13*  Dòng nước mắt tuôn tràn

Tôi bật khóc và nước mắt tuôn  tràn. Tôi không thể kiềm chế  ngự được. Tôi nấc lên từng cơn. Nước mắt chảy ràn rụa. Tôi khóc ròng sụt sùi nức nở, dữ dội. Lồng ngực tôi dập dồn, bụng thắt lại, nước mắt chảy như mưa, như lũ, tràn ngập. Ướt cả áo và thấm đẫm cả tâm hồn.

Hơn 20 năm qua, từ lúc trưởng thành tôi chưa bao giờ khóc. Dĩ nhiên hồi nhỏ ai cũng khóc. Tôi đã khóc vì bị mẹ đánh, vì tủi thân, vì giận dỗi, vì không được như ý. Nhưng  từ khi lớn lên, tôi không hề khóc trong bất cứ trường hợp nào. Dù là thất tình, người yêu đi lấy chồng, bị bắt, bị thẩm vấn trong trại giam, bạn thân chết đột ngột, cha nuôi, ông bà nội qua đời... những cảnh ngộ đau buồn tôi đã từng trải. Không phải lòng tôi sắt đá. Tôi vốn rất nhạy cảm. Tôi vẫn thường ứa nước mắt khi đọc sách hay xem phim gặp những đoạn cảm động, có khi nước mắt chảy dài. Nhưng đó không phải là khóc. Đó là rung động, cảm xúc.

Bây giờ tôi khóc thật, khóc  mùi mẫn không sao ngăn được. Tôi khóc vì tôi tủi nhục và lần đầu tôi thấu hiểu thế nào là những giọt nước mắt tủi nhục. Tuy vừa mới tranh cãi và giận nhau trước đó, thấy tôi khóc ròng, vợ tôi cũng chạy đến an ủi. Em ôm lấy tôi và cố nói vài câu dịu dàng nhưng không có kết quả. Tôi vẫn tiếp tục thổn thức, hai vai rung lên và nước mắt vẫn tuôn trào như tất cả nước mắt tích tụ trong suốt nửa đời người bỗng dưng vỡ bờ cuồn cuộn. Có lẽ lâu lắm tôi mới ngưng khóc, khi suối nguồn nước mắt trong tôi đã cạn kiệt. Và hồn xác tôi tê dại đi, bơ phờ rũ liệt.

Đây là một kinh nghiệm, một sự kiện lạ lùng nhất đã xảy ra đối với tôi trong thời gian này, và có lẽ duy nhất trong suốt đời. Trước đó tôi và vợ tôi tranh cãi về nhiều vấn đề và đã động chạm đến chuyện tiền bạc, điều chúng tôi thường cố tránh trong suốt cuộc sống chung nhưng thỉnh thoảng vẫn không tránh được. Và một câu nói vô tình nào đó đã là giọt nước làm tràn ly, đã như mũi dao bén nhọn đâm thẳng vào lòng tự trọng của tôi làm  nó tứa máu.

Vợ tôi, chính là Đan Tâm ngày ấy. Cho đến nay chúng tôi đã có hơn 20 năm chung sống. Chúng tôi đã làm tất cả những gì có thể làm được để về với nhau. Đan Tâm đã không lên với tôi trước Tết năm ấy vì một số trở ngại làm chúng tôi mất tin tức liên lạc với nhau. Đó là do một kẻ ganh ghét nhỏ mọn đã tìm cách đánh cắp tất cả các thư từ, điện tín quan trọng chúng tôi gởi cho nhau trong thời gian này, làm chúng tôi đâm ra nghi ngờ lẫn nhau. Tuy vậy chỉ sau Tết ba tuần, tôi đã về Sài Gòn để đưa Đan Tâm cùng đi.

Đối với Đan Tâm, đây là một cuộc bỏ trốn thật sự. Em đã bỏ lại tất cả:  Sài Gòn, gia đình, bạn bè, trường đại học, việc làm, để cùng tôi đi xây dựng một cõi hạnh phúc riêng tư mơ ước. Em chỉ mang theo chiếc cặp học trò đựng vài bộ quần áo và các đồ tùy thân cần thiết nhất. Tôi đã mua sẵn hai vé máy bay và chúng tôi nhanh chóng gĩa từ Sài Gòn để bay lên xứ sở Bụi Mù Trời trên cao nguyên hoang dã.

Xuống sân bay về đến nhà, trong túi tôi còn đúng 200đ để ăn hai tô bún bò thay bữa cơm trưa nhưng chúng tôi chẳng ai nề hà hay bận tâm. Chúng tôi lập tức bắt tay xây dựng cuộc sống mới như dự ước. Tôi đã phải vay tiền bạn bè ngay từ ngày đầu chúng tôi về với nhau nhưng chúng tôi vẫn cảm thấy hạnh phúc dù khi đi mua sắm đồ đạc cho cuộc sống chung, chúng tôi phải chọn những thứ rẻ tiền nhất. Điều đó cũng không hề gì. Chúng tôi có nhau là có tất cả.

Thế nhưng chúng tôi không thể sống mãi trên mây. Thực tế nghiệt ngã đã kéo chúng tôi xuống mặt đất phiền lụy chuyện áo cơm. Ba tháng sau Đan Tâm đã phải đi xin việc làm và tôi cũng phải dạy thêm, điều tôi rất chán nghét. Từ đó cuộc sống của chúng tôi trôi đi trong túng thiếu như những công chức nhỏ khác dù lương giáo sư trung học đệ nhị cấp của tôi không đến nỗi thấp. Tôi vốn là kẻ sống không tưởng, không biết làm ăn xoay sở và Đan Tâm lại càng tệ hơn tôi trong chuyện  này. Hoàn cảnh càng bức xúc hơn khi hai đứa con của chúng tôi liên tiếp ra đời. Mỗi lần lãnh lương, việc đầu tiên của chúng tôi là đi mua sữa cho con uống đủ cả tháng, còn lại có bao nhiêu tiêu bấy nhiêu và chúng tôi vẫn thường xuyên vay mượn.

Ấy thế mà tôi vẫn đi picnic với học trò, tổ chức, hướng dẫn cho các em thuyết trình, hội thảo, làm báo, bãi khóa đấu tranh chống chế độ độc tài, đòi hỏi dân chủ và công bằng xã hội. Tôi vẫn bí mật tham gia hoạt động cách mạng, gia nhập Đảng Cộng sản, chuẩn bị giành chính quyền.  Chiến thắng rồi, tôi lại lao vào công tác tiếp quản, xây dựng chính quyền cơ sở, ổn định an ninh trật tự, vận động sản xuất phát triển kinh tế...

Tôi đúng là một  tên vô sản. Ngày đổi tiền tôi chỉ có vài chục đồng bạc. Tôi không bao giờ có một chút vàng trong nhà. Ngay nhẫn đính hôn chúng tôi cũng không có vì chúng tôi về với nhau không đám cưới và chúng tôi cũng không muốn đeo nhẫn cưới vì cho đó là  ràng buộc hình thức.

