Đặng Lệ Khánh

 

CÂY GIÁNG SINH VÀ MỘT ĐÁM CƯỚI

Fyodor Dostoevsky

(Nguyên tác: The Christmas Tree and the Wedding)

Đặng Lệ Khánh chuyển ngữ

 

    

Ngày hôm kia, tôi có thấy một lễ cưới … Nhưng không! Để tôi kể bạn nghe về một cây giáng sinh th́ hay hơn. Đám cưới th́ tuyệt lắm. Tôi thích nó vô cùng. Nhưng một chuyện xảy ra khác th́ c̣n hay hơn nữa. Tôi cũng không hiểu tại sao h́nh ảnh một đám cưới lại nhắc tôi về cây giáng sinh. Nó xảy ra như vầy nè:

 

Đúng năm năm trước, vào đêm trước ngày Giáng Sinh, tôi đựợc một viên chức cao cấp trong giới thương gia, người có rất nhiều liên hệ làm ăn, quen biết lớn mời tới dự một bữa tiệc dành cho trẻ con. Tuy gọi là tiệc cho trẻ con, nhưng đó chỉ là cái cớ để cha mẹ đến gặp nhau, bàn bạc những chuyện lợi lộc cho họ một cách vô tư và b́nh thường.

Tôi là kẻ ngoại cuộc, và v́ tôi chẳng có ǵ để khoe, tôi có thể ḷng ṿng suốt buổi tối ở đó mà không phải đụng chạm ai hết. Có một vị khách khác cũng hiện diện ở đó v́ phải giải quyết một chuyện riêng tư ǵ đó với chủ nhà nên cũng được mời tới như tôi vậy. Ông là người đầu tiên khiến tôi để ư. Trông bề ngoài th́ thấy rơ ông ta chẳng phải thuộc giới thượng lưu. Ông cao, hơi gầy, trông nghiêm nghị và ăn mặc chửng chạc. Rơ ràng là ông ta chẳng lưu tâm ǵ đến lễ lượt hội họp gia đ́nh. Ngay lúc ông ta lủi vào được một góc pḥng một ḿnh th́ nụ cười lập tức biến mất, và đôi lông mày dày đen chụm lại sát vào nhau tạo thành một cái cau mày khó chịu. Ông chẳng quen biết ai ngoài chủ nhà, và tỏ ra hết sức chán ngán, dù rằng cũng gắng gượng đóng tṛ vui vẻ cho tới cuối tiệc. Sau này tôi biết được ông từ dưới tỉnh được phái lên thủ đô để giải quyết một công việc ǵ đó rất quan trọng, có mang theo một lá thư giới thiệu cho chủ nhà, và người chủ nhà đă đồng ư giúp chứ ông chẳng phải là một người được ưu ái ǵ. Chỉ v́ lịch sự mà ông được mời đến dự một lễ vui của trẻ con.

Chẳng ai chịu chơi bài với ông. Chẳng ai mời ông một điếu x́ gà. Chẳng ai mở lời nói chuyện với ông. Có thể người ta nhận ngay ra một giống chim nhờ nh́n bộ lông của nó ngay từ xa. V́ vậy, ông ta chẳng biết làm ǵ với đôi tay thừa thải, suốt buổi tối chỉ vân vê bộ râu mép của ḿnh. Bộ râu trông đă đàng hoàng lắm rồi, nhưng ông cứ vuốt chúng măi khiến cho người ta có cảm tưởng là bộ râu ấy có mặt trước rồi sau đó ông ta mới được sinh ra để vuốt chúng.

