|
Thân Trọng Sơn
TRỞ VỀ
Truyện ngắn
Ông sinh tại Buenos Aires. Tuổi thơ của ông trải qua trong khung cảnh buồn tẻ của những con đường trong khu phố ông ở. Có thời gian, ông là nhân viên thường trong một công sở. Rồi ông dạy ngôn ngữ và văn chương tại nhiều trường trung học, được học sinh và đồng nghiệp quư mến. Giữa thời gian làm việc, ông cố đọc và viết. Ông thừa nhận ḿnh nhạy cảm với cái đẹp của thơ ca nhưng lại thấy không đủ tài để viết một bài thơ. Ông xé hết những bài thơ đă làm v́ thấy chúng vô nghĩa. Ông thấy bằng ḷng với bản thân, ông không thích tham gia các hội đoàn văn chương. Năm 2006 ông in một tuyển tập truyện ngắn bao gồm tất cà tác phẩm của ông, sau đó được dịch ra tiếng Ư, rồi được in trong tạp chí văn học Progetto Babelle. Cũng tạp chí này, mười bảy năm sau lại công bố tuyển tập mới. Theo lời kể của chính ông, truyện của ông thường pha trộn tưởng tượng và khôi hài. Ông thú nhận ḿnh thích đọc hơn viết và hiện nay ông viết không nhiều lắm. V́ cho đến nay ông chỉ viết trong ba mươi hai năm nên số lượng tác phẩm của ông không nhiều lắm, chỉ có 6 tập truyện ngắn ( in từ 1969 đến 1994 ), một bút kư dài và một tiểu thuyết ngắn. Ông c̣n viết truyện thiếu nhi và thanh niên. Ông c̣n là tác giả hai cuốn phỏng vấn. Khi viết, ông luôn muốn xác định khung cảnh của truyện là một địa điểm ông biết rơ. Ông chỉ nhắm mắt lại và “ nh́n thấy “ được ngay, chẳng hạn, đó là đường Cóta Rica, ở Buenos Aires, nơi ông sinh ra, sống thời thơ ấu. Khung cảnh của truyện “ Trở về “ giới thiệu dưới đây chính là nơi này. Tác phẩm của ông được dịch sang tiếng Anh, Bồ Đào Nha, Ư, Đức, Pháp, Phần Lan, Hungary, Ba Lan, tiếng Ba Tư, tiếng Trung và tiếng Việt. Người dịch xin nói thêm: Truyện này không phải chỉ để giải trí, nó gợi ra nhiều suy nghĩ: “ Tôi “ trong truyện là người thuật chuyện, hay là nhân vật, hay là chính tác giả? Một người ở tận đất nước Nam Mỹ xa xôi sao lại nghĩ ra được chuyện nghiệp báo: Ông lăo Don Cesareo chết bằng cái cách ông đă giết gă hành khất, c̣n gă hành khất chết rồi lại hồi sinh và đầu thai làm bé Gustavo, của gia đ́nh Bernaconi, và cuối cùng biến mất. Gustavo cũng vậy.
