Thân Trọng Sơn

CÂY XƯƠNG RỒNG

( The Cactus )

Truyện ngắn
O. Henry
( 1862-1910 )

“ Tôi được gọi là 'De Maupassant người Mỹ'. Chà, tôi chưa bao giờ viết một từ bẩn thỉu nào, và tôi không thích bị so sánh với một nhà văn bẩn thỉu.”
“ I have been called “ The American De Maupassant “. Well, I never wrote a filthy word, and I don’t like to be compared to a filthy writer.”

          O’Henry, nhà văn Mỹ, tác giả của gần 400 truyện ngắn đăng trong các nhật báo và tạp chí, sau được in trong mười tập truyện. Cuộc đời của Ông rất phong phú : làm nhiều nghề khác nhau ( dược sĩ, vẽ kỹ thuật và kiến trúc, thư ký, đầu bếp nhà hàng, nhân viên công ty địa ốc, nhân viên xưởng in… ), từng tham gia ca hát, diễn kịch, vẽ hí họa, có lúc bệnh nặng, có lúc ở tù. Có lẽ vì thế mà bối cảnh các truyện ngắn của Ông cũng rất phong phú, khắc họa xã hội nước Mỹ thời kỳ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Truyện ngắn của O. Henry nổi tiếng với sự dí dỏm, cách chơi chữ, cách miêu tả nhân vật ấm áp và những kết thúc thông minh. Ông viết theo phong cách khô khan, hài hước và thường sử dụng kết thúc bất ngờ để nhấn mạnh sự mỉa mai.

Khi mọi người cố gắng mô tả phong cách viết của O. Henry, họ luôn sử dụng thuật ngữ “cười trong nước mắt”, ám chỉ cách suy nghĩ và kết thúc khác thường của ông về mọi câu chuyện. Những câu chuyện này thường kết thúc một cách hài hước nhưng cũng đầy tàn nhẫn.

“The Cactus” là một ví dụ rất sinh động về những câu chuyện như vậy. Truyện được viết vào năm 1882, đề cập đến nỗi đau tinh thần của nhân vật chính, tên là Trysdale. Anh nói về người mình yêu vừa trao thân cho người đàn ông khác. Trysdale đang tìm lý do làm hỏng mối quan hệ của họ và khiến anh đau khổ. Nhân vật nhận ra rằng niềm kiêu hãnh, sự giả tạo, sự giả vờ và sự thiếu hiểu biết của chính anh ta đã phá hủy mối quan hệ của họ và kết quả là cuộc sống của anh ta.

Chủ đề cơ bản của câu chuyện này là sự kiêu ngạo sai lầm và sự thiếu hiểu biết có thể hủy hoại cuộc đời một người như thế nào. Câu chuyện này cũng nói về sự ngờ vực dẫn đến hiểu lầm. Quá kiêu ngạo và không đủ can đảm để nói ra sự thật cho người phụ nữ đáng yêu của mình, Trysdale đã mất cô mãi mãi.

Các sự kiện được trình bày một cách chi tiết cụ thể. Sau khi trở về căn hộ độc thân sau đám cưới của người phụ nữ trẻ đẹp mà anh tưởng mình sẽ cưới, Trysdale tiếc nuối sự phù phiếm và tự phụ của mình. Dòng ý thức của Trysdale cho thấy sự đấu tranh bên trong của anh ta, đồng thời, sự hoang mang, anh ta đặt ra những câu hỏi tu từ (“Tại sao mọi chuyện lại kết thúc như vậy? Giữa họ không hề có cãi vã, không có gì?”). Ngôn ngữ của câu chuyện này không đơn giản như vẻ ngoài của nó. Để hiểu được, câu chuyện cần phải được đọc lại, bởi vì có rất nhiều sắc thái ý nghĩa ẩn giấu giữa các dòng chữ. Ngôn ngữ của câu chuyện này khá phức tạp, vì nó chứa đầy nhiều ẩn dụ, hoán dụ và các công cụ văn phong khác (“Khi cô ấy từ từ di chuyển lên lối đi về phía bàn thờ, anh ấy đã cảm thấy một niềm hân hoan ủ rũ không xứng đáng đã hỗ trợ anh ấy” ).

Truyện phê phán tính tự cao tự đại và thói tự phụ đạo đức giả. Trysdale, một người đàn ông kiêu ngạo, hiểu sai món quà xương rồng từ bạn gái, dẫn đến việc họ chia tay. Anh cho rằng cô tôn thờ anh và mong đợi sự chấp nhận thẳng thắn lời cầu hôn của anh.