C̣n có một người khách khác nữa cũng làm tôi chú ư. Nhưng người khách này th́ lại ngược hẳn với người kia. Ông ta thật là đặc biệt. Họ gọi ông là Julian Mastakovich. Ngay mới liếc qua thôi là người ta đă biết ông là người khách mời danh dự, nhưng mối tương quan giữa ông ta và chủ nhà th́ cũng như tương quan giữa chủ nhà và người có bộ râu mép mà thôi. Tuy nhiên cả hai vợ chồng người chủ đều thao thao nói những lời ưu ái với ông ta, săn sóc ông ta, kể lể với ông, ca tụng ông, đem những khách khác đến giới thiêu với ông, nhưng không hề đưa ông ta đến gặp ai khác hết. Tôi thấy mắt người chủ nhà long lanh ngấn lệ cảm động khi Julian Mastakovich nói rằng ông ta hiếm khi có được một buổi tối vui đến thế. Chẳng biết tại sao mà tôi cảm thấy khó chịu khi có mặt người khách đặc biệt này, v́ vậy, sau khi chơi với mấy đứa trẻ một lúc, chừng năm đứa, con của chủ nhà, đứa nào cũng mập mạp no đủ, tôi rút vào một căn pḥng nghỉ nhỏ, không có ai, và ngồi vào một góc dành để nghe nhạc chiếm hết nửa pḥng nghỉ.

Bọn trẻ con thật là dễ thương. Chúng từ chối không thèm bắt chước người lớn, dẹp qua những lời dặn ḍ của mấy bà mẹ và cô giáo dạy kèm. Chỉ trong chớp mắt, chúng đă ngấu hết kẹo bánh treo trên cây Noel và đang nửa chừng bẻ găy hết những món đồ chơi trước cả khi xem thử món nào của đứa nào.

Một trong bọn chúng là một thằng bé rất xinh trai, mắt đen nhánh, tóc uốn quăn, cứ nhất định chĩa cây súng gỗ vào tôi dọa bắn. Nhưng đứa bé khiến tôi chú ư hơn cả lại là cô chị của nó, một cô bé khoảng 11 tuổi, xinh như một thiên thần t́nh yêu. Cô trông điềm đạm, suy tư, với đôi mắt thật to, mơ màng. Bọn trẻ con coi bộ không thích chơi với cô nên cô bỏ chúng, đi vào trong cùng căn pḥng tôi đang ngồi. Cô ngồi vào một góc, chơi với một con búp bế.

“ Bố của cháu là một thương gia giàu có lắm, ” ở ngoài kia, khách khứa được giới thiệu bằng một giọng trầm trồ, “ cháu đă được cha cháu để dành riêng ra ba trăm ngàn rúp làm của hồi môn đấy. ”

Khi tôi quay nh́n về hướng đám đông nơi đang nghe cái tin ấy, tôi chạm phải mắt của Julian Mastakovich. Ông ta đứng lắng nghe lời khoe khoang ấy với một sự chú tâm đặc biệt, tay chắp sau lưng, đầu nghiêng một bên.

Trong suốt thời gian ở đấy, tôi thật t́nh kính phục sự khéo léo của chủ nhà trong cách phân chia quà giáng sinh. Cô bé có của hồi môn khủng ấy nhận được con búp bê đẹp nhất, và giá trị những món quà xuống dần tùy theo cấp bậc xă hội của cha mẹ mấy đứa trẻ. Đứa nhận cuối cùng, một thằng bé chừng 10 tuổi, tóc đỏ, mặt tàn nhang, nhận được một cuốn sách tập hợp những chuyện thiên nhiên mà chẳng có h́nh hay tṛ ǵ kèm theo. Nó là con của cô giáo dạy kèm. Cô ta là một quả phụ nghèo, và thằng con, trong chiếc áo ngoài tồi tàn, trông rơ là thất vọng và xấu hổ. Nó ôm cuốn sách, đi lượn quanh những món đồ chơi của mấy đứa bé khác. Nó sẵn sàng làm bất cứ ǵ để được chơi những món ấy, nhưng nó không dám. Có thể nói nó đă biết phận của ḿnh rồi.

