1939 – 1951
GADARWADA, MADHYA PRADESH, ẤN ĐỘ.

 

Cái chết của ông tôi là cuộc đối mặt (encounter) đầu tiên của tôi với cái chết. Vâng, một cuộc đối mặt, và một cái gì hơn thế nữa; không chỉ là một cuộc đối mặt, nếu không thế, có lẽ tôi đã bỏ mất cái ý nghĩa đích thực của nó. Tôi thấy cái chết, và một cái gì hơn nữa, mà không đang chết, và đang trôi bồng bềnh bên trên nó, thoát ra khỏi cơ thể… tứ đại. Cuộc đối mặt đó quyết định toàn bộ dòng đời của tôi. Nó cho tôi hướng đi, hay đúng hơn, một chiều kích, mà trước đó tôi chưa hề biết tới.
 

Tôi đã nghe nói về cái chết của những người khác, nhưng mà chỉ mới nghe thôi. Tôi chưa thấy, và cho dẫu tôi đã thấy, thì chúng cũng không có ý nghĩa nào với tôi. Trừ khi bạn yêu một ai đó và rồi người ấy chết; nếu không, thì bạn không thể thực sự đối mặt với sự chết. Hãy gạch chân điều đó:
 

Cái chết chỉ có thể được đối mặt trong cái chết của một kẻ thân yêu.
 

Khi tình yêu cọng với cái chết tôi đã bỏ mất vẻ đẹp của cái chết, bởi vì tình yêu và cái chết thì quá đơn giản, có lẽ là một. Bà yêu thương tôi. Bà rải tình yêu như mưa lên tôi, và cái chết thì ở đó, xảy ra một cách chậm rãi. Một cái xe bò – giờ đây, tôi vẫn còn nghe văng vẳng âm thanh của nó – tiếng lạch cạch của những bánh xe lăn trên những hòn đá, người đánh xe liên tục quát to lên với những con bò đực, âm thanh của tiếng roi quất vào chúng… Những âm thanh đó vẫn như còn văng vẳng đâu đây. Nó đã ăn rễ quá sâu trong trải nghiệm của tôi, đến nỗi, tôi nghĩ rằng, ngay cả cái chết của tôi cũng không thể xóa nhòa nó được. Ngay cả trong khi đang hấp hối, chắc hẳn tôi sẽ vẫn có thể nghe lại âm thanh của cái xe bò đó.
 

Nani tôi đang nắm lấy tay tôi, và tôi hoàn toàn choáng váng, không biết cái gì đang xảy ra vào khoảnh khắc đó. Cái đầu của ông tôi tựa vào lòng tôi. Tôi giữ tay tôi trên ngực ông, và một cách chậm rãi, hơi thở biến đi. Khi tôi cảm thấy rằng ông không còn thở nữa, tôi nói với bà tôi: “ Con rất tiếc, Nani, nhưng có vẻ như ông không còn thở nữa.”
 

Bà nói, “ Cái đó hoàn toàn tốt thôi. Con không cần phải lo lắng. Ông đã sống đủ, không cần phải hỏi xin thêm.” Bà cũng bảo tôi, “ Hãy ghi nhớ, bởi vì có những khoảnh khắc không được phép quên: đừng bao giờ hỏi xin thêm. Những gì đang hiện hữu, cũng đủ lắm rồi.”
 

Bảy năm đầu tiên là những năm quan trọng nhất trong đời, bạn sẽ không bao giờ có lại cái cơ hội đó một lần nữa. Bảy năm đó quyết định bảy mươi năm của đời bạn, tất cả những viên đá nền móng đã được đặt trong bảy năm đó. Do vậy, bởi một sự ngẫu nhiên kỳ lạ, tôi được cứu thoát khỏi cha mẹ tôi – và vào lúc tôi về với họ, tôi hầu như đã độc lập, tôi đã bay rồi. Tôi biết tôi đã có cánh. Tôi biết rằng, tôi có thể bay mà không cần sự giúp đỡ của bất cứ ai. Tôi biết rằng, toàn bộ bầu trời là của tôi.
 