The Ragpicker by Edouard Manet
Năm 1965, tôi hai mươi ba tuổi và đang học để làm giáo viên trung học dạy ngôn ngữ và văn chương. Một buổi sáng tháng chín mùa xuân kia, tôi ngồi học trong pḥng. Nhà tôi là căn hộ chung cư duy nhất trong dăy phố này, và chúng tôi sống ở tầng sáu. Tôi cảm thấy hơi lười và thỉnh thoảng lại nh́n bâng quơ ra ngoài cửa sổ. Từ nơi đó tôi có thể quan sát con đường và qua vỉa hè ngang đường, thấy cả khu vườn được tỉa tót cẩn thận của ông lăo Don Cesareo, nhà ông nằm ngay góc phố, cắt chéo con đường, thế nên nhà ông có h́nh dạng giống như một ngũ giác không đều. Cạnh bên nhà ông Don Cesareo là ngôi nhà xinh xắn của gia đ́nh Bernaconi, những người dễ mến luôn làm những điều tử tế. Họ có ba cô con gái, và tôi đang yêu cô chị đầu Adriana. Thế nên, tôi cứ liếc nh́n về phía vỉa hè bên kia đường, v́ trái tim xui khiến nhiều hơn v́ mong nh́n thấy nàng vào giờ khắc c̣n sớm này. Như mọi ngày, ông Don Cesareo đang tưới cây và chăm sóc khu vườn yêu của ông. Mảnh vườn này được ngăn cách với con đường bởi một hàng rào sắt thấp và ba bậc tam cấp đá. Phố xá giờ này vắng tanh, thế nên tôi khó ḷng không chú ư đến một người đàn ông đang xuất hiện ở dăy nhà bên kia và đang tiến gần đến dăy nhà của chúng tôi theo vỉa hè dẫn đến trước cửa nhà ông Don Cesareo và gia đ́nh Bernasconi. Làm sao tôi không bị cuốn hút cho được bởi người đàn ông kia, bởi đấy là một gă ăn mày hay người lang thang, đang khoác trên ḿnh những tấm giẻ cũ kỹ đủ màu sắc hệt như cầu vồng? Rậm râu và gầy giơ xương, gă đội trên đầu một chiếc mũ rơm màu vàng nhạt, méo mó. Dù trời nóng bức, gă lại khoác một chiếc áo choàng màu xám rách tả tơi. Thêm vào đó, gă vác theo một bao tải lớn, dơ bẩn, và tôi đoán ắt hẳn trong đó đựng của bố thí và những thức ăn thừa gă lượm lặt được. Tôi tiếp tục quan sát. Gă lang thang dừng lại trước cửa nhà ông Don Cesareo và gia đ́nh Bernasconi và gă hỏi ông ấy điều ǵ đó qua cái hàng rào sắt. Don Cesareo là một ông lăo cộc cằn, tính t́nh cáu bẩn. Ông không thèm nghe gă nói mà khua tay làm những cử chỉ như muốn đuổi gă đi. Nhưng gă hành khất vẫn cố nài nỉ, lẩm bẩm van nài. Lát sau tôi nghe ông quát lên : “ Này anh kia, cút đi, đừng quấy rầy tôi nữa! “ Tuy nhiên, gă lang thang vẫn nài nỉ, và giờ đây gă đă leo lên ba bậc đá và vịn vào cái cổng sắt. Thế là, hoàn toàn mất kiên nhẫn, ông Don Cesareo xô gă ra xa với một cú đẩy dữ tợn. Gă hành khất trượt chân trên một ḥn đá ẩm ướt, cố gắng chộp lấy một thanh rào nhưng vô hiệu và ngă mạnh xuống đất. Cùng lúc đó, nhanh như chớp mắt, tôi thấy gă té chổng hai chân lên trời, và nghe tiếng xương sọ gă đập vào bậc đá thứ nhất nứt rạn. Ông Don Cesareo liền chạy xuống đường, cúi xuống xem ngực gă hành khất có c̣n đập không. Quá hoảng sợ, ông già lập tức túm lấy hai chân và kéo lê gă xuống vỉa hè. Sau đó ông vội vă đi vào nhà, đóng cửa lại để tránh không cho ai thấy tội ngộ sát của ḿnh. Nhân chứng duy nhất chính là tôi. Chẳng bao lâu, một người đàn ông đi ngang qua và dừng lại bên cạnh gă ăn mày đă chết. Sau đó c̣n nhiều người khác và thêm nhiều người nữa. Cảnh sát cũng đă tới. Gă hành khất được đặt vào xe cứu thương và chở đi. Tất cả chỉ có thế, và câu chuyện cũng không bao giờ được nhắc lại nữa. Về phần ḿnh, tôi cũng cẩn thận không hề hé răng. Có thể hành xử như vậy không tốt, nhưng tôi được lợi lộc ǵ nếu tôi tố cáo cái người chẳng làm hại ǵ tôi cả? Mặt khác, ông ta cũng không cố ư giết gă hành khất, và thật là bất nhẫn nếu tôi khiến những năm cuối đời ông ta đầy đau khổ. Tôi nghĩ tốt hơn hết nên để ông một ḿnh cho lương tâm phán xét. Dần dà tôi cũng đă nguôi ngoai sự việc này, nhưng mỗi khi thấy ông Don Cerareo, tôi lại có cảm giác bứt rứt, khó chịu v́ nghĩ rằng ông ấy không thể ngờ tôi là kẻ duy nhất trên thế giới đă chứng kiến bí mật khủng khiếp của ông. Từ đó về sau, tôi không hiểu tại sao tôi lại tránh ông ta và không dám nói chuyện với ông nữa.