Tôi thích quan sát trẻ con. Thật là thú vị khi theo dơi từng cá tính khi chúng cố gắng gia nhập vào đám đông. Tôi có thể thấy được thằng bé tóc đỏ hết sức làm vui ḷng mấy đứa trẻ khác, nhất là khi chúng chơi tṛ đóng kịch với mấy món đồ chơi. Thằng bé t́m hết cách để nịnh mấy đứa kia, ḥng dự vào cuộc chơi. Nó cười với chúng và chơi với chúng. Nó tặng trái táo độc nhất mà nó có cho một thằng bé mặt phính, túi đă phồng đầy bánh kẹo, và ngay cả cơng một đứa bé khác lên lưng, chỉ để được ở lại đứng gần cái sân khấu.

Nhưng chỉ một lát sau đó, một thằng bé lớn con khác đă ngă đè lên nó và tống vào mặt nó. Nó chẳng dám khóc. Cô giáo mẹ nó chạy tới, bảo nó đừng có rộn phá bọn trẻ đang chơi, và nó lặng lẽ luồn vào căn pḥng nơi cô bé và tôi đang ngồi. Cô bé cho nó ngồi chung bên cạnh ḿnh, và cả hai đứa bé say sưa chơi tṛ thay áo quần cho con búp bế đắt tiền.

Chừng nửa giờ trôi qua, tôi gần như muốn ngủ gục trong căn pḥng nhạc, lơ mơ nghe hai đứa bé, một thằng bé tóc đỏ và một cô bé có của hồi môn, nói chuyện với nhau, th́ Julian Maskakovich đột ngột bước vào. Ông ta lấy cớ bọn trẻ ồn quá để lui vào pḥng này. Từ chỗ tôi ngồi, tôi đă thấy ông ta tṛ chuyện sôi nổi với người cha của cô bé giàu có lúc ông ta được giới thiệu với.

Ông ta đă đứng ngẩn cả người, lẩm bẩm một ḿnh, mấy ngón tay như đang đếm, tính toán ǵ đó.

“ Ba trăm – ba trăm – mười một – mười hai – mười ba – mười sáu – trong ṿng năm năm! Để coi, bốn phần trăm – năm lần mười hai – sáu mươi, và trong số sáu mươi này – Giả thử trong ṿng năm năm th́ sẽ lên tới – hừm, bốn trăm – Hừm, hừm! Nhưng mà lũ chồn kia không chịu bốn phần trăm. Chúng sẽ đ̣i tám, ngay cả 10 phần trăm, có lẽ vậy. Cứ tạm xem là năm trăm, ít nhất cũng năm trăm ngàn, chắc chắn vậy rồi. Lại c̣n tiền cất riêng, hừm hừm …”

Ông ta hỉ mũi và đang tính rời khỏi pḥng khi ông ta nhận ra cô bé và ông đứng yên. Tôi ngồi đàng sau mấy cây cảnh nên ông ta không thấy tôi. Tôi thấy ông ta run lên v́ xúc động. Chắc chắn những con số mà ông ta tính toán đă làm ông ngây ngất. Ông ta xoa hai bàn tay vào nhau, nhảy múa đầu này sang đầu khác, càng lúc càng say sưa. Tuy nhiên, cuối cùng ông cũng nén lại được sự hồ hỡi và đứng yên. Ông liếc nh́n cô dâu tương lai và muốn tiến đến gần cô bé, nhưng trước khi làm vậy ông nh́n quanh, rồi như thể có hơi cảm thấy ngượng, ông nhón gót bước tới, mỉm cười và cúi xuống hôn lên đầu cô.

Hành động của ông ta bất ngờ quá khiến cô bé giật ḿnh kêu lên.

“ Cưng làm ǵ ở đây vậy cưng? ” Ông th́ thầm, nh́n quanh và véo má cô.

“ Cháu đang chơi. ”

“ Chơi? Với thằng này? ” Julian Mastakovich vừa nói vừa đưa mắt nghi ngờ nh́n thằng bé con của cô giáo dạy kèm. “ Mày đi qua bên pḥng chơi kia đi! ” Ông bảo thằng nhỏ.