Những ngày tháng của chế độ bao cấp chúng tôi sống còn khắc khổ hơn nhiều người. Nhiều khi quá kẹt vợ tôi muốn đem bán bớt một số hàng cung cấp, xăng tiêu chuẩn của tôi hay giấy báo cũ dù chỉ được mấy đồng nhưng tôi cũng không bằng lòng. Chúng tôi thường xuyên ăn bữa cơm có một món. Khi thì bát canh rau hái đủ thứ lá trong vườn như lá ớt, tàu bay, dền dại. Lúc một quả trứng gà cho muối vào ngoáy lên. Khi một chén mắm mua ở bà gìa hàng xóm trước nhà mà thỉnh thoảng bà thương hại không lấy tiền. Bữa cơm của chúng tôi cả nhà 4 người chỉ ăn trong  năm phút. Cây mít trong vườn tôi là nguồn thực phẩm quan trọng: nấu canh, kho, làm gỏi, luộc. Cả hạt mít cũng nấu lên ăn hay gĩa nhỏ làm nhân bánh bột mì. Trái bơ cũng có thể ăn thay cơm hay trộn với muối làm thức ăn. Vợ tôi thương con còn nhỏ đã chịu khổ cực nhưng cũng đành vì chẳng còn cách nào khác.

Dù sao đó cũng là thời "mới giải phóng" và bao cấp, phần lớn mọi người đều khổ nên cũng dễ chịu đựng vì ít có so sánh. Nhưng sau mấy năm đổi mới tình hình đã khác. Nhiều người phất lên nhanh chóng. Cán bộ có chức quyền kiếm tiền càng dễ. Sự đổi đời của nhiều người xảy ra đến chóng mặt nhưng tôi vẫn không khá hơn bao nhiêu. Làm công việc liên kết xuất bản ở Hội văn nghệ có thêm chút tiền thưởng, tôi mua cho các con một bình ắc quy để học đêm[ vì 9g điện cúp] và một chiếc xe đạp mới đã là niềm vui lớn mà tôi có thể mang đến cho chúng. Trong khi đó mấy mẹ con đã để dành gởi cho tôi từng quả trứng gà ở nhà nuôi, từng lạng café hái trong vườn tự rang xay vì lúc này tôi mới chuyển cơ quan đang ở xa nhà.

Hai con tôi học đại học khổ hơn tôi ngày xưa nhiều. Ngày trước với tiền học bổng và một ít tiền nhà gởi, tôi đã có thể sống tương đối rủng rỉnh, có lúc còn thuê được phòng trọ riêng. Sinh viên nhưng ăn cơm quán và café thuốc lá đều đều. Kẹt lắm thiếu thuốc thì nhặt tàn vứt dưới gậm giường lên hút đỡ cũng không sao. Cũng có lúc đến mùa lạnh chưa có tiền mua áo len tôi phải mặc hai áo lót và hai cái áo sơ mi nhưng những chuyện khổ cũng ít. Tôi cũng không thèm đi dạy kèm vì chán cảnh làm vú em cho con cái nhà giàu. Vừa lười vừa dốt. Các con tôi  bây giờ  bươn chải đến phát tội. Lên năm thứ hai bắt đầu thích nghi được với môi trường mới, chúng đi dạy thêm, bán sách, giữ xe, có khi làm công việc lao động chân tay để đỡ cho bố mẹ phải gởi tiền.

Các con tôi cũng mang chút gen khí khái trong người. Một lần con trai lớn của tôi bị bạn xấu ở ký túc xá đánh cắp hết tiền ăn, tiền học phí và cả phiếu ăn. Nó biết rõ đứa ăn cắp nhưng thấy hoàn cảnh thằng kia cũng tội nghiệp nên không làm căng và rán chịu. Chỉ đến lúc bí quá, còn một ngày hết hạn đóng học phí nó mới đành chạy về nhà xin tiền. Con trai thứ hai lại càng nghĩa hiệp. Nghe nói em gái của bạn học ở một đại học khác không có tiền đóng học phí sắp bị đuổi, nó đem cho phăng tiền học phí của mình để giúp em bạn, không cần biết chuyện của mình sẽ giải quyết ra sao. Ấy thế mà có lúc nó đau, không có tiền đi bác sĩ, tiền mua cháo cũng không có phải nhịn ăn luôn hai ngày. Mẹ nó sau này nghe kể lại khóc ròng vì thương con.

Từ khi tôi bị kỷ luật, cách chức, khai trừ Đảng, ngưng công tác, lương tháng có tháng không, tôi đã cố làm vườn, nuôi thỏ, phụ đan len nhưng chẳng ăn thua gì. Tôi thuộc loại "darinan", có thể hoạt động trên nhiều lãnh vực nhưng người ta đâu dám để tôi làm gì, sợ lây mầm phản loạn. Vậy là tôi phải quanh quẩn trong khu vườn của mình.

Căn nhà, khu vườn tôi đang ở cũng là do một ý tưởng lãng mạn [lại lãng mạn cả trong chuyện này]. Đã bao nhiêu năm chúng tôi ở nhà thuê, mãi đến khi các con tôi đã khá lớn, với sự giúp đỡ của thầy mẹ tôi, chúng tôi mới mua được một căn nhà nhỏ. Khi tôi chuyển công tác lên thành phố Sương mù này, tôi cố thuyết phục vợ tôi bán nhà cũ lên mua nhà mới để gia đình ở chung dù vợ tôi không muốn do đã quen nơi cũ. Chúng tôi mua căn nhà này chỉ vì trong vườn có một giếng nhỏ có đám lau sậy trổ bông trông rất hoang sơ. Tôi không thèm chú ý đến căn nhà cũ gỗ mục mối ăn mà chỉ mê những bông lau trắng phất phơ trong gió.

Bây giờ trong căn nhà và khu vườn này tôi không thể sống bình yên thanh thản được nữa. Tình cảnh tôi giống như Cao Bá Quát lúc làm giáo thụ ở Quốc Oai "Nhà trống ba gian, một thầy, một cô, một chó cái - Học trò dăm đứa, nửa người nửa ngợm, nửa đười ươi". Nhưng thầy là tôi lại không được dạy học, học trò là của vợ tôi. Tôi thấm thía tâm trạng của Cao Chu Thần "Trói chân kỳ, ký tra vào rọ - Rút ruột tang bồng trả nợ cơm". Từ nhỏ tôi đã mê Cao Bá Quát nên cuộc đời của ông lại vận vào tôi chăng.

Khi tôi bật khóc và dòng nước mắt tuôn trào, tôi biết rằng mình đã đến giới hạn của sự chịu đựng. Nếu hoàn cảnh không thay đổi, tôi sẽ bùng nổ. Tôi thấy mình phải làm cái gì để vượt thoát ra khỏi cảnh này.

