|
Thân Trọng
Sơn
WILLIAMS CARLOS
WILLIAMS.
1883 - 1963
Tôi nghĩ viết là một
căn bệnh. Bạn không thể dừng lại được.
( I think all writing is a disease. You can’t stop it )
Sinh ở
Ruthenfold, New Jersey, mất cũng ở đó. Cha là người Anh, mẹ là người
Puerto Rico, Williams Carlos Williams được đào tạo như một bác sĩ nhi
khoa,nhưng ông làm công việc của một bác sĩ đa khoa hay bác sĩ gia đ́nh,
gồm việc đỡ đẻ, khám bệnh tại nhà, cấp cứu, săn sóc trẻ con và người
già. Nhưng ông là một con người đặc biệt, gọi là phi thường cũng được.
Trong những kỳ nghỉ ngắn ngủi, giữa những giờ làm việc, thậm chí giữa
hai bệnh nhân, ông dành thời gian cho thơ, ông viết lên mặt sau các toa
thuốc, cũng tận tâm như đối với bệnh nhân. Và ông được nhắc tới như một
nhà thơ khai sinh ra một nền thơ mới của Mỹ.
Ông viết ǵ?
Ông viết bài thơ rất lạ: bài thơ rất ngắn với nhan đề rất dài.
Lo the leaves
Upon the new autumn grass
Look at them well.
Hăy nh́n lá
Trên cỏ thu non
Hăy ngó nh́n cho kỹ.
Và nhan đề:
“ To Be Closely Written On A Small Piece of Paper Which Folded Into A
Tight Lozenge Will Fit Any Girl’s Locket “.
Nên viết chữ khít sát lại trên một mảnh giấy nhỏ, xếp thành h́nh thoi
gọn chặt khít khao, sẽ được nhét vừa vặn vào miếng mề đay nhỏ đeo cổ của
bất kỳ cô gái nào.
Và đây nữa:
The red wheelbarrow.
so much depends
upon
a red wheel
barrow
glazed with rain
water
beside the white
chickens.
( Quá nhiều thứ phụ thuộc
vào
chiếc xe ba gác màu đỏ
lấp lánh nước
mưa
bên cạnh những con gà
màu trắng. )
Toàn bài thơ chỉ có 16 từ xếp trong 8 ḍng viết từ năm 1923 được xem như
một trong những bài hay nhất của Williams Carlos Williams. Và nó vẫn
tiếp tục gây tranh căi về “ ư nghĩa “ của bài thơ. Tại sao quá nhiều thứ
lại phụ thuộc một vật chẳng quan trọng là chiếc xe cút kít màu đỏ, nhưng
rồi lại có ư thêm rằng chiếc xe màu đỏ đó là ẩn dụ của một cái ǵ lớn
lao hơn, hiện tượng giọt nước mưa lấp lánh sau cơn mưa là chiếc xe cút
kít chiếu sáng khi nắng lên.
Bài thơ áp dụng thủ pháp enjambment ( câu thơ vắt ḍng ) ở mỗi ḍng của
cả bốn khổ.
so much depends
upon
a red wheel
barrow
glazed with rain
water
beside the white
chickens.
Ḍng thứ 3 và 4 cần chú ư hơn, wheelbarrow là một từ chỉ xe cút kít, mà
tách ra th́ wheel là bánh xe, c̣n barrow tự nó cũng có nghĩa là xe cút
kít.
Thử đọc thêm vài bài:
Memory of April
You say love is this, love is that
Poplar fassels, willow tendrils
the wind and the rain comb
tinkle and drip, tinkle and drip,
branches drifting apart. Hagh!
Love has not even visited this country.
Kư ức tháng tư.
Bạn nói: t́nh yêu là thế này, t́nh yêu là thế kia
chiếc lá cây dương, là hàng liễu rủ
là chiếc lược của mưa của gió
là giọt nhỏ và tiếng leng keng
những cành lá rung rinh - Ha!
T́nh chưa bao giờ đến nơi này cả.
Ai giải nghĩa được những bài thơ này. Mà có cần phải giải nghĩa không?
WCW đă tự giải nghĩa thế này:
“ Không ư tưởng, chỉ bằng vào sự vật.”
( No ideas,but in things)
Ông nói thêm cho rơ:
The rose fades
and is renewed again
by the seed, naturally
but where
save in the poem
shall it go
to suffer no diminution
of its splendor.
