Lê Khắc Thanh Hoài
CHUYỆN
MỘT NGƯỜI ĐÀN BÀ... NĂM CON

Nàng và tôi
Thân tặng Hoài
Montréal 12-2006
Sáng hôm nay trong thinh lặng của một sáng chúa nhật mùa đông, tôi muốn
dành tâm trí thảnh thơi để viết vài hàng trả nợ cho cô bạn tí hon ngày
xưa. Nợ v́ tôi cứ hẹn sẽ viết cho nàng. Gọi là bạn nhưng chưa bao giờ
nói chuyện, gọi là bạn v́ học cùng trường. Tí hon v́ nhỏ hơn tôi ba tuổi.
Từ nhỏ, tôi có một tật rất xấu, tôi xem ai nhỏ tuổi hơn tôi là con nít.
V́ sao chỉ hơn vài tuổi mà khi nào tôi cũng có cảm tưởng như ḿnh đứng
rất cao để nh́n xuống những người tí hon này!
Thôi kệ, để tật xấu đó qua một bên.
Ngày xưa cha mẹ tôi đông con và giàu.
Ngày xưa cha mẹ nàng cũng đông con và giàu.
Nhà nàng, nhà tôi là hai nhà đầu tiên có xe Mercedes ở thành phố Huế vào
những năm 50.
Cha mẹ tôi xuất thân từ nhà nông, ngược lên mấy đời ông bà, tôi không
biết tổ tiên làm nghề ǵ, chỉ biết ông bà nội ngoại tôi là nhà nông. Khi
c̣n nhỏ, ba tôi cực kỳ khổ, học chung một lớp với các nhân tài Tố Hữu,
Nguyễn Hy Hiền..., nhưng chỉ được vài năm rồi nghỉ học v́ nghèo. Mẹ tôi
cũng nghèo lại không được đi học.
Cha mẹ nàng con nhà quư tộc, ông bà làm quan, là nghệ sĩ, là ḍng họ nhà
vua. Cha nàng là bác sĩ giỏi của thành phố.
Nhà tôi theo đạo Công giáo, nhà nàng đạo Phật.
Các chị của nàng học ở Couvent des Oiseaux-Đà Lạt. Các em của tôi cũng
học ở đó. Nàng và tôi học trường Jeanne d’Arc và Đồng Khánh. Các chị của
nàng thanh lịch quư phái, mỗi mùa hè về Huế đều đi học đàn dương cầm ở
trường Jeanne d’Arc, tôi không quen các chị của nàng, chỉ ngắm họ qua
đôi giày hai màu, tôi c̣n nhớ rơ hai chân hai chiếc giày khác màu, rất
phá cách. Dáng đi của các nàng nhún nhảy theo chiếc áo đầm thời
Françoise Hardy. Các nàng không nói chuyện với ai hết, học xong lên xe
về, có tài xế ngồi chờ sẵn. Chúng tôi mộc mạc trong đôi guốc gỗ, tự ti
v́ gốc nhà nông của ḿnh, lại được các nữ tu đem lên làm gương mẫu:
“Nh́n đây, con nhà giàu nhưng đơn sơ.” Sự thật chúng tôi thèm diện cho
oách. Mẹ tôi quá bận rộn với đàn con mỗi năm một đứa, lại nhà quê, lại
có đạo, làm sao dám tiêu tiền cho con ăn diện. Đă thế, ba tôi không
nương tay với chúng tôi: “Đi học về, phải đi gánh nước, phải chịu cực
cho quen!” Ôi nhục quốc thể, chúng tôi không thi hành lệnh này. Đi học
đi xe đạp, không đưa đón, chỉ hôm nào mưa to gió lớn hoặc đau bệnh mới
được đi xe hơi. Đă thế, với tinh thần tiết kiệm, một công hai chuyện,
nếu tiện đường th́ phải ngồi lên xe vận tải chở gạo để đến trường - nhà
tôi có hai xe vận tải chở gạo – tôi thà đi bộ chứ không leo lên ngồi xe
đó, các em tôi an nhiên ngồi.
Năm 1963, v́ gia đ́nh tôi có liên hệ với gia đ́nh Tổng thống Ngô Đ́nh
Diệm, cha tôi bị tù, tài sản bị tịch thu, gia đ́nh tôi vào Sàig̣n. Chấm
dứt một thời vàng son.
Năm 1965, v́ liên hệ đến biến cố xă hội miền Trung, gia đ́nh nàng vào
Sàig̣n.
Năm 1970 nàng du học ở Bruxelles, các em tôi người đi Suisse, người đi
Canada.
Cha của nàng là bác sĩ đă cứu sống tôi. Năm lên mười, tôi bị đau thương
hàn một trận thập tử nhất sinh, đă thở hắt, tay đă bắt càng cua. Tối hôm
đó, trong một bữa tiệc ở Ṭa Đại Biểu Trung Phần, ba tôi gặp ba nàng, ba
tôi nói có người con đang đau nặng nằm ở bệnh viện Huế, ba nàng bỏ ngang
bữa tiệc vào bệnh viện khám cho tôi. Sau đó tôi lành bệnh. Ba mẹ tôi mua
một xích lô đầy trái cây hảo hạng đem tặng nhà nàng để tạ ơn.
Vào Sàig̣n, thỉnh thoảng chúng tôi đi khám bệnh ở pḥng mạch ba của nàng.
Gương mặt ông trong thời gian đó rất buồn. Tôi chỉ nhớ chừng đó.
Quen biết giữa tôi và nàng chỉ bấy nhiêu. Bốn mươi năm sau gặp lại nàng
qua trang mạng của nàng, tôi thật ngạc nhiên về nàng, một cô công chúa
xinh đẹp, nhỏ nhắn, dễ thương dưới mắt tôi ngày nào, bây giờ là bà mẹ
của đàn con năm đứa thành tài đổ đạt, là bà ngoại trẻ, là nghệ sĩ tài
danh, là cư sĩ đạt đạo.