14*  Sài gòn - Thuở ấy

Rất một mình trên đường phố Sài Gòn

Sáng hôm nay

Rất một mình trên đường phố Sài Gòn

Mưa mùa hạ

Không đủ mát lòng lữ khách

Vỉa hè bồng bềnh bước chân

Kính đen không thấy rõ mặt người

Một quán vắng

Ly bia vàng

Thuốc lạc đà

Nhạc rất tồi

Buồn hư vô buốt gía

Tôi ở đó

Rất một mình giữa phố xá Sài Gòn

Người gặp người như nhìn cỏ cây gỗ đá

Tôi bỏ lại tất cả

Một vợ một con

Gia đình bằng hữu

Bước mênh mông trên hè phố đông người

Trong  một thoáng vô cùng

Đời đã chết giữa hai bờ tuyệt vọng

Sáng hôm nay

Tôi đam mê

Rất một mình trên đường phố Sài Gòn

Hạnh phúc tuyệt vời

Tôi cập bến hư không

Đó là bài thơ tôi làm ở Sài Gòn gần 20 năm trước. Tôi đã nhiều lần đến Sài Gòn và lần nào cũng có cảm giác cô đơn xa lạ. Tôi chưa chịu, chưa thể hòa nhập vào Sài Gòn hay Sài Gòn không muốn chấp nhận tôi. Có lẽ do tôi chỉ đến và ở với Sài Gòn trong những thời gian ngắn ngủi.

Thời còn là sinh viên Huế, tôi đã hai lần đến Sài Gòn. Lần đầu tôi đi cùng với một đoàn sinh viên Sư phạm Huế vào hợp tác với sinh viên Sài Gòn đấu tranh với Bộ Giáo dục về quy chế đào tạo Đại học Sư phạm. Lần thứ hai tôi đi cùng với một phái đoàn sinh viên tranh đấu Huế vào Đà Lạt hỗ trợ cho cuộc đấu tranh  của sinh viên tại đây lúc phong trào đang bị đàn áp, sau đó tôi một mình xuống Sài Gòn để bắt liên lạc với các tổ chức sinh viên tranh đấu nhưng không được vì phong trào ở đây cũng đang tan tác.

Sau đó tôi đã nhiều lần đến Sài Gòn với nhiều lý do như đi chấm thi, làm báo, chờ đợi ra hội đồng kỷ luật, hoạt động cách mạng, dự hội nghị, công tác... Có lẽ lần ở Sài Gòn lâu nhất là hai tháng khi chờ đợi ra hội đồng kỷ luật và là thời gian tôi cảm thấy cô đơn nhất.

Tôi chưa hiểu nhiều Sài Gòn và có lẽ tôi gần gũi với Sài Gòn của những kẻ lang thang, những người cùng khổ, những người bất mãn, phản kháng và đấu tranh hơn là Sài Gòn giàu có xa hoa.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những quán café đủ kiểu, từ quán cóc bên đường, cho đến quán mái lá, quán trong vườn, quán nhà hầm cho đến nhà hàng máy lạnh mà ngoại trừ loại quán cóc, đặc điểm chung là đèn mờ, nhạc êm dịu.  Nơi đó ta có thể trầm ngâm một mình hàng giờ bên ly café đặc sánh, trong khói thuốc mịt mù, hay trò chuyện tâm tình với một người bạn, một cô gái mới quen.

Sài Gòn. Đối với tôi là những công viên giữa phố ồn ào có thể ngồi gặm một ổ bánh mì nhìn người qua lại, người  rất đông rất đông, xoay tròn lướt qua liên miên bất tuyệt nhưng ta vẫn chỉ là một mình giữa vòng xoáy cuộn của đám đông xa lạ.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những con đường dù rợp bóng cây hay nắng cháy, đại lộ hay ngõ hẻm, lúc nào cũng xao xác người và xe cộ xuôi ngược chen chúc, đồng hành nhưng không hề chia sẻ một điều gì. Chỉ có đi, ngừng lại, tiếp tục vượt lên theo tín hiệu đèn đường và ta chẳng cần biết, bận tâm người đang song hành bên cạnh ta là ai, những người xa lạ ấy.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những khu nhà ổ chuột trong các ngõ hẻm ngoằn ngoèo, những căn gác trọ nhỏ xíu sát mái tôn nóng như thiêu hay nồng nặc mùi xú uế từ con kinh nước đen, trong đó nơi ở hầu như chỉ là chỗ ngả lưng khi đêm về sau suốt ngày quần quật kiếm sống.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những rạp ciné có thể rất sang hay tồi nhưng trong đó ta có thể xem phim hay ngủ gật, hay ôm hôn một cô gái cùng đi mà chẳng ai để ý hay làm phiền.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những nhà hàng, khách sạn, cửa hiệu sang trọng hình như chỉ  dành riêng cho giới giàu có và người nước ngoài. Ta chỉ có thể đi ngang bên ngoài để nhìn lướt qua mà không hề có ý định vào xem hay mua sắm một cái gì vì không cần thiết và chắc chắn túi tiền của ta không cho phép.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là nơi xuất bản nhiều nhất những tờ báo cấp tiến hợp pháp hay bất hợp pháp, với những cây bút sắc bén, tâm huyết, đầy lòng phản kháng, vạch mặt, chống đối bất cứ thứ cường quyền và tội ác nào dù báo và người làm báo có thể bị tịch thu, phạt vạ, ngồi tù hay bị thanh toán theo kiểu xã hội đen. Một số những tờ báo đó tôi đã từng góp phần bé nhỏ của mình.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những cuộc xuống đường đấu tranh sôi sục của nhiều giới đồng bào, công nhân, tiểu thương, ký gỉa, sư sãi, nhất là sinh viên học sinh mà tôi đã nhiều lần chứng kiến và cũng có tham dự một đôi lần. Trong những cuộc xuống đường sôi sục này, chỉ  với  tay không và bằng một sức mạnh của ý chí, nhiệt tình rực lửa của tâm hồn, người ta có thể hiên ngang đi trước mũi súng, quay cuồng trong làn khói lựu đạn cay, lãnh nhận những cú dùi cui trời giáng, vẫn giương cao  biểu ngữ, hô vang các khẩu hiệu đòi độc lập tự do, đòi quyền sống. Đó là Sài gòn khí phách sống không biết cúi đầu chịu nhục.

Sài Gòn. Đối với tôi đó là những con đường về khuya hay sáng tinh mơ, khi sự sống quay cuồng đông đảo tạm lắng dịu, ta lang thang một mình, cảm nhận sự yên tĩnh lớn lao mệt mỏi của một thành phố đang say ngủ mà dù thỉnh thoảng tiếng xe xích lô máy ré rú lên đến chói tai vẫn không phá vỡ nổi. Trong sự tĩnh lặng nặng nề này ta lại càng là chính ta, cô đơn và cô độc hơn bao giờ.

Tại sao tôi đã nhiều lần chạm mặt với Sài Gòn mà cô đơn - xa lạ vẫn là âm thanh chủ đạo tôi nghe rõ ràng nhất trong bản hợp tấu rì rào bất tuyệt của đô thị lớn nhất nước này. Dù là ngồi ở bất cứ quán cóc nào hay quán Bạch Đằng nổi tiếng ở bên đường có thể  chạm tay và nhìn tận mặt người qua lại, hay ngồi ở Brodard, Givral hay Pagode nhìn người đi đường qua cửa kính, họ vẫn là họ, tôi vẫn là tôi dù gần nhau trong gang tấc.