Thằng bé ngồi yên, ngước nh́n người đàn ông bằng đôi mắt mở lớn. Julian Mastakovich lại đảo mắt nh́n quanh lần nữa một cách thận trọng, rồi cúi xuống cô bé:

“Cưng có đồ chơi ǵ vậy? Con búp bế hả? ”

“ Thưa ông, vâng ạ “ Cô bé hơi run, trán cau lại.

“ Búp bế? Vậy cưng có biết búp bế làm bằng ǵ không? ”

“ Thưa không ạ. ” Cô nói một cách yếu ớt, đầu cúi gầm.

“ Cưng à, làm bằng giẻ rách. Này, thằng kia, mày đi qua bên pḥng chơi, chơi với mấy đứa nhỏ kia đi. ” Julian Mastakovich nghiêm khắc bảo thằng bé.

Cả hai đứa bé đều cau mặt. Chúng níu chặt lấy nhau, không chịu rời ra.

“ Và cưng có biết tại sao mà người ta cho cưng búp bế không? ” Julian Mastakovich hỏi, giọng càng lúc càng hạ thấp xuống.

“ Không. ”

“ Bởi v́ cưng ngoan suốt tuần đấy. ”

Nói được điều ấy, Julian Mastakovich cảm thấy xúc động cực kỳ. Ông nh́n quanh, và th́ thầm rất nhỏ, gần như không nghe được v́ kích thích và nôn nóng:

“ Nếu ta đến thăm bố mẹ cưng, cưng có yêu ta không?

Ông ta tính hôn cô gái nhỏ xinh đẹp, nhưng thằng bé tóc đỏ thấy rằng cô bé muốn khóc tới nơi rồi nên nó nắm chặt tay cô, tội nghiệp cô và khóc lớn với cô. Điều đó khiến người đàn ông nổi giận.

“ Đi chỗ khác! Mày đi chỗ khác! Qua bên kia mà chơi với mấy bạn của mày! ”

Cô bé la lên: ” Cháu không muốn nó đi! Cháu không muốn nó đi! Ông đi đi! ”

Cô gần khóc: ” Để nó yên! Ông để nó yên! ”

Có tiếng bước chân ngoài hành lang. Julian Mastakovich giật ḿnh, đứng thẳng lên, giữ dáng trang nghiêm. Nhưng thằng bé tóc đỏ th́ lại sợ hơn. Nó thả tay cô bé ra, lần theo tường, đi băng qua pḥng chơi và chui vào nhà bếp.

Để khỏi bị chú ư, Julian Mastakovich cũng lui ra pḥng ăn. Ông ta đỏ lừ như con tôm luộc. H́nh ảnh ông phản chiếu trong tấm gương lớn dường như làm ông ta mắc cỡ. Có thể rằng ông ta bực ḿnh ngay chính sự xốc nổi và nôn nóng của ḿnh. Sự tính toán đă lừa dẫn ông ta đến ḷng tham lam hăm hở của một thiếu niên mà quên đi sự quan trọng và phẩm giá của chính ḿnh. Ông đă tiến thẳng đến mục tiêu của ḿnh, dẫu rằng đó chưa hẳn là mục tiêu nhắm tới: phải năm năm nữa mới chiếm đoạt được. Tôi theo chân ông ta vào pḥng ăn, ở đó tôi đă chứng kiến một màn vô cùng ngoạn mục.

Julian Mastakovich, đỏ gay v́ bực tức, mặt mày dữ tợn, bắt đầu đe dọa thằng bé tóc đỏ. Thằng nhỏ lùi dần, lùi dần cho tới khi chẳng c̣n chỗ cho nó lùi được nữa, mà cũng chẳng quay được đi đâu để trốn nỗi sợ hăi.

