Huyền Tôn Nữ Huệ-Tâm

TẾT CỦA TÔI THỜI HOA NIÊN

Tết của tôi thời hoa niên- Tôi muốn nói đến những cái tết khi ba mạ tôi còn sống, mấy chị em quây quần bên ba mạ ngày xuân tươi đẹp. Không khí Tết và những ngày giáp tết âm lịch hàng năm vui sướng, ấm cúng đến nỗi sau này ba mạ gả tôi đi lấy chồng xa xứ nhưng tôi vẫn nhớ rất rõ và tiếc nuối mãi không thôi! Tôi nhớ từng hoạt động trong nhà chuẩn bị đón tết.

*Trang trí nhà cửa

Ba mạ tôi sanh được 4 chị em và tôi là con cả, ba gái một trai. Đứa em út trai cách tôi 9 tuổi nên những việc dọn dẹp nặng nhọc đều do tôi và em gái kế làm. Khoảng nửa tháng chạp âm lịch là ba tôi cho lau chùi cửa để sơn mới. Sau đó quét vôi tường nhà cho đẹp.

Tôi vẫn nhớ rõ quang cảnh nhà tôi hồi còn bé thơ. Đó là ngôi nhà tranh thơ mộng, tường gạch, mái lợp tranh nên rất mát. Sân vườn rộng rãi trồng đủ các loại cây ăn trái. Phía trước có giàn bầu bí lủng lẳng, đẹp lắm.Quanh nhà có hàng chè tàu nở bông rất thơm. Phía trước nhà có một vườn hồng giống Pháp nở hoa thơm lừng. Hai bên cổng vào nhà có hai cây bông tường vi thả những chùm bông màu hồng tím gợi cảm làm các bạn khi đến nhà tôi đều ngân nga câu hát :

“Đôi ta cùng đứng bên hàng tường vi. Em nói rằng em sẽ chờ đợi tôi, đừng nói tới phân li.”(Cô láng giềng của Hoàng Quí)

Trước sân nhà có mấy mệ gà mái cục cục gọi gà con đến ăn. Chàng gà trống trổ tài ve vãn bị chị gà mổ cho một cái rõ đau. Con vện lim dim ngủ trước cửa nhà. Thỉnh thoảng đưa chân chụp muỗi.Cảnh nhà thật đẹp.!

Để đón tết Ba tôi huy động tất cả các con nhổ sạch cỏ dại, tu bổ lại khu vườn cho gọn gàng.

*Âm nhạc ngày Tết và tiếng pháo

Ba tôi rất mê ca nhạc. Mấy ngày Tết Ba tôi mở băng cac-xet có bài Ly rượu mừng ( Phạm Đình Chương), Gái xuân, Xuân đã về… Có đến mười mấy bài nhạc xuân nghe du dương và hay đến say lòng.

Lúc ấy nhà ai đốt pháo đì đùng. Bon trẻ nhỏ rủ nhau lượm pháo lép đem về đốt pháo sáng. Món này tôi không mê vì sợ bỏng tay.

*Làm dưa món

Khoảng nửa tháng chạp mạ tôi ra vườn hái đu đủ rồi bảo tôi và cô em gái xắt lát mỏng, tỉa hoa…Mạ đem phơi khô để chuẩn bị cho thẩu dưa món.

Dưa chua củ kiệu thì cận tết mới dầm. Mạ hái cải già ngoài vườn làm dưa cải chua để ăn kèm với thịt heo luộc.

Mấy thẩu dưa món ngon ngọt thơm lừng cả mũi. Một vại dưa cải vàng ruộm đủ ăn đến ra giêng.

Hương vị Tết đã có, mấy chị em đang trông chờ áo mới đón xuân.

*May đồ Tết:

Đầu tháng chạp mạ tôi dắt mấy chị em qua chợ Đông Ba chọn vải may áo quần tết. Mỗi đứa có một bộ. Nếu dư dã mạ cho hai bộ. Mạ bảo:

-May sớm, thợ may mới nhận hàng các con à!