Tôi đã hai lần bỏ lỡ dịp để gắn bó với Sài Gòn. Lần thứ nhất khi tôi thi đỗ vào cao học giáo dục của Đại học Sư phạm Sài Gòn nhưng tôi đã bỏ học vì đang chuẩn bị gia nhập Đảng Cộng sản và nhận nhiệm vụ hoạt động cách mạng ở một thị xã nhỏ nơi tôi đang dạy học. Lần thứ hai khi tôi được tòa soạn một báo lớn nhận về công tác nhưng tôi phải chấp hành tổ chức ở lại vì phong trào ở địa phương đang cần tôi.

Bây giờ trong hoàn cảnh bức bách của cuộc sống mà xứ sở Sương Mù này không còn là nơi chốn thơ mộng bình yên, khi người ta chỉ muốn trói tay cầm tù một kẻ nhiều khả năng nổi loạn như tôi, tôi lại muốn về Sài gòn để thử thách mình. Tôi sẽ kiểm nghiệm mình có hòa nhập được vào Sài Gòn và Sài Gòn có chấp nhận tôi không.

15*  Giấc mơ về Nàng - Thiếu phụ đa tình

Nàng đối với tôi như một bà tiên trong truyện cổ tích. Không hiểu sao tôi vẫn nghĩ thế khi nhớ đến Nàng.

Không phải tôi gặp Nàng từ khi còn bé, trái lại, lúc đó tôi đã là chàng thanh niên 21 tuổi: Hơn nữa tôi còn là một sinh viên, dẫn đầu một phái đoàn sinh viên tranh đấu Huế vào Đà Lạt để điều tra về một vụ thảm sát ở đây làm nhiều người chết và bị thương do chính quyền sở tại tiến hành nhằm đàn áp phong trào tranh đấu khi sinh viên chiếm lĩnh và đốt đài phát thanh. Lực lượng đàn áp đã xả súng bắn thẳng vào đoàn biểu tình. Đây là một vụ gây chấn động cả nước. Chúng tôi đã làm việc với ban lãnh đạo sinh viên, thăm những người bị thương đang nằm bệnh viện, chất vấn tỉnh trưởng và thị trưởng...

Đây là lần đầu tiên tôi  đến Đà Lạt, xứ sở cao nguyên Sương Mù, thiên đường du lịch trong giấc mơ của nhiều người dân miền Trung nắng cháy như tôi. Do thuận tiện, chúng tôi ở tại nhà một người bạn thành viên trong đoàn có gia đình nơi đây. Nhà của bạn tôi là tầng giữa của một ngôi nhà ba tầng trên đầu dốc phố yên tĩnh. Tầng dưới có gia đình một nhà lao động thường xuyên cãi cọ mắng chửi nhau và tầng trên là nhà Nàng. Sau khi quen và thăm chỗ ở của Nàng, tôi nghĩ ngôi nhà ba tầng này theo thứ tự từ dưới lên là địa ngục, trần gian và thiên đường. Nàng xứng đáng ở trên tầng cao sang tột đỉnh đó.

Thực ra tôi đã quên nơi Nàng ở bài trí ra sao. Tôi chỉ nhớ lúc Nàng cầm tay tôi dắt lên cầu thang gác để thăm nhà Nàng. Từ khi tôi lớn chưa ai dắt tay tôi như thế cả. Nàng coi tôi như đứa bé và tôi cũng tự cảm thấy như thế. Đường lên thiên đường là một cầu thang dốc, hẹp, bằng gỗ đen bóng và tối mờ mờ. Tôi cảm nhận tất cả sự dịu dàng, ân cần và che chở nơi bàn tay êm ái ấm áp  của một người chị, một người mẹ yêu thương trong cử chỉ rất tự nhiên ấy của Nàng. Nàng không hề có tà ý và tôi thật sự rung động sâu xa khi tin cậy nắm bàn tay mềm mại trìu mến của Nàng, bước lên từng bậc thang, nghe hơi thở của Nàng mong manh giữa từng bước chân dò dẫm. Đó là một cảm giác mơ hồ, khó tả và đọng lại rất lâu trong tâm hồn tôi, một nỗi dịu dàng, đằm thắm lạ lùng tôi chưa hề nếm trải. Đó không phải là sự tiếp xúc, động chạm giữa một người đàn ông và một phụ nữ. Đúng hơn là một bà tiên trong truyện cổ tích đã đến với tôi khi tôi chợt thấy mình trở thành thơ dại.

Có lẽ Nàng hơn tôi đến 10 tuổi hay hơn nữa,  tôi không rõ và không chú ý  đến điều đó. Sau này tôi mới biết Nàng đã có gia đình. Chồng Nàng là một sĩ quan cao cấp và Nàng đã có hai con nhỏ. Không hiểu sao Nàng lại thích tôi và chủ động làm quen với tôi. Thời gian đó tôi chỉ nói chuyện với Nàng đôi lần vì tôi đang bận túi bụi và căng thẳng với công việc của mình nhưng về sau tôi  lại có cơ hội gặp Nàng.

Khi tôi lên dạy học ở xứ Buồn Muôn Thuở, tình cờ chồng Nàng lại chuyển công tác sang đây một thời gian. Nàng thỉnh thoảng qua thăm chồng. Trong những dịp đó, lần nào Nàng cũng đến thăm tôi hoặc nhờ tài xế của chồng lấy xe đón tôi lại chỗ Nàng chơi hay ăn cơm với gia đình.

Nàng gắn bó với tôi một cách đặc biệt dù thời gian tôi quen  và gần gũi Nàng không bao lâu. Nàng thích trò chuyện với tôi và đặc biệt kể về quá khứ của đời mình. Nàng muốn có người chia sẻ và đối với Nàng có lẽ tôi là người có thể nghe và hiểu được những gì sâu xa thầm kín nhất trong tâm hồn Nàng. Nàng thố lộ với tôi dự định sau này sẽ viết một cuốn tiểu thuyết về đời mình và tôi chắc Nàng sẽ thành công vì khi Nàng kể tôi đã thấy rất văn chương và hấp dẫn.

Không phải Nàng muốn gần gũi tôi vì gia đình Nàng thiếu hạnh phúc. Trái lại, chồng Nàng có địa vị cao, vợ chồng thương yêu nhau, các con Nàng đẹp và ngoan, đời sống kinh tế khá gỉa. Tại sao Nàng muốn thân thiết với tôi là một  điều bí ẩn Nàng không nói và tôi cũng không tìm hiểu. Cần gì phải đi tìm nguyên nhân của một sự cảm thông hoàn toàn trong sáng, vô vị lợi làm cho người ta tràn đầy hạnh phúc. Có lẽ Nàng cũng nghĩ như thế nên Nàng cứ đến với tôi như đã quen thân tự kiếp nào.

Bỗng dưng một bất hạnh lớn đổ ập xuống đời Nàng. Chồng Nàng khi đi thị sát các tiền đồn đã vấp phải một trái mìn tan xác ngay tại chỗ. Khi Nàng báo tin cho tôi, lúc đó tôi đang ở xa nàng, tôi đã an ủi Nàng bằng một lá thư tỏ tình. Đó là một trong những lá thư điên rồ nhất tôi đã viết trong cơn xúc cảm tột độ, tôi đã quên nội dung cụ thể nhưng chắc chắn đó là những lời lẽ cuồng phóng dữ dội nhất của một thứ tình yêu si dại và mê đắm.