“ Mày đi khỏi đây ngay. Mày làm ǵ ở đây? Tao đă bảo mày xéo đi, thằng vô dụng. Bộ mày tính ăn cắp trái cây hả? À, đúng là mày ăn cắp trái cây! Xéo đi, thằng mặt tàn hương, về với cái lũ chúng mày đi. ”

Thằng nhỏ quưnh quáng, tuyệt vọng, khom người ḅ nhanh xuống dưới gầm bàn. Kẻ hành hạ nó, cực kỳ giận dữ, rút cái khăn tay bằng vải ra và tính dùng nó như cái tṛng cổ để kéo thằng nhỏ ra khỏi chỗ trốn.

Tôi phải nói thêm ở đây là Julian Mastakovich là một người khá to béo, nặng nề, cục mịch, má phục phịch, bụng và cổ chân tṛn vo như hạt đậu. Ông tướt mồ hôi, thở ph́ pḥ, hổn hển. Ông ghét ( hay ganh tị ) thằng nhỏ tới độ ông hành động như một gă khùng điên.

Tôi bật cười lớn. Julian Mastakovich quay lại. Ông ta chợt lúng túng và trong một thoáng, quên mất ḿnh là một nhân vật rất quan trọng. Ngay lúc đó, chủ nhà vừa đi tới cánh cửa đối diện. Thằng bé ḅ ra khỏi cái bàn, đứng lên phủi hai đầu gối và cùi chỏ. Julian Mastakovich vội vàng cuộn cái khăn vải với chéo khăn đang c̣n đong đưa trong tay lên lau mũi. Người chủ nhà nh́n cả ba chúng tôi có vẻ thắc mắc. Nhưng rồi, là một người dư sức hiểu đời, dễ dàng thích hợp với mọi hoàn cảnh, ông chụp lấy cơ may lấy ḷng người khách danh dự của ḿnh và để lợi dụng ông ta ḥng đạt điều ông cần:

“ Đây là thằng bé mà tôi có nhắc với ngài đấy ạ. ” Ông vừa nói vừa chỉ vào thằng bé tóc đỏ. “ Tôi đă mạn phép thay mặt nó xin ngài để ư nó giùm cho. ”

“ Ồ. . ” Julian Mastakovich trả lời, nhưng vẫn chưa b́nh tĩnh lại.

“ Nó là con trai của cô giáo dạy kèm các cháu. ” Ông chủ nhà tiếp tục nói, giọng khẩn khoản: “ Cô ta tội nghiệp lắm, là quả phụ của một viên chức rất đàng hoàng. Bởi vậy, tôi nghĩ nếu ngài có thể …”

Julian Mastakovich vội vàng kêu lên: “Không được, không được đâu. Xin lỗi ngài Phillip Alexeyvich, tôi không thể nhận được. Tôi đă nhận đủ rồi. Không c̣n chỗ nào trống hết. Lại c̣n cả một lô đơn đợi, cả chục đứa xứng đáng hơn. Tôi rất tiếc. ”

“ Thật là tiếc quá,” ông chủ nhà nói, “thằng nhỏ này ít nói, lại không làm phiền ai cả. ”

Julian Mastakovich lạnh lùng phán: ” Nó là một thằng nhỏ hư hỏng phá phách. Đi đi mày. Sao mày c̣n đứng đó hử. Đi chỗ khác, ra ngoài với bọn trẻ con đi. ”

Không tự kềm chế được, ông ta lừ mắt nh́n tôi. Tôi cũng không tự kềm chế, cười thẳng vào mặt ông. Ông ta quay đi và hỏi ông chủ nhà, giọng lớn cố t́nh cho tôi nghe thấy, cái gă thanh niên kia là ai vậy. Họ nói thầm với nhau rồi cùng nhau ra khỏi pḥng, chẳng thèm để ư đến tôi nữa.

