|
Thân Trọng Sơn
NGƯỜI YÊU CỦA NÀNG
Maxim Gorki. Максим
Горький,
Tên thật là Aleksey Maksimovich Peshkov ( Алексей Максимович Пешков ), nhà văn lỗi lạc, người đặt nền móng cho trường phái hiện thực xă hội chủ nghĩa trong văn chương, cũng là nhà hoạt động chính trị. Maxim Gorki đă trải qua tuổi thơ u ám. Gia đ́nh lao động, bố làm thợ mộc, ông mồ côi cả cha lẫn mẹ khi mới 10 tuổi, được bà ngoại nuôi dưỡng. Bà là người yêu văn chương, đă đọc và kể cho ông nghe nhiều chuyện lư thú, từ đó ông cũng yêu chữ nghĩa ngay từ nhỏ. Tuy nhiên bà cũng vội từ trần, để lại cho ông niềm tiếc thương vô hạn. Cái chết của người bà đă ảnh hưởng đến cuộc sống của Maxim Gorki, có lần ông đă t́m cách tự vẫn vào năm 1887 nhưng được cứu sống. Sau đó, trong 5 năm liền ông đă đi bộ xuyên qua Đế chế Nga, làm nhiều việc khác nhau để kiếm sống, đồng thời tích lũy vốn sống, làm tư liệu cho các tác phẩm ông viết sau này. Là người ham học nên ngay khi bước vào đời ông đă có vốn kiến thức đa dạng ( triết học, kinh tế chính trị, lịch sử, đặc biệt là văn chương.) Ông t́m được việc ở một tờ báo địa phương bằng cách viết bài và lấy bút danh là Maxim Gorki từ năm 1892 ( Gorki nghĩa là cay đắng ), cái tên nói lên sự bất măn của ông về đời sống trong xă hội Nga bấy giờ. Văn chương của ông thường mô tả cuộc sống của những người nghèo khổ bị đối xử tàn bạo, rồi dần dần nghiêng về phản kháng. Ông công khai phản đối chế độ Sa hoàng và bị bắt giữ nhiều lần. Năm 1902, Maxim Gorki được bầu làm thành viên danh dự của Viện Hàn lâm Văn học nhưng vua Nicolas II ra lệnh hủy quyết định này. Từ năm 1904, ông chuyển sang hoạt động trong giới kịch nghệ, thành lập nhà hát riêng của ḿnh, viết nhiều vở kịch chính trị nổi tiếng. Và cũng từ đây ông tham gia nhiều hoạt động trong phong trào Mac xit xă hội chủ nghĩa, ủng hộ phái bôn sê vik, một thời gian gắn bó với lănh tụ Lênin. Ông được phái sang Mỹ vay tiền cho cách mạng Nga. Tuy nhiên tại đây ông bị buộc phải rời khỏi khách sạn ông đang trọ v́ những hoạt động cách mạng, và cũng v́ ông đi với người t́nh, không phải với vợ. Maxim Gorki là khuôn mặt lớn trên văn đàn thế giới. Tác phẩm ông để lại ( đă được dịch sang nhiều ngôn ngữ ) thuộc rất nhiều thể loại khác nhau: tiểu thuyết, truyện ngắn, truyện thần tiên, kịch, thơ, chính luận, châm biếm, hồi kư, thư ngỏ. Nổi tiếng nhất là: - Truyện ngắn: những truyện ông viết từ những năm 1890. - Những vở kịch. - Một bài thơ. - Bộ ba tự truyện ( Thời niên thiếu / Kiếm sống / Các trường đại học của tôi ).
- Một tiểu thuyết: cuốn Người mẹ (
1906 ), điển h́nh cho tiểu thuyết cách mạng xă hội chủ nghĩa, có giá trị
như một công tŕnh nghiên cứu xuất sắc về phong trào công nhân, về đời
sống công nhân ở các nhà máy lớn, về cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư
sản. Paven tiêu biểu cho những chiến sĩ cách mạng, bà mẹ là hiện thân
của quá tŕnh giác ngộ cách mạng trong nhân dân. Sau khi Ông qua đời, cả đất nước đều vinh danh ông: Nhiều quảng trường, đường phố, công viên, trường đại học mang tên ông. Tượng đài của ông được dựng tại Nga, Belarus, Ukraina, Azerbaijan, Kazakhstan, Georgia, Moldavia, và ngay cả ở Ư và Ấn độ.