Truyện kể về một chàng trai nói dối để gây ấn tượng với một cô gái trẻ, và hậu quả của lời nói dối đó khiến anh mất cô. Tìm hiểu xem lời nói dối của anh ta đã làm sáng tỏ mối quan hệ của anh ta với cô gái anh ta yêu như thế nào và xem xét các chủ đề về sự lừa dối và kiêu ngạo trong phần tóm tắt của câu chuyện cổ điển.

Cây xương rồng, một loại cây có gai, một biểu tượng thông thường của sự ghê tởm và xa cách, đau khổ và vết thương, trở thành biểu tượng của lời mời đầy tình yêu. Đây chính là thiên tài giàu trí tưởng tượng của O. Henry - ông đã biến đổi những quy ước sâu xa của độc giả để đảm bảo rằng họ nhìn thấy toàn bộ sự đảo ngược.

Bài học của câu chuyện: đừng bao giờ nói dối. Một người cầu hôn tên Trysdale nhận được một cây xương rồng từ người anh yêu để đáp lại lời cầu hôn của anh. Anh ấy nghĩ ý cô ấy là, Không!. Than ôi, đáng lẽ anh phải nhìn kỹ hơn.

Trớ trêu. Người phụ nữ đã gửi một cây xương rồng đến Trysdale để chấp nhận lời cầu hôn của anh nhưng anh lại hiểu đó là một lời từ chối.

Có yếu tố gợi cảm trong việc miêu tả sự cuồng nhiệt của cặp đôi trong câu chuyện này. Người ta gần như có cảm giác rằng Trysdale bị mê hoặc bởi trinh tiết của người tình, đó là lý do tại sao anh muốn cưới cô ấy. Tuy nhiên, mô tả về việc 'ôm ấp' của họ nghe rất giống làm tình hoặc làm tình. O. Henry khéo léo che đậy bằng vài lời rằng Trysdale chỉ cầu hôn người yêu chứ không hề quyến rũ cô.

Giống như hầu hết các truyện ngắn của O. Henry, câu chuyện này đề cập đến chủ đề bề ngoài là lừa dối và mọi thứ không như những gì chúng ta nhìn thấy. Truyện này rất giống với truyện ngắn xuất sắc của ông có tựa đề “ Trái tim và bàn tay “
 

          Điều đáng chú ý nhất về Thời gian là nó hoàn toàn mang tính tương đối. Một lượng lớn ký ức, theo nhìn nhận chung, được thừa nhận cho người sắp chết đuối; và không phải ai cũng tin rằng một người có thể xét lại toàn bộ cuộc tình chỉ trong thời gian tháo bỏ đôi găng tay.

Đó là những gì Trysdale đang làm, khi đứng bên chiếc bàn trong căn hộ dành cho người độc thân của mình. Trên bàn có một cây xanh trông rất kỳ dị đựng trong một chiếc bình đất nung màu đỏ. Cây này là một trong những loài xương rồng, có những chiếc lá dài, tơ mượt, liên tục đong đưa trong làn gió nhẹ nhất với những chuyển động lôi cuốn.

Bạn của Trysdale, anh trai của cô dâu, đứng ở tủ búp phê phàn nàn vì phải uống rượu một mình. Cả hai người đàn ông đều mặc trang phục dạ hội. Những phù hiệu trắng giống như những ngôi sao trên áo khoác của họ tỏa sáng trong bóng tối của căn hộ.

Khi từ từ mở khuy găng tay ra, Trysdale thoáng qua tâm trí của mình một hình ảnh hồi tưởng nhanh chóng và đáng sợ về vài giờ vừa qua. Dường như trong mũi anh vẫn còn mùi hương của những bông hoa được xếp thành từng đống nặng mùi quanh nhà thờ, và trong tai anh là tiếng ngân nga của hàng ngàn giọng hát, tiếng xào xạc của quần áo thô cứng, và, nhất là lặp đi lặp lại một cách dai dẳng là những lời nói kéo dài của vị mục sư đang ràng buộc đời nàng vĩnh viễn với một người khác.

