|
A Garden of Vietnamese Lyrics & Verse
Bàn Về
Dịch Thơ Qua Tiếng Anh
Discussion about
Translating of Viet Poetry to English Có nhiều người bạn làm thơ và nhạc cho rằng dịch thơ hay nhạc là chuyện không nên làm, v́ một bản dịch thường sẽ mất đi khá nhiều cái hay của nguyên tác. Nhất là với ngôn ngữ và văn hóa khác biệt như tiếng Việt và tiếng Anh. Hôm nay tôi sẽ bàn về diều này một chút, nếu phân tích cặn kẽ th́ sẽ khá dài. Đúng là cũng có không ít những bài thơ hay nhạc Việt không thể dịch được hoặc là rất khó dịch cho hay. Những bài này Vương Thanh sẽ bỏ qua, không dịch. Tuy nhiên tiếng Anh là một ngôn ngữ vô cûng phong phú, là tiếng Mẹ đẻ của đại kịch tác gia Shakespeare nên rất nhiều thơ nhạc đều có thể dịch qua. Tùy theo khả năng của người dịch mà thôi. Sống ở trần thế này, sao phải đ̣i Hoàn Hảo. Nếu ai cũng đ̣i bản dịch phải Hay tương đương hay gần bằng nguyên tác th́ làm ǵ có Đạo Đức Kinh, Kinh Vệ Đà, Thiên anh hùng Ca Homers Iliad tiếng Hy Lạp chuyển qua Anh ngữ, v.v. cho rất nhiều người yêu thơ, yêu văn chương được thưởng thức và học hỏi. Vấn đề khó khăn nhất khi muốn dịch một bài thơ là hiểu rơ ư của tác giả về nguyên tác. Lời thơ thường cô đọng, kiệm từ, không viết rơ ràng như văn xuôi, lại hay dùng ẩn dụ, điển tích, nên có khi có nhiều ư nghĩa khác nhau, hay có khi câu thơ, nhạc ư nghĩa mờ ảo, chỉ dựa vần điệu êm xuôi mà thông qua. Cùng là người Việt, cũng có thể hiểu nguyên tác khác nhau. C̣n dịch thơ cho có vần điệu với một nhà thơ song ngữ mà nói cũng không có ǵ là khó. Những bản thơ dịch trong đây, tùy bài mà nói, có khi cũng phóng tác một chút, để bản dịch có thêm vần điệu, thêm hồn thơ, cho giống như một bài thơ được sáng tác bằng tiếng Anh, mà bớt đi mùi dịch. Nhưng chính yếu vẫn là giữ cho sát ư với nguyên tác là điểm chính, sau đó là sát nghĩa. Những bài thơ dịch trong sách phản ảnh sự cảm nhận, hiểu biết của dịch giả đối với nguyên tác. Và như đă nói, một câu thơ trong nguyên tác có khi có thể hiểu theo nhiều ư khác nhau. Người Anh thưởng thức kịch thơ của Hy Lạp từ mấy ngàn năm trước, và kịch thơ Shakespeare hơn mấy trăm năm trước. Sự cách biệt thời đại và văn hóa khác biệt không phải là rào cản với người yêu thơ và có tâm hồn rộng mở. T́nh yêu, ḷng yêu nước, đau thương, cảm hoài, nhớ nhung, yêu, ghét, v.v. là những t́nh cảm, cảm xúc của nhân loại bao ngàn năm nay không thay đổi. Cái hay của một bài thơ không chỉ ở vần điệu mà ở những h́nh ảnh, tư tưởng và cảm xúc. Ngôn từ như ngón tay chỉ vầng trăng. Với Một Người Yêu Thơ Và Có Tâm Hồn Rộng Mở Dù Là Người Nước Nào cũng có thể thưởng thức bản dịch bài thơ. Họ sẽ không chỉ nh́n ngón tay mà quên đi vầng trăng. C̣n người cùng chung tiếng Mẹ đẻ, nếu không phải kẻ đồng điệu, có khi cũng không thấy nguyên tác có ǵ là hay! Theo quan điểm của Vương Thanh chỉ cần đươc bảy, tám chục phần trăm cái Hay, cái Hồn của nguyên tác th́ bản dịch cũng đă đủ xứng đáng để đem đi phổ biến cái Đẹp, cái Lăng Mạn của ḍng Thơ Nhạc Việt Nam ra thế giới cho những tâm hồn đồng điệu cùng thưởng thức, và để ḿnh hănh diện là người Việt Nam.
|