Tôi cười đến rung cả người, rồi cũng đi vào pḥng khách. Ở đó, cái người vĩ đại kia đang được nào bố, nào mẹ, cả ông, bà chủ nhà vây quanh. Ông đang nói chuyện sôi nổi với một người đàn bà vừa được giới thiệu cho. Bà này đang cầm tay cô bé giàu có nọ. Julian Mastakovich bắt đầu lên tiếng ca tụng cô bé hết lời. Ông ta ba hoa khen ngợi sắc đẹp của cô, tài nghệ của cô, nét duyên dáng của cô, sự giáo dục tuyệt vời của cô, lại ca tụng nịnh bợ bà mẹ lên tận mây xanh khiến cho bà nghe mà ứa cả nước mắt sung sướng, và ông bố cũng vui vẻ cười theo một cách thỏa ḷng.

Niềm vui th́ dễ lây lan. Tất cả mọi người đều cùng góp phần. Ngay cả trẻ con cũng bị bắt buộc phải ngừng chơi để đừng làm rộn cuộc nói chuyện. Không khí rộn ràng hẳn lên. Tôi nghe bà mẹ của cô gái nhỏ giàu có, với sự chân thành từ đáy ḷng sâu thẳm, cẩn trọng chọn những lời hay đẹp nhất, cất tiếng hân hạnh mời Julian Mastakovich đến viếng thăm nhà. Tôi nghe Julian Mastakovich nhận lời với nỗi nhiệt thành không giấu giếm. Thế rồi mọi người khách tản ra, và tôi nghe họ nói với nhau, với một giọng tôn kính, khen ngợi vị thương gia, vợ ông ta, cô con gái nhỏ của họ, và nhất là Julian Mastakovich.

Tôi hỏi lớn với một người quen đang đứng gần Julian Mastakovich: “ Ông ấy có vợ chưa vậy? ”

Julian Mastakovich nh́n tôi một cách độc địa.

“ Chưa, ”người quen của tôi trả lời, ngạc nhiên về sự cố t́nh làm ra vô t́nh của tôi.
 

**
 

Cách đây không lâu, tôi đi ngang qua Nhà Thờ --- . Tôi lấy làm lạ khi thấy rất đông người đang tụ ở đó để chờ xem một đám cưới. Đó là một ngày ảm đạm. Mưa bắt đầu lất phất rơi. Tôi chen qua đám đông để chạy vào phía trong nhà thờ. Chú rể là một người thấp tṛn, bụng bự, núng nính, ăn mặc chải chuốt. Ông ta chạy lui chạy tới, phàn nàn người này, ra lệnh người kia, sắp sửa cái nọ. Sau cùng, có người báo cô dâu đang đi tới. Tôi chen qua được đám đông và chứng kiến được một giai nhân tuyệt mỹ như thể một mùa xuân mới đang sắp sửa hé nụ. Tuy nhiên, cô trông xanh xao, buồn bă và lơ đăng. H́nh như mắt của cô đỏ hoe như vừa mới khóc. Tất cả những nét trên mặt cô đều thể hiện được cái nghiêm trang và cao quư của một vẻ đẹp cổ kính, nhưng qua cái trang nghiêm ấy, vẻ buồn bă ấy vẫn lộ ra cái ngây thơ của một đứa trẻ con. Có cái ǵ đó rất dại khờ khó tả, rất hoang mang, và rất trẻ thơ, như thể đang cầu xin được tha mà không nói nên lời.

Người ta nói cô chỉ mới lên mười sáu. Tôi nh́n lại chú rể. Và đột nhiên tôi nhận ra Julian Mastakovich, người mà tôi không hề gặp lại trong suốt năm năm. Rồi tôi lại nh́n cô dâu. Trời hỡi! Tôi vội vàng rút ra khỏi nhà thờ thật lẹ. Tôi nghe đám đông x́ xào bàn tán về sự giàu có của cô dâu, về của hồi môn năm trăm ngàn rúp, và tiền này tiền nọ …

Tôi nghĩ thầm trong khi chen ra đường: “ Th́ ra hắn ta đă tính chẳng sai một mảy may.”

 

Đặng Lệ Khánh dịch

https://americanliterature.com/author/fyodor-dostoevsky/short-story/the-christmas-tree-and-the-wedding


 

 

art2all. net