Từ cái nhìn vô vọng cuối cùng này, anh vẫn cố gắng, như một thói quen trong tâm trí anh, để đạt được một số phỏng đoán về lý do tại sao và làm thế nào anh đã mất nàng. Hiện thực khắc nghiệt khiến anh choáng váng, đột nhiên anh thấy mình phải đối mặt với một điều mà trước đây anh chưa bao giờ phải đối mặt - bản thân sâu kín nhất. Anh thấy mọi lớp vỏ bọc giả tạo và ích kỷ mà anh từng khoác lấy giờ đã trở thành mớ giẻ rách nực cười . Anh rùng mình khi nghĩ rằng đối với người khác, trước đây, lớp vỏ bọc của linh hồn anh chắc hẳn đã hiện ra đầy hổ thẹn và xơ xác. Phù phiếm và tự phụ? Đây là những điểm yếu của anh. Và nàng chẳng bao giờ như thế - Nhưng tại sao -

Khi nàng từ từ di chuyển đến bục làm lễ, anh cảm thấy một niềm hân hoan đáng hổ thẹn, vẫn thường nâng đỡ anh. Anh đã tự nhủ rằng sự xanh xao của nàng là do suy nghĩ về một người đàn ông khác chứ không phải người mà nàng sắp trao cuộc đời mình. Nhưng ngay cả sự an ủi tội nghiệp đó cũng đã bị tước đoạt khỏi anh. Vì khi anh nhìn thấy cái nhìn nhanh chóng, trong trẻo, hướng lên trên mà nàng dành cho người đàn ông đang nắm tay nàng, anh biết mình đã bị lãng quên. Có lần anh cũng nhìn thấy ánh mắt đó và anh đã hiểu được ý nghĩa của nó. Quả thực, tính tự phụ của anh đã sụp đổ; chỗ dựa cuối cùng của nó đã biến mất. Tại sao mọi chuyện lại kết thúc như vậy? Giữa họ không hề có cãi vã, không có gì -

Hàng nghìn lần, anh tái hiện lại trong đầu những sự kiện xảy ra trong vài ngày cuối cùng trước khi tình thế đột ngột chuyển hướng.

Nàng luôn tôn sùng anh, và anh đã chấp nhận sự tôn kính đó với lòng kiêu hãnh. Những lời tán tụng ngọt ngào nàng dành cho anh thật bình thường ( anh tự nhủ ) ; thật trẻ con và trìu mến, và (anh đã từng đoán như vậy ) cũng đầy chân thành. Nàng đã gán cho anh ta những phẩm chất, tài năng xuất chúng gần như siêu nhiên, và anh đã tiếp nhận sự tôn sùng đó như sa mạc ngấm hết cơn mưa, vỗ về nó, mà không có hứa hẹn sẽ trổ bông hay kết trái.

Khi Trysdale kéo mạnh chiếc găng tay còn lại của mình, thói tự kiêu đáng thương và xuẩn ngốc của anh lại hiện lên một cách sống động trong anh. Cảnh đó là cái đêm anh huyên thuyên với nàng về sự vĩ đại của mình. Bây giờ, vì nỗi đau đó, anh không thể cho phép tâm trí mình chìm đắm trong ký ức về vẻ đẹp thuyết phục của nàng đêm hôm đó - mái tóc gợn sóng bất cẩn, sự dịu dàng và vẻ quyến rũ trinh nguyên trong ánh mắt và lời nói của nàng. Nhưng điều đó chưa đủ . Chúng còn gọi anh nhớ lại những lời nói. Trong cuộc trò chuyện của họ, nàng đã nói:

"Và thuyền trưởng Carruthers nói với em rằng anh nói tiếng Tây Ban Nha như người bản xứ. Tại sao anh lại giấu khả năng này với em? Có điều gì anh không biết không?"

Bây giờ, Carruthers là một tên ngốc. Không còn nghi ngờ gì nữa, anh (Trysdale) đã có tội ( đôi khi anh làm những việc như vậy ) khi tung ra câu châm ngôn bằng tiếng Castilian cũ kỹ, khó nghe moi từ mớ hổ lốn ở bìa sau từ điển. Carruthers, một trong những người ngưỡng mộ anh cuồng nhiệt, chính là người đã phóng đại sự uyên bác đáng ngờ đó.

Nhưng than ôi! những lời tán dương của nàng thật ngọt ngào và dễ chịu. Anh chấp nhận lời gán ghép mà không cải chính. Không phản đối, anh ưng thuận việc nàng quấn quanh trán anh vòng nguyệt quế giả tạo của sự thông thái tiếng Tây Ban Nha. Anh để nó ban vinh dự cho cái đầu hãnh tiến của mình, và, trong cái xoắn nhẹ của nó, anh không cảm thấy bị gai đâm vào sau này.