“ Chào anh sinh viên, chúc anh khoẻ. “ “ Cô muốn ǵ? “ tôi nói. Tôi thấy mặt cô lộ vẻ bối rối, sợ sệt… tôi chưa từng thấy mặt cô như vậy. “ Thưa anh sinh viên ! Tôi muốn anh ban cho tôi một đặc ân. Anh chấp nhận chứ? “ Tôi làm thinh và nói thầm: "Ơn trời, can đảm lên chứ!" Cô nói: “ Tôi muốn viết một bức thư về nhà, chỉ vậy thôi. “ Giọng cô tỏ vẻ cầu xin, nhỏ nhẹ, rụt rè. “ Quỷ quái thật “, tôi thoáng nghĩ, rồi tôi nhảy chồm dậy, ngồi vào bàn, lấy một tờ giấy và nói: “ Cô ngồi xuống đây và đọc đi! “ Cô rón rén ngồi xuống ghế, nh́n tôi với ánh mắt tội lỗi. “ Được rồi, cô muốn viết cho ai nào? “ “ Cho Boleslav Kashput, ở thành phố Svieptziana, đường Warsaw. “
“ Rồi, đọc đi! “ Cố ḱm nén, tôi hỏi: “ Anh chàng Boles đó là ai?” “ Boles, thưa anh sinh viên “, cô nói tuồng như bị xúc phạm v́ tôi không biết cái tên đó, “ anh ấy là Boles, người yêu của tôi.” “ Người yêu à?” " Sao anh lại ngạc nhiên. Một cô gái như tôi không thể có người yêu sao? “ Ôi trời! Một cô gái! “ Vâng, sao lại không chứ! “, tôi nói, “ Mọi thứ đều có thể được, thế anh chàng đó là người yêu của cô từ bao lâu? “ " Sáu năm.”
Ô, tôi nghĩ. Thôi viết thư đă. “ Tôi thành thật cám ơn anh đă giúp tôi nhiệt t́nh “, Teresa lịch sự nói. “ Tôi có thể làm ǵ giúp anh không? “ “ Thôi, không có ǵ đâu. Cám ơn cô.” “ Tôi có thể vá quần áo cho anh! “ Tôi cảm thấy tức giận v́ điều đó, tôi nói ngắn gọn là tôi không cần cô giúp ǵ cả.
Cô bỏ đi. “ Ồ, chào anh sinh viên, mong rằng anh không có việc ǵ gấp cả chứ? “ Đó là Teresa. “ Không, có việc ǵ vậy? “ “ Thưa anh, tôi muốn nhờ anh viết một bức thư khác. “ “ Được rồi! Viết cho Boles nữa à? “ “ Không, lần này là thư phúc đáp của anh ấy! “ “ Cái ǵ? “ Tôi kêu lên. “ Xin lỗi anh, tôi ngu dốt quá. Không phải phúc đáp cho tôi mà cho một người tôi quen, một bạn trai. Anh ấy có người yêu cũng như tôi Teresa vậy. Chuyện là vậy đó. Anh có thể viết một bức thư cho cô Teresa đó? “ Tôi nh́n cô - cô tỏ vẻ bối rối, tay luống cuống. Ban đầu tôi hơi bối rối rồi tôi đoán được mọi việc. “ Hăy nghe đây, cô gái “ , tôi nói. “ Không có Boles hay Teresa nào cả, và cô đến nói với tôi những điều dối trá. Thôi đừng tới đây quấy rầy tôi nữa. Tôi không muốn tiếp xúc với cô nữa. Cô hiểu chứ? “ Tôi thấy cô có vẻ sợ hăi và quẫn trí, cô đưa qua đưa lại hai chân mà không di chuyển, rồi lắp bắp như muốn nói điều ǵ nhưng không nói được. Tôi chờ xem chuyện ǵ sẽ xảy ra và tôi chợt nhận ra h́nh như ḿnh đă làm sai v́ đă nghi ngờ cô là đă kéo tôi xa khỏi sự trung thực. Đó là chuyện khác hẳn. “ Thưa anh sinh viên “, cô bắt đầu nói, và thật bất ngờ, cô vẫy tay, quay về phía cửa và bước ra. Tôi ngồi đó với cảm giác khó chịu trong ḷng. Tôi lắng nghe. Cánh cửa đóng sập dữ dội. Tôi nghĩ mọi chuyện đă qua và quyết định mời cô trở lại và sẽ viết bất cứ ǵ theo ư cô. Tôi qua pḥng cô, nh́n quanh. Cô đang ngồi ở bàn, hai tay bưng lấy mặt. Tôi nói: “ Cô nghe tôi nói đây. “ Lúc này, cứ mỗi khi tôi đến đoạn này của câu chuyện, tôi luôn luôn cảm thấy vụng về, bối rối. Thôi, thôi. “ Cô nghe đây “, tôi nói. Cô vụt đứng lên, đi về phía tôi và choàng tay qua vai tôi, rồi bắt đầu thổn thức, đúng hơn là thầm th́ bằng cái giọng khàn đục của ḿnh. “ Thưa anh. Chuyện như thế này. Không có Boles nào cả, và cũng không có Teresa, anh làm sao vậy? Khó khăn lắm khi anh đặt bút viết trên