càng tốt, điều ấy sẽ trau dồi và tinh lọc cảm quan của bạn. Bạn sẽ tự nhiên học được cách phân biệt tác phẩm hay với tác phẩm dở.

Tiếp xúc với thứ nghệ thuật hạng hai hoặc hạng ba, sẽ không giúp bạn hiểu thứ nghệ thuật hạng nhất, nhưng nó sẽ dạy cho bạn thấy sự khác biệt. Con mắt phê phán của bạn sẽ xuất hiện. Đó là lý do tại sao bạn nên làm một nỗ lực để trải nghiệm thứ nghệ thuật hay nhất ngay từ đầu.

Bạn có thể thấy nghệ thuật lớn trong những cuốn sách, dĩ nhiên, nhưng nhìn cái thực, thì hoàn toàn khác. Nó là sự khác biệt giữa việc xem một tấm hình của một ai đó và con người bằng xương bằng thịt của người ấy. Nghệ thuật đích thực, văn hóa đích thực, sẽ làm giàu cá nhân, khích lệ việc tự biểu hiện, và mang lại niềm vui và hạnh phúc cho con người, không liên quan gì tới danh vọng hay giàu sang. Nghệ thuật và văn hóa đích thực nuôi dưỡng cái tinh thần đó, chúng làm phong phú đời ta và làm cho nó thực sự đáng sống. Bởi vậy, sẽ là rất tuyệt vời, nếu bạn có thể tìm thấy thời gian để theo những lớp học – cả trong việc thưởng ngoạn nghệ thuật lẫn trong sáng tạo nghệ thuật – bởi vì chúng có thể làm tăng trưởng con người chúng ta.

trở về mục lục:

con đường tuổi trẻ

trang đỗ tư nghĩa

chân trần

art2all.net