Tôi không bao giờ hỏi xin sự hướng dẫn của họ, và nếu bất cứ sự hướng dẫn nào được cho tôi, tôi luôn vặn lại (retort): “ Đây là điều sỉ nhục. Có phải cha mẹ nghĩ rằng con không thể tự mình xoay xở? Con hiểu rằng, cho lời khuyên bảo không phải là một ý định xấu – con cám ơn về điều đó – nhưng cha mẹ không hiểu một điều, rằng con có khả năng làm nó, tự mình. Hãy đơn giản cho con một cơ hội để chứng tỏ cái khí phách (mettle) của con. Xin đừng can thiệp vào.”
 

Trong bảy năm đó, tôi đã thực sự trở nên một người theo “ chủ nghĩa cá nhân” (individualist) mạnh mẽ, trung kiên. Bây giờ, thật không thể nào xoay chuyển được tôi.
 

Cửa tiệm của cha tôi thì ở đằng trước nhà, nơi mà gia đình sống. Tại Ấn độ, nhà và cửa tiệm thường ở cùng một nơi, nên dễ dàng quản lý. Tôi có thói quen đi băng qua cửa tiệm của cha tôi, với đôi mắt nhắm lại.
 

Ông hỏi tôi, “ Đây là điều kỳ lạ. Bất cứ khi nào con băng qua cửa tiệm vào trong nhà, hay từ nhà đi ra” - khoảng cách chỉ độ bốn mét – “con đều nhắm mắt lại. Con đang thực tập nghi thức gì vậy?”
 

Tôi nói, “ Con chỉ đang thực tập, để sao cho cái cửa tiệm này không hủy diệt con như nó đã hủy diệt cha. Con không muốn nhìn thấy nó chút nào cả; con tuyệt đối không quan tâm, hoàn toàn không quan tâm.” Và nó là một trong những cửa tiệm vải vóc tầm cỡ nhất tại thành phố đó – những loại vải tốt nhất có thể có được ở đó – nhưng tôi không bao giờ nhìn phía nào, tôi chỉ đơn giản nhắm mắt lại và đi ngang qua.
 

Ông nói, “ Nhưng mở mắt ra, cũng không hại gì mà. ”
 

Tôi nói, “ Làm sao biết được – người ta có thể bị chia trí . Con không muốn bị xao lãng (distracted) bởi cái gì cả.”
 

Một cách tự nhiên – tôi là con trai cả của ông – ông muốn tôi giúp ông. Ông muốn tôi, sau khi học xong, trở về quản lý cửa tiệm. Ông đã quản lý tốt; cửa tiệm đã dần dần, dần dần trở thành một nơi sầm uất. Ông nói, “ Dĩ nhiên, ai khác sẽ trông coi nó? Cha mỗi lúc một già thêm; con muốn cha ở đây mãi mãi sao?”
 

Tôi nói, “ Không, con không muốn, nhưng cha có thể về hưu. Cha có những em trai, họ quan tâm đến cửa tiệm, thật ra, họ rất quan tâm – thậm chí, họ còn sợ rằng cha sẽ chuyển giao cửa tiệm lại cho con. Con đã nói với họ, ‘Đừng sợ tôi; tôi không phải là kẻ cạnh tranh của các vị.’ Cha hãy chuyển giao cửa tiệm này cho những em trai của cha đi.”
 

Nhưng tại Ấn độ, theo truyền thống, thì đứa con trai cả thừa kế tất cả. Cha tôi là con trai cả; ông thừa hưởng tất cả. Tất cả những gì mà ông có bây giờ, được giả định là của tôi, để tôi trông coi. Đương nhiên, ông lo lắng… nhưng không có cách nào khác. Ông cố bằng mọi cách để làm cho tôi quan tâm.
 

