|
đỗ tư nghĩa
14. Một đồng cỏ rộng hơn
Cho cừu hay ḅ cái của bạn một đồng cỏ rộng, bát ngát (spacious), là cách để kiểm soát nó. Sư Trưởng Shunryo Suzuki
Trong trầm cảm, đời ta thường hay tuột ra khỏi tầm kiểm soát của ḿnh. Ta cảm thấy vô vọng, như thể là có ít cái mà ta có thể làm để cải thiện t́nh huống. Nhưng đồng thời, phần lớn chúng ta tin rằng ta có thể thay đổi cái (mà) xảy đến cho ḿnh. Khi di chuyển sâu hơn vào trong trầm cảm, chúng ta càng cố sức nhiều hơn để t́m những cách vượt qua nó. Không thể nào tạo ra nhiều sự thay đổi, mỗi lúc ta càng cảm thấy rằng, có một cái ǵ đó bất ổn với ta. Ta cảm thấy ta nên (should) có năng lực vượt qua trầm cảm của ḿnh, nếu không thông qua sức mạnh của ư chí, hay những khẳng định, hay tư duy tích cực, th́ ít ra cũng thông qua sự giúp đỡ từ những người khác. Nhưng mặc dù tất cả những nỗ lực lớn nhất của ḿnh, có những thời điểm mà trong đó trầm cảm không chút thuyên giảm, hay chỉ thuyên giảm rất ít. Và khi những cải thiện mà ta đă hy vọng lại không xảy ra, ta càng cảm thấy vô vọng và thấy ḿnh vô tích sự. Trầm cảm mang chúng ta mặt đối mặt với cái sự kiện rằng có nhiều điều mà ta không kiểm soát được, cho dù ta cố gắng cách nào đi nữa. Chắc chắn có nhiều điều ở bên ngoài ḿnh mà ta không thể kiểm soát; nhưng ta cũng không thể kiểm soát được nhiều về chính ḿnh. Dẫu muốn, ta cũng rất khó mà cao thêm một foot, hay không bao giờ bị bệnh, hay ngưng rụng tóc. Và chúng ta sẽ chết cho dù những chế độ ăn uống của ta có bổ dưỡng đến đâu, hay dù ta tập thể dục nhiều đến đâu chăng nữa. Chúng ta sống trong một thời đại mà trong đó sự kiểm soát được xếp hạng cao trên mọi thứ khác. Những “anh hùng” của chúng ta là những người đă đạt thành công, của cải, và quyền lực – mọi h́nh thức của kiểm soát. Ngay cả tư tưởng Thời Đại Mới, mà tự cho là ḿnh tích hợp được nhiều minh triết cổ xưa, phần lớn cũng hướng về quyền lực và kiểm soát. Cái châm ngôn “chúng ta tạo ra cái thực tại của riêng ḿnh”, và cái niềm tin rằng ta có thể có bất cứ cái ǵ mà ta muốn nếu chúng ta chỉ h́nh dung ra nó (envision), cả hai đều phát xuất từ cùng một khát khao căn bản, khát khao kiểm soát. Ngược lại, những truyền thống tâm linh lớn th́ thường nói về sự minh triết của việc nhận thức được cái nơi chốn đích thực của chúng ta trên thế gian. Một tính tâm linh sâu xa hơn không phải là kết quả của nhiều sự kiểm soát hơn, mà là một sự chấp nhận ngày càng lớn hơn về sự bất lực bản nhiên (inherent) của chúng ta. Trong trầm cảm, chúng ta có thể khởi sự hồi phục (heal) bằng cách chấp nhận rằng một phần lớn của t́nh trạng bị trầm cảm, cũng như việc vượt qua nó, có thể không nằm bên trong sự kiểm soát của ta. Trong khi làm như vậy, ta có thể để cho chính ḿnh rời khỏi cái móc, và thôi không tự trách ḿnh nữa. Chúng ta có thể thấy rằng việc trở nên thực tế (realistic) hơn về cái quyền lực (nhỏ bé) và nơi chốn của ta trên thế gian này, và thấy chúng ta thực sự có thể kiểm soát chúng rất ít ra sao – đó thực sự là một minh triết sâu xa mà ta đạt được. Chúng ta thậm chí thấy rằng ta có những thời điểm hạnh phúc lớn hơn, (và cuộc đời có ư nghĩa hơn), khi ta chỉ đơn giản thư giăn, buông bỏ sự kiểm soát, và mở vào trong cái khoảnh khắc hiện tiền. Vào những lúc đó, chúng ta có thể nhận lấy (take) tất cả những ǵ mà chúng ta được ban cho như là một món quà.
* * * * * * * * * *
Ở tận gốc rễ của nó, việc muốn kiểm soát của chúng ta phát xuất từ cái luyến chấp vào lạc thú và sự trốn tránh đau đớn. Nó là một h́nh thức khác của dukha, của khổ đau, của việc ta làm cho phức tạp, thêm thắt vào cái kinh nghiệm căn bản của ḿnh. Kiểm soát thường có nghĩa là chống lại hiện trạng của những sự việc, hay tin rằng chúng nên khác đi. Rồi chúng ta quyết định rằng chúng ta là kẻ (phải) thay đổi chúng. Khi ta bớt mong muốn sự thể phải diễn ra theo một cách nào đó, và khi ta buông bỏ niềm tin rằng đời ta nên đi theo một hướng nhất định nào đó, th́ ta cũng có thể buông bỏ ḷng mong muốn kiểm soát của ḿnh. Rồi ta trở nên một tham dự viên vào đời ta, hơn là một “đạo-diễn-tự-xưng” ¨ phẫn-chí. Khi chúng ta ngưng cố sức, quá cố sức, kiểm soát những điều mà ta không thể kiểm soát được,¨ th́ ta cũng có thể tiết kiệm cho ḿnh nhiều nỗ lực và năng lượng – 2 điều cốt yếu cho việc duy tŕ sự lành mạnh (sanity) và sự quân b́nh của ta trong trầm cảm của ḿnh. Thay v́ cố tác động lên những sự vật mà ta có ít quyền kiểm soát, ta có thể tập trung vào những sự việc mà thực sự tạo ra một khác biệt, cho chúng ta và cho kẻ khác. Trong việc cố kiểm soát mọi sự, ta làm cho thế giới của ḿnh nhỏ bé hơn. Thay vào đó, ta có thể mở vào trong một thế giới rộng lớn hơn, ở ngoài tầm kiểm soát của ta, nhưng là một phần của một cái ǵ đó rộng hơn – một cái ǵ đó kỳ diệu một cách sâu xa (deeply wondrous).
¨ Tác giả muốn so sánh một “đạo diễn” (director) và một “tham dự viên” (participant). Một đạo diễn muốn kiểm soát mọi sự theo ư ḿnh, c̣n một tham dự viên th́ chỉ chỉ “tham dự” một cách hồn nhiên, nhu thuận với những ǵ đang xảy ra, mà không “lèo lái” nó. (ND). ¨ Bạn đọc lưu ư: cần phân biệt cái ǵ là “không thể tránh” – chẳng hạn như sinh, lăo, bệnh, tử… - với những ǵ “có thể tránh”. Đối với những ǵ “có thể kiểm soát”, th́ ta vẫn nên “kiểm soát.” Nhưng, đối với những ǵ “không thể tránh, không thể kiểm soát”, th́ theo tác giả, ta nên biết cách chấp nhận, để tiết kiệm năng lượng. (ND).
trở về mục lục:
|