*** Năm 1969, khi tôi hai mươi sáu tuổi và đă có bằng giáo viên giảng dạy ngôn ngữ và văn chương Tây Ban Nha. Adriana Bernasconi đă không lấy tôi mà lấy một kẻ đă theo đuổi cô, và nào ai biết được hắn có yêu cô, có xứng đáng với cô như tôi không. Khoảng thời gian đó, Adriana có thai sắp đến ngày sinh nở. Nàng vẫn ở trong căn nhà xinh đẹp như trước và mỗi ngày nàng trông càng đẹp hơn. Một buổi sáng tháng mười hai ngột ngạt, tôi đang dạy thêm ngữ pháp cho một nhóm học sinh trung học sắp làm bài kiểm tra, và, như lệ thường, tôi buồn rầu liếc mắt qua phía bên kia đường. Đột nhiên, trái tim tôi bỗng nhảy loạn xạ, và tôi nghĩ ḿnh bị ảo giác. Đang đi dọc theo cũng chính con đường như bốn năm về trước là gă hành khất mà ông Don Cesareo đă giết: vẫn bộ đồ rách rưới đó, vẫn cái áo khoác xám nhạt đó, cái mũ rơm méo mó đó và cái bao tải bẩn thỉu nữa. Quên mất bọn học tṛ, tôi chạy đến cửa sổ. Gă hành khất vội rảo bước như thể sắp gần đích đến. “ Gă đă hồi sinh,” tôi nghĩ, “ và gă đến trả thù ông Don Cesario.” Tuy nhiên, vẫn đi trên vỉa hè của ông già, gă hành khất bước ngang qua hàng rào sắt và tiếp tục đi. Rồi gă dừng lại trước cửa Adriana Bernasconi, đẩy chốt cửa và đi vào nhà. “ Thầy sẽ quay trở lại!” tôi nói với học sinh, và ḷng đầy lo âu, tôi đi thang máy xuống dưới, lao ra đường và chạy nhanh vào nhà Adriana. Mẹ nàng đang đứng gần cửa như sắp ra đi, nói với tôi: “ Ồ, cháu, sao cháu lại ở đây? Thật là một phép mầu! “ Bà luôn có thiện cảm với tôi. Bà ôm hôn tôi, nhưng tôi không hiểu chuyện ǵ đang xảy ra. Sau đó tôi được biết Adriana vừa được làm mẹ, họ rất vui mừng, phấn khởi, tôi chẳng c̣n biết làm ǵ hơn là bắt tay đối thủ của ḿnh. Tôi không biết nên hỏi ǵ và phân vân không biết có nên tiếp tục im lặng hay không. Rồi tôi cũng có một quyết định nhanh chóng. Với vẻ b́nh tĩnh giả vờ, tôi lên tiếng: “ Thật ra cháu không bấm chuông v́ cháu nghĩ ḿnh đă thấy một gă hành khất vác một bao tải lớn dơ bẩn đi vào nhà bác, và cháu sợ có thể hắn sẽ trộm thứ ǵ.” Họ tỏ vẻ ngạc nhiên: “ hành khất? bao tải? trộm? “ Sao lại thế, năy giờ họ đang ở trong pḥng khách và không biết tôi đang nói ǵ. “ Vậy hẳn là cháu lầm rồi” tôi nói. Sau đó họ mời tôi vào pḥng nơi Adriana và em bé đang nằm. Trong t́nh huống như thế, tôi không biết nên nói ǵ. Tôi chúc mừng nàng, hôn tay nàng, và nh́n đứa bé, tôi hỏi nàng định đặt tên ǵ. Họ bảo tên Gustavo, giống tên bố cháu, tôi lại thích tên Fernando hơn nhưng tôi không nói ǵ. Về đến nhà, tôi nghĩ: Chính là gă hành khất mà Don Cerasio đă giết, ḿnh chắc chắn thế. Gă không đến trả thù, tuy thế, đúng hơn là gă đầu thai làm con của Adriana. Tuy nhiên, hai hay ba ngày sau, giả thuyết của tôi có vẻ kỳ cục và rồi tôi cũng quên mất. ***
Và lẽ ra tôi hoàn toàn quên