Ông thường nói với tôi, “ Cho dẫu con trở thành bác sĩ, thì con cũng không thể kiếm được nhiều tiền trong một tháng, như ta có thể kiếm trong một ngày. Nếu con trở thành kỹ sư, con sẽ có lương bổng bao nhiêu? Nếu con trở thành giáo sư đại học – ta có thể mướn những giáo sư của con, không có vấn đề gì. Và con biết, có quá nhiều, hằng nghìn những sinh viên tốt nghiệp, sau tốt nghiệp, những Ph. D, họ đều bị thất nghiệp.”
 

Trước hết, ông cố thuyết phục tôi đừng vào đại học, bởi vì ông rất sợ rằng, việc sống xa nhà sẽ khiến cho tôi hoàn toàn độc lập trong 6 năm. Lúc đó, ông sẽ thậm chí không thể để mắt đến tôi. Ông đã và vẫn đang hối tiếc về bảy năm đó, mà ông đã để tôi sống với ông bà ngoại tôi. Tôi nói với ông, “ Cha đừng sợ. Cái mà cha sợ, đã xảy ra với con: Con đã ‘tốt nghiệp’ rồi ! Bảy năm đó… Không trường đại học nào được cần đến để làm hỏng con thêm; con đã bị hỏng hoàn toàn – thoát khỏi bàn tay cha. Những phương tiện thuyết phục đó – tiền lương, sự nể trọng, tiền bạc – không có giá trị gì đối với con. Và con sẽ không trở thành bác sĩ hay kỹ sư, nên đừng lo lắng. Thực ra, con dự định sẽ vẫn là một vagabond [2] suốt đời con.”
 

Ông nói, “ Cái đó thậm chí còn tệ hơn! Tốt hơn, con nên trở thành một kỹ sư hay bác sĩ, nhưng một vagabond? Đó không phải là một nghề mới. Nhưng con lại thích nghĩ về những điều như thế – con muốn trở thành một vagabond! Ngay cả những ai là vagabond, họ cũng cảm thấy bị sỉ nhục nếu con nói, ‘Bạn là một vagabond’ ; nhưng mà con đang nói với chính cha đẻ của mình, rằng suốt đời, con chỉ muốn mình là một vagabond!”
 

Tôi nói, “ Đó là cái sắp xảy ra.”
 

Ông nói, “ Vậy, tại sao con lại muốn vào đại học?”
 

Tôi nói, “ Con muốn là một vagabond có giáo dục, không phải là một vagabond do yếu đuối. Con không muốn làm bất cứ cái gì trong đời con chỉ vì sự yếu đuối. Bình thường, khi người ta không thể là bất cứ cái gì khác, họ trở thành một vagabond – nhưng đó không phải là cách của con. Trước hết, con muốn chứng tỏ cho thế giới rằng, con có thể là bất cứ cái gì mà con muốn trở thành, nhưng con vẫn muốn trở thành một vagabond – do sức mạnh. Rồi, cho dẫu mình là một vagabond, thì mình vẫn được nể trọng, bởi vì sự “khả kính” (respectability) không dính dáng gì đến nghề nghiệp của mình; sự “khả kính” nằm ở hành động xuất phát từ sức mạnh, sự sáng suốt, trí tuệ (clarity, intelligence).

_________________________

[2] Vagabond: người lang thang, lêu lổng; du đãng
 

“ Do vậy, xin hãy nhận biết một cách rõ ràng, rằng con sẽ vào đại học, nhưng không phải để có thể tìm một chỗ làm tốt. Con không sinh ra để làm những điều ngu xuẩn như thế; vả lại, đã có nhiều người để làm những điều đó. Nhưng một vagabond rất có văn hoá, lịch lãm (sophisticated), có giáo dục, thì rất được cần đến, bởi vì chưa ai từng thấy một người như thế. Có những vagabond, nhưng họ là những con người hạng ba, họ là những kẻ thất bại. Con muốn, trước hết, tuyệt đối thành công, và rồi đá vào tất cả sự thành công đó và để chỉ là một vagabond.”
 

Ông nói, “ Ta không thể hiểu cái logic của con, nhưng, nếu con đã quyết định trở thành một vagabond, thì ta biết không có cách nào để thay đổi con.”
 