Đọc tâm t́nh của nàng, tôi quư nàng biết bao, qua bao nhiêu truân chuyên,
nàng một mực biết ơn đời, biết ơn người, biết ơn mọi trạng huống xảy đến,
tôi c̣n biết nói ǵ hơn trước một tâm hồn cao thượng như thế.
Tôi thấy thật ấm ḷng khi tưởng tượng căn pḥng khách là pḥng thiền của
nàng, nơi nàng có bàn thờ tổ tiên với h́nh ảnh ông ngoại hiền lành, bà
ngoại rất đẹp, ông cố cốt cách sang trọng, những h́nh ảnh không bao giờ
phai mờ trong tâm trí nàng. Tôi thầm ghen với cảnh con cháu quây quần
chung quanh nàng – các cháu của nàng đă lớn – ba mươi tuổi đă có năm
con, bốn mươi lăm tuổi đă là bà ngoại, cháu đầu của bà bây giờ đă 16
tuổi, bà sẽ dễ dàng lên chức bà cố.
C̣n tôi, đă 60 mà cháu mới lên năm, phải mười hai năm nữa cháu tôi mới
đặt cho tôi những câu hỏi như cháu của nàng đang đặt cho nàng, và tôi
chắc không có dịp được làm bà cố!
Những câu hỏi quá dễ thương.
- Bà kể cho con nghe cuộc gặp gỡ và v́ sao bà lại có nhiều con thế?
- Th́ do mănh lực khát khao phi thường, tầm thường ǵ đó...
À, th́ ra như vậy, Tôi sẽ nói ǵ với cháu tôi ? Ừ, th́ do ḿnh là người
đó, bà th́ sợ mănh lực này lắm v́ ông cố của con không đầu hàng trước
mănh lực này được nên bà là chị cả của mười bốn người em – đây là biến
cố trọng đại có tính cách quyết định tận căn đời bà. Cuộc đời bà chỉ
xoay chung quanh biến cố quyết định này... Con cẩn thận đấy nhé!
- Bà có nhiều con như vậy, bà khổ là cũng tại bà.
- Đúng như vậy, đừng bao giờ đổ lỗi cho người khác, đừng bao giờ trách
cứ ai, phải biết chịu trách nhiệm. Đừng than, đừng trách. Cám ơn tất cả
những ǵ đă xảy đến cho ḿnh.
Với tôi th́… Đau quá, đau quá, có trách ông trời được không?
- Cuộc đời đẹp ở chỗ nào vậy bà?
- Ở chỗ con biết nhận ra bản chất thật của cuộc đời, nó là bất toàn,
hạnh phúc song song với khổ đau, không có ǵ mà con nắm vững được trong
tay, giây phút hạnh phúc rồi cũng qua, khổ đau rồi cũng hết... con không
nhớ có lần con khoe với bà, ông thầy dạy pháp văn khen con nức nở khi
ông đặt câu hỏi: “Thế nào là Tự Do?” Con đă nói…liều: “Tự Do là trong
đau khổ... mà không khổ !”
Ui, tự do tối thượng, có ai được tự do tối thượng này. Lịch sử cổ kim có
triết gia Épictète, sinh năm 69 ở La Mă làm nô lệ về mặt thể xác nhưng
đầu óc không nô lệ. Gần đây có tổng thống Nam Phi Mandela, ngồi tù 27
năm mà không bị những năm tháng ngồi tù quật ngă. Khỏi nói, tôi nô lệ đủ
chuyện, con tôi thành đạt tôi mới hạnh phúc, cháu tôi mạnh khỏe tôi mới
vui. Chị em tôi dễ thương tôi mới thương. Tôi khổ v́ cha mẹ tôi đông
con. Ui, gần như tôi bị xiềng xích khắp cả tâm, thân, ư... Ai cởi xiềng
xích cho tôi đây ngoài tôi? Lại nô lệ! Tôi quen sống nô lệ. Nếu bức hết
xiềng xích không chừng tôi thành... người điên! Dám lắm. V́ các xiềng
xích đă h́nh thành con người tôi từ bao lâu nay.
Các con cháu nàng thương nàng v́ nàng gặp nhiều khó khăn trên cuộc đời,
nàng sống đạm bạc, nàng sống một ḿnh, âm nhạc nâng tâm hồn nàng lên cao.
Nàng có bao nhiêu là yếu tố để được con cháu thương. C̣n tôi?
Câu hỏi quá gay cấn cho tôi. Chị em tôi nh́n nhau cười, con cháu thương
ḿnh cách nào đây? Dù tôi cố hết sức để thương con – theo cách vụng về
của tôi, nương chiều là chính – nhưng tôi thấy cũng rất khó để chúng có
thể thương tôi.
Thương? Thường thường tôi thương ai v́ những khó khăn của họ – thất bại
trong cuộc đời, bị bệnh nan y, h́nh như tôi chưa thương được ai khỏe
mạnh, thành công. Vui với họ th́ có nhưng thương th́ phải xét lại. Không
dễ dàng ǵ thương khơi khơi!
Một bà ngoại hiền lành, sống đạm bạc, sống một ḿnh, cháu chắt muốn đem
t́nh thương đến cho bà. Một bà ngoại vững mạnh, sống tiện nghi cháu chắt
đem tặng bà cái ǵ đây?
Tôi chỉ c̣n một con đường thôi, tôi phải đi lui để con cháu tôi đi tới.
Và tôi bắt đầu sống ẩn dật.
Nguyễn Thị Oanh
art2all.net
|