mất rồi nếu không có một sự kiện vào năm 1979 khiến tôi nhớ lại. Thời gian cứ thấm thoắt trôi qua, tôi không c̣n nhiều nhiệt huyết như xưa. Mỗi khi đọc sách bên cạnh cửa sổ, tôi vẫn để tâm trí ḿnh lơ đăng đây đó và thỉnh thoảng lại phóng tầm mắt liếc nh́n qua bên kia đường. Con trai của Adriana, Gustavo, đang chơi trên sân thượng nhà ḿnh. Đó là một tṛ chơi khá trẻ con so với tuổi của nó. Tôi nghĩ thằng nhỏ ắt hẳn phải thừa hưởng trí thông minh khá khiêm tốn của cha nó, bởi nếu nó là con tôi, chắc chắn nó sẽ t́m ra một tṛ chơi ít nhạt nhẽo hơn. Nó đặt một dăy những vỏ lon rỗng trên bức tường ch́a ra và cố lấy những viên đá ném cho rơi xuống từ khoảng cách ba hay bốn thước. Đương nhiên phần lớn mấy viên đá đều rơi xuống khu vườn của ông hàng xóm Don Cerasio. Ông lăo không có ở đó và tôi cam đoan rằng ông sắp sửa nổi trận lôi đ́nh khi phát hiện ra nhiều bông hoa của ông bị huỷ hoại cả. Và ngay lúc đó, Don Cerasio ra khỏi nhà đi vào vườn. Ông đă già nên đi đứng chậm chạp, ông run rẩy đi từng bước một. Ông không đi vào vườn mà ra cổng, sắp sửa bước xuống ba bậc tam cấp để đi xuống vỉa hè. Cùng lúc đó, Gustavo, - không thấy ông già - rốt cuộc ném trúng một cái vỏ lon. Cái lon văng xuống hai hay ba bậc bao lơn ch́a ra khỏi mấy bức tường, rồi rớt xuống vườn ông Don Cerasio gây ra một tiếng động rất lớn. Vừa lúc ấy, ông lăo đang ở lưng chừng bậc tam cấp bỗng giật ḿnh khi nghe tiếng động. Ông loạng choạng rồi bất ngờ trượt chân đột ngột không kiểm soát được, đầu đập mạnh vào bậc đá đầu tiên. Tôi thấy tất cả điều đó, nhưng thằng bé lẫn ông già th́ không nh́n thấy nhau. V́ lư do nào đó, Gustavo đi khỏi sân thượng. Một vài giây sau, rất nhiều người đă tụm lại quanh xác của Don Cerasio, và hiển nhiên là cú ngă là nguyên nhân cái chết của ông lăo. Ngày hôm sau, tôi dậy từ rất sớm và lập tức đến ngay cửa sổ nh́n sang bên kia đường. Đám tang của ông Don Cesareo được tổ chức trong ngôi nhà h́nh ngũ giác. Một vài người đang hút thuốc và tṛ chuyện trên lề đường trước cửa nhà ông. Một lát sau, những người này bỗng đứng giạt ra một bên, có vẻ bối rối khi một gă hành khất từ nhà cô Adriana Bernasconi bước ra, lại một lần nữa khoác cái áo rách rưới, đội chiếc mũ rơm, và cả cái túi. Gă chậm chạp băng qua đám đàn ông và đàn bà đang tụ tập, rồi dần dần mất hút ở đằng xa, cùng một hướng mà hai lần trước gă đă tới.
Đến trưa, thật đáng buồn nhưng không
hề bất ngờ khi tôi nghe tin rằng sáng hôm đó mọi người không c̣n thấy
thằng bé Gustavo ở trên giường của nó. Gia đ́nh Bernasconi đă bắt đầu
tuyệt vọng. Với hy vọng mong manh, họ vẫn tiếp tục t́m kiếm cho đến bây
giờ. Mà tôi th́ chẳng thể nhẫn tâm bảo họ thôi hăy đừng t́m nữa. THÂN TRỌNG SƠN dịch và giới thiệu
( cuối năm 2023 )
Nguồn:
|