Bảy năm đó… ông cứ gợi tôi nhớ, lặp đi lặp lại, “ Đó là lỗi lầm cơ bản của chúng ta. Đó là thời gian mà chúng ta có thể xoay xở để biến con thành một cái gì đó có giá trị. Nhưng Nana và Nani của con, hai vị đó, đã hủy hoại con hoàn toàn.”
 

Và sau cái chết của Nana tôi, Nani không bao giờ trở lại ngôi làng; bà quá đau lòng. Tôi đã thấy hằng ngàn cặp vợ chồng rất thâm tình với nhau, bởi vì, lang thang vòng quanh Ấn độ, tôi đã lưu lại với rất nhiều gia đình, nhưng tôi không bao giờ có thể tìm thấy bất cứ ai có thể so sánh với ông cụ, bà cụ đó: Họ thực sự yêu thương nhau.
 

Bà lưu lại trong thành phố của cha tôi, nhưng bà là một phụ nữ rất độc lập. Bà không thích cái đại gia đình, dính kết với nhau; những em trai của cha tôi, những người vợ của họ, con cái của họ – nó là một caravan (đoàn người) khổng lồ. Bà nói, “ “Đây không phải là một nơi dành cho ta. Ta đã sống suốt đời với chồng ta, trong im lặng. Con chỉ ở đó trong bảy năm, nếu không, hẳn đã không có nhiều chuyện trò, bởi vì không có gì để nói. Chúng ta đã nói về tất cả những điều đó trước kia, nên không có gì để nói – chúng ta chỉ đơn giản ngồi im lặng.” Bà nói, “ Ta muốn sống một mình.” Do vậy, họ tìm cho bà một ngôi nhà gần con sông, nơi mà bà thường tìm thấy sự tương tự nào đó với cái nơi mà bà đã sống với ông tôi; trong thị trấn này, chúng tôi không có hồ, nhưng chúng tôi có một con sông đẹp.
 

Suốt ngày tôi ở trường hay đi rong vòng quanh thị trấn hay làm một ngàn lẻ một thứ, và ban đêm, tôi luôn lưu lại với Nani tôi. Nhiều lần bà nói, “Cha mẹ con có thể cảm thấy khó chịu. Chúng ta đưa con ra khỏi họ trong bảy năm, về chuyện đó, họ không thể tha thứ cho chúng ta. Chúng ta nghĩ, chúng ta nên trả con lại tinh khôi (clean) như khi chúng ta nhận con, không cố áp đặt bất cứ cái gì lên con. Nhưng mà họ tức giận; họ không nói ra như vậy, nhưng ta có thể cảm thấy điều đó, và ta nghe từ những người khác, rằng chúng ta đã làm hỏng con. Và bây giờ, con không ngủ ở nhà với cha mẹ con, và gia đình con; con đến đây mọi đêm. Họ sẽ nghĩ rằng, việc “làm hư hỏng” (spoiling) con vẫn đang tiếp tục – ông già đã ra đi, nhưng bà già thì vẫn còn đây.”
 

Tôi nói với bà, “ Nhưng nếu con không đến, bà có thực sự ngủ được không? Bà chuẩn bị cho ai cái giường thứ hai mọi đêm trước khi con đến? Bởi vì con không nói với bà rằng ngày mai con sẽ đến. Về ngày mai, ngay từ đầu, con đã không chắc chắn, bởi vì ai biết cái gì sẽ xảy ra ngày mai? Tại sao bà lại chuẩn bị cái giường thứ hai? Và không chỉ cái giường thứ hai…”
 

Tôi có một thói quen cố hữu, mà bác sĩ của tôi bằng cách nào đó phải tìm cách loại bỏ; ông ta phải mất hai, ba năm. Ngay từ thời thơ ấu, như tôi có thể nhớ được, thì tôi cần kẹo trước khi đi ngủ; nếu không, tôi không thể ngủ được. Do vậy, bà không chỉ đang chuẩn bị cái giường của tôi, mà bà có thói quen đi ra ngoài mua thứ kẹo (sweets) mà tôi thích. Và bà thường giữ những cái kẹo bên cạnh giường tôi, để tôi có thể ăn – ngay cả giữa đêm, nếu tôi lại cảm thấy thích ăn, thì tôi có thể ăn.
 