Rồi mạ mua cho mỗi đứa mũ, nón, guốc dép. Ưu tiên cho cô con cả hai cái kẹp hình con bướm và cái nón bài thơ cùng đôi guốc gỗ. Mạ dặn dò:

-Lớn rồi, ăn bận tươm tất một chút, có người dòm ngó.

-Ai rứa mạ? Tôi buột miệng hỏi.

-Cứ biết rứa là được rồi.

*Chạp mả:

Tháng chạp nên việc tu bổ mộ phần, nhổ cỏ quét vôi, dọn dẹp các phần mộ cần phải chọn ngày tốt thời tiết nắng ấm mới thuận lợi. Từ ngày 10 tháng chạp trở đi là bà con lo đi chạp. Chạp xong về nhà cúng chạp mã. Lễ cúng qui tụ bà con họ hàng trong tộc họ nên cúng chạp mã rất lớn. Có nhà làm heo để đãi chạp mã.

*Đưa ông Táo về trời:

Ba Mạ tôi đều tin rằng: nhất cử nhất động của cả nhà đều được ông Táo ghi chép cẩn thận! Ngày 23 tháng chạp ông Táo về trời. Một mâm cỗ thịnh soạn để tiễn ông Táo vào khuya 22 tháng chạp. Mạ tôi cúng một bộ đồ nhưng không có quần, chỉ có áo, mão, hia, khăn và con cá chép để ông cưỡi. Mạ giải thích:

-Quần ông Táo bị lửa đốt rồi. Sợ mấy chị em không hiểu mạ bảo:

-Lấy quyển truyện cổ tích ra đọc sự Tích Ông Táo sẽ biết.

Mạ đọc một bài văn khá dài nội dung là ca ngợi ông Táo và xin ông Táo về trời tâu lại cho Ngọc Hoàng thượng đế biết những việc làm tốt đẹp của gia đình tôi mà phù hộ cho cả nhà bình an mạnh khỏe, làm ăn thịnh vượng.

Mấy chị em răm rắp tin, vái lạy ông Táo và đợi mạ tôi hạ mâm cỗ xuống chia nhau ăn thỏa thuê!

*Dựng Nêu:

Sau lúc đưa ông Táo về trời tôi thấy ba tôi lấy một cây tre cao lêu nghêu, dựng thẳng lên trước nhà. Đó là cây nêu, báo hiệu tết đã đến. Cây nêu đánh dấu lãnh địa của gia đình tôi. Trên chót vót có mấy cái lá bay phấp phới và có một cái kèn phát ra tiếng kêu khi gió thổi qua. Ba tôi bảo:

-Bọn ma quỷ nghe tiếng kêu sẽ bỏ chạy, không phá phách được.Đây là đất của nhà mình.

Nêu dựng xong có nghĩa là đã vào Tết âm lịch. Không khí đón Tết vui vẻ rộn rã, bọn trẻ hân hoan nói “sắp Tết rồi, vui ghê!”

*Nấu bánh chưng bánh tét

Nhà tôi ở Huế, gia cảnh cũng "thường thường bậc trung" ( Truyện Kiều của Nguyễn Du ) người thân trong nhà cũng khá đông nên cứ Tết đến ba tôi áp dụng kế sách "tự cung, tự cấp". Để có củi nấu bánh chưng ba tôi đã lo đi đốn củi về dự trữ. Mấy cây chuối mốc quanh vườn nhà cung cấp đủ lá gói và chuối cúng trên bàn thờ. Lá chuối rất nhiều , Mạ đem biếu bà con lối xóm. Đổi lại ai cũng cho một món gì đó như mớ gừng tươi hay vài trái dừa để làm mứt. Thiệt là "đôi bên cùng có lợi!"