Bông hồng tàn
và tái tạo
bằng hạt, đương nhiên như thế
nhưng ở nơi nào
riêng bài thơ
nó sẽ tới
để khỏi bị giảm thiểu
sự rực rỡ của ḿnh.
Williams Carlos Williams c̣n viết nhiều bài đọc lên nghe như thơ haiku:
Mariage ( 1916 )
So different, this man
And this woman:
A stream flowing
In a field
So different, this man
and this woman: a stream
flowing in a field.
Bài thơ sử dụng sự đặt liền kề (
juxtaposition). Sự khác biệt của ḍng
suối ( hay thay đổi, biến dạng) và một cánh đồng ( ph́ nhiêu, vững vàng,
chắc chắn) gợi lên sự khác biệt của đàn ông và phụ nữ theo một cách
không hề ước lệ.
Đọc thêm vài bài khác:
* Spring (1917)
O my grey hairs
You are trady, white as plum blossoms.
* Lines ( 1921 )
Leaves are greygreen
the glass is broken, bright green.
Cả hai juxtaposition: ( tóc bạc, grey hairs) đặt cạnh blossoms ( hoa, sự
hứa hẹn, hy vọng) biểu tượng của mùa xuân, tuổi trẻ.
Bài 2: Thiên nhiên được nh́n thấy khá chói lọi, sặc sỡ hơn là một chiếc
lọ vỡ.
Chính Williams Carlos Williams đă viết như một tuyên ngôn:
It is difficult
to get the news from
poems
yet men die miserably every day
for lack
of what is found there.
Thật khó t́m ra
tin tức ǵ trong thơ
thế mà người ta vẫn chết đau đớn từng giờ
v́ thiếu những điều chỉ t́m thấy trong thơ.
Thể hiện rơ nét nhất của tuyên ngôn đó là bài sau đây, cũng là một trong
những bài hay nhất của WCW:
This Is Just to Say
I have eaten
the plums
that were in
the icebox
and which
you were probably
saving
for breakfast
Forgive me
they were delicious
so sweet
and so cold.
Anh đă ăn
những quả mận
lấy từ
trong tủ lạnh
những quả mận
mà em định để dành
cho bữa sáng
Tha lỗi cho anh
mận thật là ngon
thật ngọt
và thật mát.
Bài thơ gồm 28 từ, viết trong ba khổ, là lời xin lỗi đă trót ăn những
quả mận. Có vẻ như bài thơ viết trên một mảnh giấy để lại trên bàn ăn.
Nhưng bài thơ sao đơn giản quá. Nó là thơ và được lan truyền qua nhiều
thế hệ? Tất nhiên, một bài thơ hay không nhất thiết phải có ư tưởng cao
siêu. Chỉ cần ghi lại ư tưởng bất chợt và diễn đạt theo cách riêng ḿnh
là đă thành thơ?
Bài thơ loại này người đọc cần chú ư đến sự sắp xếp và cách sử dụng từ.
Cả bài không có dấu chấm câu. Khổ thứ hai bắt đầu bằng liên từ and hàm ư
nó gắn với khổ 1.. Nhưng khổ 3 lại tỏ ra tách hẳn với hai khổ đầu bằng
cách viết hoa Forgive.
Dẫu thế nào th́ bài thơ cũng dễ hiểu hơn nếu đọc lớn giọng thay v́ đọc
thầm bằng mắt.
Bài này đă thúc giục nhiều người sáng tác những bài mô phỏng ( parodies
) cũng khá thú vị.
I haven’t answered
your email from
my inbox
and which
I know is time sensitive
Forgive me
there are just so many others
and they are all time sensitive
and so old
Điểm qua một vài bài để thấy WCW là một tác giả “ phi thường “.
Thật khó tưởng tượng một bác sĩ bận rộn vô cùng lại có th́ giờ viết ra
bốn mươi chín cuốn sách, trong đó có nhiều tập thơ, bốn vở kịch, một vở
opera, bốn cuốn tiểu thuyết, năm mươi hai truyện ngắn, một cuốn phê b́nh
văn học, một cuốn lịch sử Hoa Kỳ.
Tắt một lời, Williams Carlos Williams là nhà thơ ảnh hưởng đến nhiều tên
tuổi nổi tiếng. Ông được tặng giải thưởng thơ năm 1950, huy chương vàng
của Viện nghệ thuật quốc gia và giải Pulitzer năm 1963 khi ông đă mất.
THÂN TRỌNG SƠN
dịch và giới thiệu.
Tháng 1/2023.
art2all.net |