Tôi hỏi bà, “ Bà giữ những cái kẹo này cho ai? Bà không ăn chúng; từ khi Nana mất, bà không động tới kẹo.” Nana tôi ưa thích kẹo. Thật ra, có vẻ như ông đã truyền cái tật này cho tôi; ông cũng có thói quen ăn trước khi đi ngủ. Điều đó không xảy ra trong bất cứ gia đình Jaina nào. Người Jaina không ăn vào ban đêm; họ thậm chí không uống nước hay sữa, hay bất cứ cái gì. Nhưng ông sống trong một ngôi làng nơi mà ông là người Jaina duy nhất, nên không có vấn đề gì. Có lẽ, từ ông mà tôi có thói quen đó; hẳn là ông, ông ăn và gọi tôi ăn cùng với ông. Hẳn tôi đã tham gia với ông, và dần dần, nó trở nên một lề thói. Trong bảy năm đó, ông đã huấn luyện tôi!
 

Cho nên, tôi không thể ngủ ở nhà vì hai lý do. Một, là vì những cái kẹo đó – bởi vì tại chỗ mẹ tôi, đó là điều không thể được: có quá nhiều trẻ con, đến nỗi, nếu cho phép một đứa, thì mọi đứa khác sẽ xin. Và dù sao đi nữa, điều đó đi ngược lại đạo Jaina, thậm chí, bạn cũng không được phép hỏi xin. Nhưng cái khó khăn của tôi, là tôi không thể đi ngủ, mà không có kẹo.
 

Thứ hai, tôi cảm thấy, “ Nani hẳn phải đang cảm thấy cô độc – và ở trong ngôi nhà này của cha, thật khó mà được ở một mình, quá nhiều người, nó luôn là một nơi họp chợ. Không ai sẽ cảm thấy thiếu mình nếu mình không có mặt ở đây.” Không ai từng (cảm thấy) thiếu vắng tôi; họ đơn giản chắc chắn rằng, tôi đang ngủ tại nhà Nani tôi, cho nên, cũng chẳng có vấn đề gì.
 

Do vậy, ngay cả sau bảy năm đó, tôi cũng không ở dưới ảnh hưởng của cha mẹ tôi. Thật tình cờ, ngay từ đầu, tôi đã độc lập. Làm đúng hay sai – đó không phải là điều quan trọng, nhưng làm một cách độc lập, tự mình. Và, một cách từ từ, cái đó trở thành kiểu sống của tôi, về mọi sự – thí dụ, về y phục.
 

Trong thị trấn (town) của tôi, thì tôi là người phi Hồi giáo duy nhất ăn mặc giống như một người Hồi giáo. Cha tôi nói, “ Con có thể làm bất cứ cái gì, nhưng ít nhất, đừng làm điều này, bởi vì cha phải sống trong xã hội, cha phải nghĩ về những đứa con khác. Và con có ý tưởng này từ đâu thế?”

Những người Hồi giáo trong thị trấn của tôi dùng một loại pajama được gọi là salvar, thay vì cái dhoti mà người Ấn thường dùng. Cái đó được dùng bởi những người Pakhtoon tại Afghanistan và Pakhtoonistan – những nơi xa xôi gần Hy mã lạp sơn, phía bên kia Hy mã lạp sơn. Nhưng nó là một bộ pajama đẹp, và không được may một cách hà tiện vải giống như một bộ pajama bình thường; nó có quá nhiều nếp gấp. Nếu bạn có một cái salvar thực thụ, thì bạn có thể may ít nhất mười cái pajama từ nó, nó có quá nhiều nếp gấp. Những nếp gấp đó tạo cho nó vẻ đẹp của nó, khi tất cả chúng được gom lại với nhau. Và tôi mặc một cái kurtha (của người Pakhtoon), không phải loại kurtha của Ấn độ. Kurtha kiểu Ấn thì ngắn, và những tay áo thì không quá rộng. Kurtha kiểu Pakhtoon có tay áo rất rộng, và cái kurtha thì rất dài; nó xuống tận đầu gối. Và tôi có một cái mũ lưỡi trai Thổ Nhĩ Kỳ.
 