Khi tôi còn nhỏ mạ tôi nhờ bà bác hàng xóm gói bánh tét giúp.Mấy chị em tôi tranh nhau ngồi thức để canh nồi bánh. Lớn lên khoảng lớp đệ ngũ, tôi đã tự tay gói bánh chưng, bánh tét và còn đi gói dùm cho vài nhà xung quanh.

Thích nhất là lúc ngồi canh nồi bánh tét. Em Vân dù ngủ gục cũng đợi cho đến lúc vớt bánh để ăn thử mấy cái bánh tày mà tôi gói riêng cho trẻ nhỏ trong nhà. Ngon chi lạ! Trong lúc ngồi đợi bánh chín nhà ai đốt pháo đùng đùng nghe vui tai. Nhạc xuân vang vang câu hát rất hay và ý nghĩa:

“Ngày xuân nâng chén ta chúc nơi nơi

Mừng anh nông phu vui lúa thơm hơi

Người thương gia lợi tức

Người công nhân ấm no

Thoát ly đời gian lao nghèo khó…”

( Ly rượu mừng của Phạm Đình chương)

Mấy chị em rủ rỉ kể chuyện, ngọn lửa nổ tí tách. Ôi! sao giây phút ấy đẹp quá! Trời đêm lành lạnh, sương Huế rơi rơi, Tết đang đến dần...

Sau này đi đâu, tôi cũng nhớ giây phút ấm cúng quây quần bên nồi bánh chưng, bánh tét hôm Tết thời hoa niên.

*Làm mứt và bánh ngọt đón tết

Khoảng 25 tháng chạp cả xóm tôi dậy lửa rim mứt. Đủ loại mứt: mứt gừng, mứt dừa, mứt bí, mứt khoai lang…Khắp xóm thoảng mùi hương mứt thơm lừng cả mũi. Nhà tôi có cây khế chua trái to bằng bàn tay nên có thêm mứt khế dẻo, khế dầm đường. Tôi làm gần 4 kí khế vậy mà loáng đã hết vèo. Ai cũng khen ngon vì lạ miệng.

Mạ tôi đúc bánh thuẩn, gói bánh bột bình tinh cho con cái ăn ba ngày Tết.

*Nhành Mai ngày Tết

Người Huế có tục chơi mai ngày Tết

Ba tôi chọn một nhánh mai đẹp đem cắm vào cái độc bình to để giữa nhà. Cành mai đẹp về dáng về thế, bông phải to nhiều cánh…Ba chọn mấy cái thiệp tết treo vào cành để trang trí.

* Cúng Tất Niên, Đón Ông Bà

Có nhà dành riêng một ngày để cúng tất niên. Đó là những nhà có công việc kinh doanh hay làm ăn lớn có chức vị to. Nhà tôi cúng tất niên và đón ông bà vào chiều ba mươi tết.

Lễ cúng đón Ông Bà tổ tiên về ăn tết rất long trọng. Mâm cỗ thịnh soạn. Mạ tôi làm những món ngon mà Ông Bà lúc còn sống thích ăn. Có đủ bánh chưng , bánh tét, mứt, ram, ca-ri vịt, mì trộn, thịt heo luộc, heo quay, cá hấp, canh bóng giò… Ui chao, kể nhiều thèm quá!

*Đón Giao Thừa, đón ông Táo về nhà:

Hồi tôi còn nhỏ, khuya đêm ba mươi lúc 12h là thời điểm cả xóm cúng giao thừa, đón mừng năm mới.Trong hơi sương, mùi hương trầm thoang thoảng, hương đêm bay nhè nhẹ, Ba tôi mặc áo dài đội khăn đóng cúng giao thừa trước hiên nhà. Mạ tôi vào bếp cúng đón ông Táo chầu thiên đình trở xuống hạ giới và rước ông vào nhà bếp.

*Ngày mồng một tết

Mấy chị em mặc áo quần mới, tề tựu trước nhà chúc tết Ba Mạ tôi:

-Chúng con kính chúc Ba Mạ năm mới dồi dào sức khỏe, làm ăn thịnh vượng, may mắn!