giấy? À, cả anh nữa.Chẳng khác một cậu bé tội nghiệp! Không có ai cả, không có Boles, không có Teresa, chỉ có tôi. Vậy mà anh đă viết, anh đă giúp.” “ Xin lỗi! “ tôi nói, ngỡ ngàng khi nghe như vậy. “ Thế là thế nào? Cô nói là không có anh Boles à?" “ Vâng, đúng vậy.” “ Và cũng không có Teresa? “ “ Không có Teresa. Chính tôi là Teresa. “ Tôi không thể nào hiểu được. Tôi nh́n cô chằm chằm, và cố nghĩ xem ai trong hai chúng tôi đang mất trí đây. Nhưng rồi cô lại đến bên bàn cố t́m cái ǵ đó, rồi trở lại gần tôi nói với giọng khó chịu: “ Nếu anh thấy khó khăn khi viết những bức thư cho Boles th́ đây, thư của anh đây, cầm lấy đi. Người khác sẽ viết cho tôi.” Tôi nh́n. Trong tay cô là bức thư tôi viết cho Boles. Ôi. “ Nghe đây, Teresa! Chuyện này nghĩa là sao? Tại sao cô phải nhờ người khác trong khi tôi đă viết cho cô rồi và cô không gởi đi? “ “ Gởi đi đâu? “ “ Sao? Gởi cho Boles? “ “ Không có người như vậy. “ Tôi hoàn toàn không hiểu ǵ hết. Tôi chỉ c̣n nước càm ràm rồi bỏ đi. Rồi cô giải thích. “ Chuyện thế nào à?” cô nói, vẫn c̣n tức giận. “ Không có người như thế, tôi đă nói với anh rồi.”, cô lại giang tay ra như thể chính cô cũng không hiểu tại sao lại không có người như thế… Liệu tôi có thể không phải là người như họ được không? Vâng, vâng, tôi biết, tôi biết, dĩ nhiên rồi. Tuy nhiên chẳng ai thiệt hại ǵ bởi điều tôi viết cho anh ta mà tôi nh́n thấy được… “ “ Xin lỗi, cho ai? “ “ Tất nhiên là cho Boles.” “ Nhưng anh ta không hiện hữu. “ “ Than ôi, than ôi! Nhưng nếu có anh ta th́ sao? Anh ta không hiện hữu nhưng anh ta có thể! Tôi viết cho anh ấy và làm như là có anh ấy. Và Teresa - là tôi, anh ấy phúc đáp cho tôi, và tôi lại viết cho anh ấy nữa… “ Cuối cùng tôi cũng hiểu được. Và tôi cảm thấy đau khổ, buồn rầu, xấu hổ, đại loại như vậy. Cạnh tôi đây, không xa cách lắm, có một con người không có ai trên đời này để đối đăi tử tế với ḿnh, yêu thương ḿnh, và con người đó đă tưởng tượng ra một người bạn cho ḿnh! “ Vậy đó, anh viết cho tôi một bức thư gởi Boles, tôi đưa cho người khác đọc giùm tôi, và khi họ đọc, tôi lắng nghe và tưởng tượng rằng có Boles ở đó. Rồi tôi lại nhờ anh viết thư của Boles gởi cho Teresa - tức là cho tôi. Khi họ viết thư như vậy và đọc nó, tôi hoàn toàn tin rằng có Boles ở đó. Và như thế cuộc sống đối với tôi dễ chịu hơn. “ “ Chúa coi cô như kẻ ngu đần! “
Tôi nhủ thầm như thế khi nghe chuyện. Ba tháng sau khi câu chuyện này xảy ra, cô bị bắt v́ lư do nào đó. Hẳn là giờ này cô đă chết. Anh bạn tôi gạt tàn thuốc lá, bâng quơ nh́n lên trời và kết luận:
Thế đó, con người càng nếm mùi cay
đắng bao nhiêu th́ càng khao khát điều ngọt ngào trên đời bấy nhiêu.
Và mọi việc cứ quay tṛn một cách ngu
xuẩn và độc ác. Chúng ta cứ nói, những tầng lớp bỏ đi. Nhưng họ là ai,
liệu ta có biết được? Trước hết họ cũng là những người có xương thịt, có
da, có máu, có năo như chúng ta thôi. Ngày này qua ngày khác chúng ta
nghe chuyện này. Và chúng ta có thể nghe, chỉ có ác quỷ mới hiểu chuyện
này xấu xa thế nào. Hoặc là chúng ta hoàn toàn bị đánh bật bởi lời
nguyền của chủ nghĩa nhân văn. Thực tế, chúng ta cũng là những người hư
hỏng, và theo tôi thấy, ta rơi vào hố của sự tự măn và tự tôn. Nhưng
bằng ḷng như thế. Điều đó xưa như trái đất, xưa đến nổi nói ra cũng xấu
hổ. Xưa lắm, đúng vậy thôi, không khác được!
|