Sau đó tôi đi thăm Nàng. Lá thư của tôi làm Nàng vừa giận vừa thương tôi. Tuy vậy Nàng đối với tôi vẫn dịu dàng đằm  thắm như ngày nào. Tuy nhiên tôi thấy tôi bắt đầu  xa Nàng. Trong ngôi biệt thự mới sang trọng của Nàng ở xứ Sương Mù lúc nào cũng đầy khách khứa, phần lớn là các văn nghệ sĩ tiếng tăm. Thời gian qua, khi chồng Nàng còn tại chức, Nàng đã trở thành một mạnh thường quân bảo trợ cho các văn nghệ sĩ như các mệnh phụ Chân Âu ngày trước. Nhà Nàng là thiên đường của  nhiều văn nghệ sĩ khi họ được bà chủ thông minh dịu dàng chăm sóc, chiều chuộng và các con của Nàng đã trở thành những thiếu nữ mới lớn mơn mởn xuân thì.

Tôi cảm thấy lạc lõng nơi ngôi biệt thự sang trọng ồn ã đó. Tôi chỉ mơ về chiếc cầu thang nhỏ mờ mờ tối lần đầu tiên Nàng dắt tay tôi  lên chốn thiên đường bé nhỏ riêng tư và thơ trẻ của tôi. Tôi không đến thăm Nàng nữa. Từ đó Nàng và tôi mất tích nhau trong cuộc đời. Thỉnh thoảng tôi vẫn gặp Nàng trong tâm tưởng và tôi chắc Nàng cũng không thể quên tôi dù Nàng có trôi nổi đến phương trời nào và trở thành một bà nội, bà ngoại, tóc trắng như bông.

16* Những cuộc nhậu của Sài Gòn đổi mới

Tôi đã về Sài Gòn. Trong những ngày đợi tìm việc tôi ở tạm nhà  Quốc Vĩnh, em trai tôi. Chiều nay đi làm về Quốc Vĩnh nói chở tôi đi nhậu. Quốc vĩnh ngại tôi buồn và cũng muốn giới thiệu với tôi về một khía cạnh của Sài Gòn đổi mới.

Quốc Vĩnh chở tôi đến khu nhà hàng mới mở. Tiếng nhạc xập xình hỗn loạn vang lên ầm ĩ một khoảng phố. Hầu như trước mỗi nhà hàng đều có tấm bảng đề "Cần tuyển nữ tiếp viên, tuổi từ 18 -25, ngoại hình đẹp". Quốc Vĩnh vừa dừng xe đã có người chạy vội ra chào đón và dắt lên lề cất giữ.

Quốc Vĩnh có vẻ quen thuộc nơi này. Chúng tôi đi bằng cửa hông và theo cầu thang lên lầu. Căn lầu rất rộng và dài được thiết kế lại một cách vội vàng với các vách ngăn bằng gỗ chia thành nhiều phòng nhỏ, mỗi phòng đều có cửa riêng khép kín. Chủ nhà hàng đến chào Quốc Vĩnh có vẻ niềm nở và thân tình. Quốc Vĩnh thì thầm dặn dò chủ nhà hàng điều gì đó và ông ta xun xoe gật đầu rồi chạy vội đi.

Chúng tôi vừa vào phòng ngồi, lau mặt bằng khăn lạnh do tiếp viên đưa thì hai người bạn của Quốc Vĩnh cũng vừa tới. Họ đã hẹn nhau trước. Quốc Vĩnh giới thiệu sơ chúng tôi với nhau. Một người thấp nhỏ là chủ tịch phường, người kia mập mạp là giám đốc một công ty. Tôi  không ngạc nhiên vì Quốc Vĩnh là một nhà báo khá kỳ cựu ở xứ này và Vĩnh quan hệ, quen biết với mọi loại đối tượng.  Vĩnh xem thực đơn, gọi vài món, hai bao thuốc lá ba số năm và một két bia.

Lát sau thức ăn được mang đến và 4  cô tiếp viên vào kéo ghế ngồi bên cạnh để tiếp 4 chúng tôi. Các cô đều còn trẻ, không đẹp nhưng mắt xanh mỏ đỏ và ăn mặc khá hở hang. Thời này người ta chưa nói "Khách hàng là Thượng đế", nhưng cá cô đã có thái độ theo kiểu "tiếp khách như tiếp người thân mới về" là một câu khẩu hiệu Xã Hội Chủ Nghĩa. Các cô rót bia, gắp thức ăn đưa đến tận miệng cho khách. Quốc Vĩnh và hai người bạn nói chuyện có vẻ tương đắc, những câu vui đùa xen lẫn với bàn chuyện làm ăn. Tôi không chú ý nhưng cũng không hiểu lắm họ nói gì. Hình như đề tài chính là một phi  vụ làm ăn có kết hợp giữa công ty kinh doanh và chính quyền địa phương có liên quan đến nhà đất. Chuyện làm ăn được kết thúc nhanh chóng và người ta chuyển qua các đề tài khác, toàn chuyện trên trời dưới đất.

Khi két bia đã vơi hơn một nửa, thực khách ngà ngà say và bắt đầu có cử chỉ lả lơi thô bạo với các tiếp viên. Các cô không tỏ vẻ khó chịu mà còn nhiệt tình hưởng ứng. Tôi cảm thấy lạc lõng xa lạ trước cảnh này dù Quốc Vĩnh thỉnh thoảng chiếu cố khích lệ tôi vài câu. Tôi không biết nói chuyện gì với mọi người và với cô tiếp viên ngồi bên cạnh rất ân cần nhưng có vẻ gượng gạo có lẽ do thái độ hơi lạnh lùng và nghiêm túc của tôi. Tôi không uống nhiều để ngà say như họ và không thích thú gì trong việc vui chơi với các cô tiếp viên, nhất là lại trước mặt em tôi và người khác. Quốc Vĩnh thì rất tự nhiên. Chắc Vĩnh đã quá quen thuộc với cảnh này. Tôi không hòa nhập được. Với tôi mọi quan hệ đàn ông đàn bà trước tiên phải là quan hệ tình cảm. Tôi cũng không thể chơi bời xả láng để quên nỗi buồn. Tôi luôn luôn thích nghiền ngẫm nỗi buồn của mình chứ không muốn tìm quên, nhất là theo kiểu này.

Bia chưa hết nhưng Quốc Vĩnh đã kêu thêm một két nữa và vài món nhậu. Quốc Vĩnh nói : " Chầu này tôi chi, các ông cứ uống xả láng". Đâu phải uống mà đổ bia thì đúng hơn. Tôi uống một ít nhưng cũng không còn cảm thấy ngon lành gì. Bia chỉ ngon khi uống một, hai ly đầu. Sau đó uống chỉ để mà uống. Vì cứ hè nhau cụng ly "dô!  Dô!" nên phải uống. Mọi người thay nhau đi toa lét liên tục. Quốc Vĩnh khi đi ra ngoài gặp một người quen kéo qua phòng khác bắt uống rồi lại kéo một người khác vào phòng chúng tôi. Quốc Vĩnh lè nhè giới thiệu anh ta là giám đốc và nói mấy phòng chung quanh đây toàn là giám đốc và cán bộ các ban ngành đi nhậu bàn chuyện làm ăn. Bây giờ bắt đầu có mốt bàn công việc phải nhậu và nhậu mới bàn được việc dù đó là việc công. Việc công không bàn ở cơ quan mà bàn ở cửa hàng mới có kết quả.

