Epictetus Bản dịch Đỗ Tư Nghĩa
PHẦN I CẨM NANG THƯ
|
1. NHỮNG G̀ BẠN CÓ THỂ KIỂM SOÁT, VÀ NHỮNG G̀ BẠN KHÔNG THỂ KIỂM SOÁT.
Hạnh phúc và tự do bắt đầu
với sự hiểu biết rơ ràng về một nguyên tắc: Một số điều nằm trong tầm
kiểm soát của chúng ta, và một số khác, th́ không.(27)
Chỉ sau khi bạn đă đối mặt và chấp nhận cái nguyên tắc nền tảng
này, và học cách phân biệt giữa những ǵ bạn có thể và không thể kiểm
soát, th́ bạn mới có thể đạt tới b́nh an nội tâm và cách hành xử hữu
hiệu.
______
(27) Bạn đọc lưu ư: Đây là câu nói rất quan trọng, là “ch́a khóa” để hiểu toàn bộ cuốn sách này. Là câu nói cần suy ngẫm thật kỹ, hiểu thật rơ ràng, th́ mới có thể thực hành đúng.
|
2. HĂY CHĂM LO CÔNG VIỆC CỦA RIÊNG BẠN
Hăy tập trung toàn bộ sự chú ư của bạn vào những ǵ mà bạn thực sự cần quan tâm, và hăy rơ ràng, minh bạch rằng, cái thuộc về người khác là công việc của họ, chứ không phải là của bạn. Nếu bạn làm như thế, th́ bạn sẽ không bị câu thúc, và không ai có thể ngăn trở bạn. Bạn sẽ thực sự tự do và [hành động một cách] hữu hiệu, bởi v́ những nỗ lực của bạn sẽ được sử dụng tốt và sẽ không bị lăng phí một cách ngốc nghếch vào việc chỉ trích hay chống đối những người khác.
______
(30) Đây là điều không dễ dàng chút nào, bởi v́, đó là những cái mà tuyệt đại đa số nhân loại đều mong đạt tới!
|
3. HĂY NHẬN DIỆN NHỮNG TR̀NH HIỆN (31) NHƯ CHÚNG THỰC SỰ LÀ
(31) Appearances: Tŕnh hiện [Chúng tôi mượn cách dịch của Nguyễn Tường Bách] .
Thí dụ: Một buổi sáng có nắng, nếu ta nói: “Trời có nắng,” th́ đó là một phát biểu dựa trên sự “tŕnh hiện” khách quan, ai cũng thấy như thế. Ta gọi “trời có nắng” là một “phán đoán thực tại.” Nhưng khi ta nói: “Nắng đẹp quá,” th́ đó là một “phán đoán giá trị ”, chủ quan của riêng ta, bởi v́, có thể, người khác không thấy cái nắng đó là “đẹp.” Nh́n sự vật như nó là, nghĩa là sự vật hiện ra thế nào, th́ nói nó thế ấy [phán đoán thực tại], chứ không thêm thắt vào nó những “phán đoán giá trị” chủ quan của ta.
(32) Thế nào là “thực tướng” của những hiện tượng? Nếu xét về mặt tuyệt đối [chân đế, bản thể, bản môn], th́ rất khó biết nó. Có lẽ, cụm từ “thực tướng” ở đây, chỉ nên hiểu theo nghĩa “tương đối [tục đế, hiện tượng, tương đối, tích môn].
(33) Tiếng Việt có hai từ: “lo lắng” và “lo liệu”. Có lẽ, ư Epictetus là chỉ nên b́nh tĩnh để “lo liệu”, chứ không nên “lo lắng”?
|
4.
YÊU, MUỐN ĐUỔI THEO.
Những ham muốn và ghét bỏ của chúng ta là những “kẻ thống trị” bốc đồng. Chúng yêu sách, buộc ta phải tuân phục những mệnh lệnh của chúng. Ḷng ham muốn thúc đẩy ta đuổi theo và đạt điều ta muốn. Sự ghét bỏ, trái lại, yêu sách rằng, ta phải tránh điều ta không ưa.
(34) Gợi nhớ đến “cầu bất đắc” trong đạo Phật.
- nếu có điều kiện, th́ có
thể “tŕ hoăn” cái chết một thời gian. [Thí dụ: có tiền chữa bệnh]
|
5. HĂY NH̀N SỰ VẬT NHƯ CHÚNG LÀ
Hoàn cảnh ngoại tại không xảy ra để đáp ứng những mong đợi của chúng ta. Những biến cố xảy ra một cách tự nhiên. (39) Người ta hành xử một cách tự nhiên. Hăy ôm giữ những ǵ mà bạn thực sự đạt được.
______
(39) Tự nhiên, nhưng không
phải hoàn toàn ngẫu nhiên, mà tuân theo một quy luật nào đó mà ta không
rơ.
|