Nàng vui mừng biết bao, ngượng ngùng biết bao, run rẩy biết bao! Nàng rung rinh như một con chim mắc bẫy khi anh đặt sức mạnh của mình dưới chân nàng! Anh có thể đã chắc chắn, và bây giờ anh cũng có thể chắc chắn, rằng sự đồng ý không thể nhầm lẫn đó hiện rõ trong mắt nàng, nhưng, một cách bẽn lẽn, nàng hẵng sẽ không trả lời trực tiếp cho anh. “ Ngày mai em sẽ trả lời anh,” nàng nói; và anh, kẻ chiến thắng tự tin, bao dung, đã mỉm cười chấp nhận sự chậm trễ. Ngày hôm sau, anh sốt ruột chờ đợi lời nói trong phòng mình. Đến trưa, người giữ ngựa của nàng đến trước cửa và để cây xương rồng lạ vào cái chậu bằng đất nung màu đỏ. Không có bức thư, không có tin nhắn, chỉ có một thẻ buộc vào cây, viết bằng tiếng nước ngoài tên loài thực vật. Anh đợi đến tối nhưng vẫn không thấy câu trả lời của nàng. Niềm tự hào lớn lao và sự phù phiếm bị tổn thương đã khiến anh không thể tìm kiếm nàng. Hai buổi tối sau họ gặp nhau trong một bữa tối. Những lời chào hỏi của họ rất thông thường, nhưng nàng nhìn anh, thở dốc, băn khoăn, háo hức. Anh lịch sự, kiên quyết chờ đợi lời giải thích của nàng. Với sự nhanh nhẹn của phụ nữ, nàng đã làm theo cách cư xử của anh và biến thành băng tuyết. Vì vậy, và rộng hơn nữa kể từ lúc đó, họ đã xa nhau. Anh có lỗi ở đâu? Ai là người có lỗi? Giờ đây khiêm tốn, anh tìm kiếm câu trả lời giữa đống đổ nát của sự tự phụ. Nếu như -

Giọng nói của người đàn ông khác trong phòng, xâm nhập vào suy nghĩ của anh một cách khó chịu, đã đánh thức anh.

" Này, Trysdale, anh có chuyện gì vậy? Trông anh không vui như thể chính anh mới là người kết hôn thay vì chỉ đóng vai phụ. Hãy nhìn tôi đây, một kẻ đóng vai phụ khác, đã đi hai ngàn dặm trên con tàu chở chuối bốc mùi thối và gián suốt chặng đường từ Nam Mỹ để làm ngơ trước sự hy sinh - xin hãy xem tội lỗi của tôi đè nặng lên vai tôi như thế nào. Tôi cũng chỉ có em gái thôi, và bây giờ cô ấy đã đi lấy chồng. Hãy đến uống một chút giải sầu. "

“Hiện tại tôi chưa uống rượu, cảm ơn,” Trysdale nói.

“ Rượu mạnh của cậu," người kia tiếp tục, tiến lại gần anh ta, "thật chán quá. Thỉnh thoảng hãy chạy xuống gặp tôi ở Punta Redonda và thử vài món mà ông già Garcia buôn lậu vào. Chuyến đi này đáng giá đấy. Ê! đây là một người quen cũ. Cậu đã đào cây xương rồng này ở đâu vậy, Trysdale?”

"Một món quà," Trysdale nói, "từ một người bạn. Biết loài này không?"

"Biết nhiều chứ. Đó là một loài cây đáng ngại của vùng nhiệt đới. Đã nhìn thấy hàng trăm cây quanh Punta mỗi ngày. Đây là tên trên tấm thẻ này gắn liền với nó. Biết tiếng Tây Ban Nha nào không, Trysdale?"

“Không,” Trysdale nói, với một nụ cười cay đắng – “Có phải tiếng Tây Ban Nha không?”

"Đúng rồi. Người bản địa tưởng tượng những chiếc lá đang vươn ra và ra hiệu cho mọi người. Họ gọi nó bằng cái tên này - Ventomarme. Tên này trong tiếng Anh có nghĩa là “ Hãy đến và mang em đi'."



THÂN TRỌNG SƠN
dịch và giới thiệu
( tháng 9 / 2024 )


Nguồn:

https://americanliterature.com/author/o-henry/short-story/the-cactus/

( Cây xương rồng được giới thiệu là Truyện ngắn ngày chủ nhật, ngày 02 tháng 6 năm 2024 )
 

art2all.net