Đến khoảng 9 giờ Quốc Vĩnh nói với hai người kia "Thôi bây giờ đi ha". Hai người OK. Quốc Vĩnh gọi tính tiền. Hình như khoảng mấy trăm ngàn gì đó. Đây là số tiền khá lớn vào lúc này cho một bữa nhậu. Quốc Vĩnh còn hào hiệp đưa tiền cho tôi và hai người kia để "boa" cho  các tiếp viên. Tôi thấy kỳ cục hết sức khi lấy tiền của người khác để "boa", dù đó là em tôi và Vĩnh rủ tôi đi nhậu là bao tất cả vì biết tôi không có tiền.

Khi xuống xe, tôi bảo Quốc Vĩnh chở tôi về nhưng Vĩnh nói "Đã xong đâu. Bây giờ chuyển địa bàn khác. Anh yên chí mình cứ đi đến sáng. Có việc gì đâu mà lo." Tôi đang không có việc gì thật nên cũng theo Quốc Vĩnh xem sao. Quốc Vĩnh chở tôi đến một nhà hàng ở quận khác, khá xa chỗ cũ. Đây có vẻ là một nhà ở mới được sửa chữa lại làm nhà hàng. Các phòng còn có thể nhận ra nguyên là phòng khách, phòng ăn, phòng ngủ. Trong khi chờ đợi hai người kia, Quốc Vĩnh gọi điện thoại kêu thêm hai người nữa là bạn nhà báo. Lát sau mọi người lục tục đến.

Lại đồ nhậu, bia, thuốc lá và nữ tiếp viên. Các món ăn khác nhưng ăn vào cũng chẳng khác gì mấy món ở nhà hàng trước vì vị giác không còn cảm xúc nữa. Bia lại càng vô vị. Thấy cô tiếp viên ngồi cạnh tôi có vẻ ngượng ngập, tôi hỏi vài câu. Cô nói ở quê mới lên làm chưa được một tháng. Nhà nghèo nên phải đi làm để giúp các em ăn học. Tôi không muốn hỏi nhiều vì không phải đang đi viết phóng sự, lại càng không muốn tâm sự vụn vì không phải lúc. Nhậu ở đây không có gì mới lạ và hấp dẫn nên    những người kia cũng chán. Đồ ăn và bia còn ê hề nhưng ngồi khoảng hơn một tiếng, có người xướng lên đòi chuyển địa bàn tiếp. Những người khác đồng ý ngay. Lần này anh chàng giám đốc chi. Cũng khoảng vài trăm ngàn. Anh chàng chủ tịch phường nói sẽ dẫn ra ngoại ô cho thoáng mát và có một chỗ rất hay.

Lúc đó là 11g đêm. Mọi người chạy theo anh chủ tịch phường ra hướng xa lộ, khoảng 4 - 5 cây số gì đó rồi rẽ vào một đường nhỏ, đến một quán cách xa lộ khoảng vài chục mét. Đây là quán sơ sài vách gỗ, mái lá và các phòng chỉ ngăn lửng bằng những tấm liếp nhưng hình như phía sau có vài phòng kín đáo hơn. Một số bàn có khách ngồi từ trước.

Cũng chẳng có gì mới lạ. Vẫn đồ nhậu, bia, thuốc lá và nữ tiếp viên. Tôi đã chán ngấy nên chỉ ngồi hút thuốc dù đã hút quá nhiều nên miệng khô rát. Anh chàng giám đốc ngồi một tí rồi lặng lẽ chuồn đi đâu đó với một cô tiếp viên, chắc là đến phòng kín đáo phía sau. Trình tự các cuộc nhậu kiểu này có lẽ thường kết thúc như thế. Những người khác đã quá say bắt đầu nói ba láp, ngọng nghịu và sàm sở các tiếp viên.

Khoảng hơn 12 giờ bỗng xảy ra một sự kiện gây sôi động. Một toán công an từ đâu bất ngờ ập vào kiểm tra. Các cô chạy tán loạn. Khách nhớn nhác. Bà chủ ra năn nỉ nhưng vẫn bị lập biên bản. Anh chàng chủ tịch phường bỗng nổi máu yêng hùng đứng ra cứu giúp các người đẹp. Anh ta chạy loạng choạng đi đến chỗ công an lập biên bản đập tay xuống bàn chất vấn: "Anh là công an đi làm nhiệm vụ sao không đeo bảng tên. Anh không thực hiện đúng quy định không có quyền làm nhiệm vụ." Mấy công an đang làm việc cũng ngớ người không hiểu anh ta là ai và không biết nói sao. Anh ta tiếp tục lè nhè, nói về các quy định và tư cách của người cán bộ công an, về các thứ luật lệ gì đó nghe cũng có lý. Quốc Vĩnh nói nhỏ với tôi anh ta trước đây đã từng làm trưởng Công an phường.

Thế là diễn ra cuộc đấu khẩu giữa anh chủ tịch phường và mấy công an. Chủ tịch phường đã khá say, anh ta nói văng mạng nhưng rất lý sự. Các công an cũng có sơ suất nên không dám làm căng. Chỉ có câu "Công an không đeo bảng tên không được làm nhiệm vụ" anh ta lải nhải mãi cũng làm cho các công an khó chịu và khó xử. Quốc Vĩnh đến can gọi anh ta đi nhưng anh ta không chịu. Bà chủ quán sợ căng thẳng không có lợi tới năn nỉ anh ta cũng không nghe. Thật là một cảnh tượng oái ăm, dở khóc dở cười, lùng nhùng lằng nhằng không ra sao cả. Tôi cũng không biết sự việc kết thúc ra sao.

Quốc Vĩnh chở tôi về lúc hai giờ sáng. Như thế tôi đã đi với Quốc Vĩnh khoảng 8g, bằng thời gian một ngày làm việc và số tiền người ta chi cho ba cuộc nhậu có lẽ bằng gần một năm tiền công đan len của tôi và vợ tôi. Quốc Vĩnh đã say quá, líu lưỡi không nói được nhưng vẫn chạy xe, dù hơi loạng  quạng . Tôi ngồi sau tỉnh táo nên không an tâm chút nào. May là lúc này đường hoàn toàn vắng.

Mấy năm nay, chúng tôi ít gặp nhau, bây giờ tôi thấy Quốc Vĩnh thay đổi nhiều quá. Ngày xưa, thời còn học trung học, Quốc Vĩnh có ở chung với tôi vài năm lúc tôi đang dạy học. Sau đó Quốc Vĩnh vào Sài Gòn học đại học. Cũng như tôi ở Huế, trong môi trường đại học Sài Gòn Quốc Vĩnh đã đi vào con đường tranh đấu, trở thành cơ sở của lực lượng an ninh nội đô, hoạt động vừa hợp pháp vừa bất hợp pháp. Năm 75 đến khi Quốc Vĩnh đang học cao học tại Đại học Văn khoa. Sau thời gian tiếp quản Quốc Vĩnh chuyển sang làm báo ở một tờ báo lớn nhất Sài Gòn.