Ba Mạ tôi rút mấy phong bao lì xì màu đỏ thắm mừng tuổi và chúc tết lại mấy chị em. Bọn tôi đến chúc tết Mệ Ngoại, chúc Mệ “mạnh khỏe sống thọ trăm tuổi cùng con cháu ”. Mệ ứa nước mắt , ôm từng đứa rồi rút bao lì xì cho các cháu.

Sau màn chúc tụng đầu năm, Mạ dắt mấy chị em đi chùa. Còn Ba tôi thì vào Đại Nội dâng hương mừng tổ tiên nhà Nguyễn trong Thế Miếu.Hồi tôi còn nhỏ Ba cho tôi đi theo vào Đạ Nội dịp tết. Quang cảnh nơi đây đẹp và hoành tráng lắm.

Sau đó Ba tôi lên Ngự Bình và các nơi khác thắp hương cho các mộ phần tổ tiên.

*Mồng hai tết:

Người Huế có tục kiêng kị kỹ lưỡng. Ngày mồng một đi chùa chiền hay đi thắp hương các nhà thờ. Mồng hai mới đi thăm viếng tết bạn bè. Ngày tết đi đến đâu cũng được mời ăn bánh chưng, bánh tét, cắn hạt dưa, uống chút rượu vang, hay rượu nho. Bạn bè chuyện trò rôm rã, chúc tụng…

*Mồng ba tết:

Những người có vợ có chồng thì về nhà vợ nhà chồng mừng tuổi cha mẹ, anh chị em cô bác.

Ngày mồng ba Tết có nhà cúng đưa ông bà. Nhà tôi thì đến mồng 6 mới đưa. Ba tôi bảo:

-Tháng giêng là tháng ăn chơi. Để ông bà ăn Tết lâu một chút cho vui!

Bọn tôi thấy tết trôi qua nhanh trong lòng buồn lắm. Cứ mong tết mãi để được ăn ngon, mặc đẹp, rong chơi khỏi học hành!

*Mồng 10 hết tết

Không biết ai nói “ còn mồng thì còn tết”. Vì vậy hết mồng mười coi như hết tết. Ba tôi nhắc nhở Mạ tôi đi viếng tết nhanh lên kẻo qua mồng 10 người ta trách.

Tết qua đi bọn trẻ lại mong ngóng tết năm sau. Còn người lớn thì lo tiền bạc để đón tết…

*****

Những cái tết thời hoa niên của tôi đã trôi vào dĩ vãng nhưng tôi cứ nhớ mãi mùi hương tết đêm giao thừa, nhớ khoảnh khắc Ba Mạ tôi xoa đầu lì- xì cho tôi. Tôi thèm ăn miếng bánh chưng thơm dẻo nếp Huế, miếng mứt gừng Huế ngon ngọt làm dịu cổ họng.Tôi nhớ ngôi nhà xưa đẹp như tranh vẽ đầy hoa cỏ mùa xuân. Nhớ hương hoa hồng, hoa dâm bụt, hoa tường vi, hoa mai vàng rực và cảnh nhà thơ mộng dịp tết đến xuân về.

Bây giờ tôi đi lấy chồng xa xứ nhưng tết đến tôi tìm cho được mứt gừng Huế để cúng Ông Bà.

Tôi vẫn nhớ Huế và hương vị tết ngày xưa bên dòng Hương thơ mộng. Nhớ lúc được ba cho vào Đại Nội dâng hương ở Thế Miếu hay Triệu Miếu năm xưa. Tôi nhớ Mạ dắt lên chùa Thiên Mụ dịp tết thăm ông cậu.

Tết xưa xứ Huế và hương vị đầm ấm dịu dàng vẫn mãi trong tôi..

Huyền Tôn Nữ Huệ -Tâm

Đà Nẵng 18/1/2022

art2all.net