Bây giờ tôi ngẫm lại thấy Quốc Vĩnh cũng như tôi đều gặp nhiều chuyện cay đắng. Trước 75 Quốc Vĩnh và tôi đều tham gia hoạt động cách mạng, tôi là đảng viên Cộng sản nhưng gia đình chúng tôi ở xa không hề hay biết. Trong khi chúng tôi góp phần làm hết sức mình để "Giải phóng Miền Nam, thống nhất Tổ quốc" thì trước ngày 30/4/75 gia đình chúng tôi ở miền Trung  di tản và gặp bao nhiêu tai họa. Cha nuôi tôi, tức cha ruột Quốc Vĩnh [chúng tôi là anh em cùng mẹ khác cha], bị dẫm đạp chết mất xác khi tàu đổ bộ xuống Nha Trang, mẹ chúng tôi bị sốc gần như mất trí một thời gian, em gái chúng tôi thất lạc ở Đà Nẵng, anh trai đầu của chúng tôi là sĩ quan giữ cầu  bị bắt đưa đi cải tạo. Những ngày đầu tiếp quản, hai anh em chúng tôi ở hai nơi, bận công tác túi bụi đến nỗi không ai có thể lo cho mẹ khi mẹ tìm đến, mẹ buồn lại ra Trung ở với con gái. Ấy thế mà sau đó khi xét kết nạp Đảng, Quốc Vĩnh hội đủ mọi tiêu chẩn vẫn không được duyệt chỉ vì cái chết của bố không rõ ràng, không xác minh được.

Quốc Vĩnh là một thanh niên có năng lực, làm bí thư Đoàn của cơ quan, là một cây bút sắc bén tham gia viết xa luận chính cho tờ báo, nhiều lần viết diễn văn cho bí thư thành ủy trong những dịp có liên quan đến vai trò của tờ báo nhưng vì không được kết nạp Đảng nên chỉ có thể làm công tác tòa soạn  chứ không được đề bạt làm lãnh đạo dù đã tham gia xây dựng tờ báo từ khi thành lập trong hơn 15 năm qua. Cũng như nhiều sinh viên trí thức đô thị tham gia cách mạng, Quốc Vĩnh quá trong sáng nên mười mấy năm rồi vẫn chỉ ở nhà tập thể cơ quan, không có một  tài sản gì dù là người tại chỗ. Trong khi đó nhiều cán bộ nơi khác chuyển đến, mới chỉ một thời gian ngắn là vơ vét nhanh như chớp, nhà cửa xe cộ đồ đạc không thiếu một thứ gì.

Thời đổi mới mở cửa này người ta vơ vét lại càng nhanh. Nhiều cán bộ bắt đầu xây "hai tấm, ba tấm" [nhà hai, ba tầng], trong đó có một số bạn bè của Quốc Vĩnh. Thế là Quốc Vĩnh bắt buộc phải mở mắt, tuy hơi muộn. Quốc Vĩnh bỏ công tác tòa soạn, lúc nào cũng bù đầu với bài vở mà chẳng được gì, đi làm phóng viên thường để có thời gian làm ăn thêm. Theo chỗ tôi biết Quốc Vĩnh cũng chẳng làm gì sai trái, chỉ là làm quảng cáo, môi giới làm ăn, cung cấp thông tin và cố vấn cho các doanh nghiệp vì Quốc Vĩnh là một nhà báo khá kỳ cựu chuyên về kinh tế. Vậy là Quốc Vĩnh bắt đầu khá lên và trở thành một tay nhậu nổi tiếng trong làng báo xứ này. Quốc Vĩnh có rất đông bạn bè, người quen biết và nhậu không phải là chuyện hàng tuần mà là hàng ngày sau giờ làm việc, không đêm nào về nhà trước 11g đêm. Trước đây hai anh em chúng tôi vóc dáng gần bằng nhau tuy Quốc Vĩnh có to con hơn một tí nhưng bây giờ Vĩnh to mập gấp đôi tôi, chúng tôi đi chung nhiều người cứ tưởng tôi là em trong khi  Vĩnh thua tôi đến gần 10 tuổi .

Dưới bề ngoài có vẻ thô tháp và hay ăn nói bông phèng, tôi biết Quốc Vĩnh là một con người chính trực và có tâm hồn nhạy cảm. Quốc Vĩnh đã đấu tranh để giữ cuộc sống thanh bạch rất lâu, kể cả khi đã có gia đình, nhưng cuối cùng Vĩnh thấy làm như thế chỉ vô ích và thiệt thòi. Chung quanh Vĩnh mọi người đều bon chen chụp giật, nhiều người còn coi việc hưởng thụ là đương nhiên sau thời gian hi sinh cống hiến. Vĩnh xuôi theo dòng chảy của kinh tế thị trường phôi thai và man rợ trong lúc vẫn cố giữ mình không để bị quá vấy bẩn.

Quốc Vĩnh không khuyên gì tôi và ngược lại tôi cũng không nói gì Vĩnh. Chúng tôi có những điểm giống  và những điểm khác. Mỗi người có một hoàn cảnh và cách sống riêng. Tôi không cho Vĩnh quá thực dụng nhưng rõ ràng tôi hơi không tưởng, ảo tưởng và không chịu mở mắt xuôi dòng như mọi người.

17*  Một  tờ báo lạ lùng

Một tuần sau khi về Sài Gòn tôi đã có việc làm do chú em tôi giới thiệu vì trước khi về khá lâu tôi đã nhờ em tìm giúp.

Tôi đã định sẽ làm bất cứ việc gì, kể cả lao động chân tay, nếu việc làm đó lương thiện. Tôi nghĩ khó làm được công việc viết lách vì hoàn cảnh đặc biệt của mình. Từ sau vụ đấu tranh ở Hội văn nghệ, tôi biết đã có chỉ thị miệng cấm các báo không đăng bài của tôi. Ngay cả cái tên của tôi cũng không được nhắc đến. Một người bạn ở toà soạn nọ cho tôi hay trong một bài nghiên cứu về dòng văn học yêu nước tiến bộ ở Miền Nam trước 75 tác gỉa có trích dẫn tên tôi nhưng khi biên tập người ta đã gạt bỏ đi. Xin làm ở các cơ quan hay đi dạy học phải có lý lịch, mà lý lịch với "thành tích" của tôi chắc chắn không nơi nào dám nhận.

Trong giới báo chí ở đây hiện nay tôi cũng quen biết khá nhiều các bạn biên tập nhưng xin vào làm việc thì đừng hòng. Có nơi bảo tôi có thể hợp tác bằng cách đi giới thiệu bán báo và hưởng hoa hồng. Có nơi tôi chưa tới gặp đã có người dèm pha trước. Có nơi tôi không thèm mở lời hỏi vì tổng biên tập là một anh chàng viết văn bất thành cú còn lên giọng dạy đời về cách viết báo chí.

Ấy thế mà tôi đã được nhận vào làm ở một tòa soạn báo. Một tờ báo lạ đời, con đẻ mới toanh của thời kỳ đổi mới. Đó là một tạp chí chuyên về thương mại. Tạp chí có danh nghĩa của môt cơ quan trung ương nhưng lại giao cho một tư nhân toàn quyền thực hiện, hàng tháng chỉ phải nộp  cho cơ quan một khoản tiền, thực chất là việc bán giấy phép. Mấy năm gần đây, tình hình này đã trở nên khá phổ biến. Vô số báo , tạp chí, đặc san, phụ san ra đời. Các cơ quan có quyền ra báo lại không làm được hay không có người làm  nên khoán lại cho tư nhân. Phần lớn đều vì mục đích tiền bạc. Ấy thế mà chỉ trước đây vài năm, tạp chí của Hội văn nghệ chúng tôi bị rút giấy phép, chúng tôi đã đi từ Nam ra Bắc để đấu tranh cho tự do báo chí  lại bị cách chức, khai trừ Đảng. Bây giờ báo chí lại được tự do nở rộ theo kiểu này. Nghĩ cũng oái ăm.

Anh chàng tư nhân thực hiện tờ báo với danh nghĩa thư ký tòa soạn quả lả một tay xoay xở giỏi và biết nắm bắt thời cơ. Anh ta vốn là một thông dịch viên cho Mỹ trước đây, giỏi nhiều ngoại ngữ và đã  từng  đi cải tạo. Bây giờ kinh tế là vấn đề số một và các doanh nghiệp đang rất cần vốn đầu tư của nước ngoài nên mục đích chính của tờ báo là giới thiệu cơ hội đầu tư. Đây là tờ báo đầu tiên trong nước xuất bản bằng hai thứ tiếng Anh- Việt và sau một thời gian vận động, được đưa lên các chuyến bay quốc tế để giới thiệu với khách nước ngoài. Tạp chí ra hàng tháng. Mỗi số tập trung một chủ đề về ngành kinh tế nào đó hay giới thiệu một địa phương và nội dung rất dễ thực hiện.

Đối với nội dung chủ đề giới thiệu một ngành kinh tế cần đến xin các báo cáo hàng tháng, năm của họ và các cơ sở trực thuộc rồi về biên tập xào xáo lại thành vài bài chính. Tạp chí cũng có các chuyên mục về văn hóa du lịch thì chỉ cần lấy lại bài trong các sách báo khác. Khi giới thiệu về một địa phương, công việc có mất thời gian và phức tạp hơn. Đầu tiên là làm việc với lãnh đạo của địa phương, sau khi đã được nhất trí và có ý kiến chỉ đạo, tiếp tục liên lạc với các cơ quan, ban ngành, cơ sở có thành tích. Cũng chỉ việc xin các báo cáo về viết lại hoặc nơi nào có người viết được thì đặt bài cho họ viết.

Bài viết tiếng Việt được dịch sang tiếng Anh do một số dịch gỉa là giáo sư đại học được tòa soạn hợp đồng làm việc. Bài tiếng Việt sau đó được rút ngắn để in kèm với bài tiếng Anh để số trang báo khỏi quá dài. Thời gian đầu, công việc của tôi là  ngồi ở tòa soạn viết lại các báo cáo và làm tóm tắt các bài tiếng Việt. Thật quá khỏe.

Điều quan trọng khi thực hiện từng số báo không phải là nội dung  mà là sự hỗ trợ của các ngành, địa phương và phí quảng cáo của các cơ sở mà người ta tỏ ra rất hào phóng. Để đáp lại tạp chí giới thiệu rất trang trọng tiểu sử, thành tích của lãnh đạo các ngành, địa phương, cơ sơ, kèm theo những bức ảnh đẹp nhất của họ. Dù sao cũng được một tờ báo danh nghĩa của trung ương giới thiệu nên họ chẳng tiếc gì một khoản tiền, hơn nữa đó lại là tiền công qũy chứ không phải tiền túi của họ. Do đó tòa soạn báo này không cần phóng viên, chỉ cần người đi quan hệ, vài biên tập viên và vài dịch gỉa. Tuy nhiên về mặt in ấn, phải thừa nhận nhờ kỹ  thuật mới, phần trang trí trình bày rất đẹp với nhiều màu trên giấy tốt. Số lượng phát hành báo ngày một tăng khá.

Khi tôi đến làm việc , tòa soạn vừa chuyển đến một chỗ mới. Tòa soạn thuê hẳn 5 phòng ở tầng hai của một tòa cao ốc chuyên cho thuê làm văn phòng với giá tiền khá đắt. Làm việc ở đây, ngoài biên tập viên và dịch gỉa, còn có bộ phận trình bày trang trí và kế toán tài chính. Thư ký tòa soạn quả là một tay giỏi.Công việc như thế mà anh ta điều khiển từ xa thông qua một trợ lý là người thân của mình vì anh ta còn bận lo công việc quan trọng ở một công ty kinh doanh khác.

Tôi cũng thích và đã từng làm báo nhưng thật không có chút hứng thú đối với báo chí kiểu này. Tờ báo không có định hướng gì rõ ràng, trong tòa soạn không có ai có nghề và nhiệt tâm đến báo chí. Người ta chỉ quan tâm đến số lượng trang quảng cáo nghĩa là số tiền thu nhập do khoản này và huấn luyện cả một đội ngũ gọi là nhân viên tiếp thị để đi làm việc đó.

Tôi thấy trước mình không thể cộng tác lâu với tờ báo này dù hiện nay tìm được một công việc nhàn hạ như thế không phải dễ.

18*   Giấc mơ về Nàng - Rồi cũng xa quên

Tình xưa

Tháng năm xa xôi ấy

Thuở mới vào đời

Chàng trai trẻ lạc loài trên thành phố lạ

Em nhìn tôi qua hoa hướng dương

Một thoáng xao lòng

Trăng ban mê lộng gío bời bời

Em úp mặt vào ngực tôi như vào mênh mông

Tôi ngợp trong tóc em rừng cây bát ngát

Nụ cười trăng sáng

Nụ hôn đầy hương hoa

Ngọn suối hoang dã nào đã soi bóng

Con đường rừng cao su trùng trùng nào

                                         còn in dấu chân ta

Và ta đã đi qua đời nhau như gió thoảng

Thời gian

Cuộc đời

Thoáng nhớ và xa quên

Gặp lại nhau

Không chút ngỡ ngàng

Như đã từng chờ đợi

Trở lại đường xưa

Đi bên nhau lòng bâng khuâng

Hai mươi năm chảy dồn tiếc thương oán hận

Khuôn mặt em vương màu thời gian.

Nhưng nụ cười xưa vẫn hương hoa trăng sáng

Còn gì trong nhau

Còn gì xưa sau

Mà không thể có nụ hôn ngày gặp lại

Ta chia tay

Có phải như giữa hai người tình xưa

Mà  không gió không trăng không nước mắt

Hướng dương rực vàng đường xa em

Ta ngẩn ngơ khi trời chiều sắp tắt

Tình xưa nào rồi cũng xa quên

Thái dương

chìm và hướng dương cũng sẽ tàn phai

Xem tiếp Phần 1, Chương 19 - 22

trở về MỤC LỤC