Cha tôi thường bảo tôi, “ Con bước vào cửa tiệm với mắt nhắm, và nhắm mắt đi ra. Tại sao không dùng cửa sau?” Ông nói, “ Con có thể đi vào từ cửa sau, con có thể đi ra từ cửa sau; con có thể có chìa khoá riêng, bởi vì không ai dùng cửa sau. Ít nhất, chúng ta sẽ khỏi phải mất công trả lời mọi khách hàng, ‘ Người Hồi giáo đang đi vào, mắt nhắm lại, là ai thế?’ Thế mà con lại có những ý tưởng kỳ lạ này. Chúng ta có một cửa tiệm vải vóc – đủ loại vải đều có ở đây, y phục may sẵn đều có ở đây, con có thể có bất cứ kiểu nào, nhưng kiểu … Hồi giáo?”
 

Tại Ấn, kiểu (y phục) Hồi giáo được xem là kiểu tồi tệ nhất. Tôi nói, “ Đây là lý do tại sao, bởi vì tất cả mọi người đều nghĩ rằng kiểu Hồi giáo là kiểu tồi tệ nhất. Con đang phản đối tất cả mọi người, con cho rằng y phục của người Hồi giáo là y phục đẹp nhất. Và người ta có thể thấy điều đó; bất cứ nơi nào con đi, chỉ có con là được chú ý, không ai khác được chú ý. Bất cứ khi nào con bước vào phòng học, con được chú ý; bất cứ nơi nào con đi, con được chú ý ngay lập tức.”
 

Và cái cách mà tôi đang sử dụng cái trang phục (dress) đó… Nó thực sự là một cái trang phục đẹp, và với một cái mũ lưỡi trai Thổ Nhĩ Kỳ. Cái mũ lưỡi trai thì dài và có một cái tua treo lủng lẳng một bên; mọi người Thổ Nhĩ Kỳ giàu có đều dùng nó. Tôi còn quá bé, nhưng cái trang phục đó giúp tôi trong nhiều cách.
 

Tôi có thể đi gặp ông ủy viên hội đồng (commissioner) của thị trấn, và người gác cổng thường chỉ nhìn tôi và nói, “Mời vào,” khi nhìn thấy cái trang phục đó… Có lẽ ông sẽ không cho phép tôi, một cậu trai nhỏ, bước vào, nhưng, “ Với cái trang phục này, hẳn cậu ta là một sheik [3] hay một ai đó rất quan trọng.” Và ngay cả ông ủy viên hội đồng cũng thường đứng lên, khi nhìn thấy cái trang phục của tôi. “ Sheik” được dùng cho những người rất đáng tôn trọng, và ông thường nói, “Sheikji, betye – Sheikji, mời ngồi xuống.”

Tôi nói với cha tôi, “ Cái trang phục này giúp con trên nhiều phương diện. Chỉ mới hôm kia, con đến gặp một ông mục sư (minister); và ông cũng nghĩ rằng con là một sheik thuộc về một gia đình Ả rập hay Ba tư. Thế mà cha lại muốn con bỏ cái trang phục này, chỉ dùng một dhoti và kurtha, mà sẽ không có ai chú ý đến ư?”
 

Tôi tiếp tục mặc cái trang phục đó cho tới kỳ thi tuyển sinh vào đại học. Họ cố hết sức để tôi không mặc nó nữa, nhưng họ càng cố sức… tôi nói, “ Nếu cha mẹ ngừng cố sức, thì có lẽ con có thể bỏ nó; còn như nếu cha mẹ tiếp tục cố sức, thì con là người cuối cùng bỏ nó.”
 

Một hôm, cha tôi đặt tất cả salvar, kurtha và ba cái mũ lưỡi trai Thổ Nhĩ Kỳ của tôi thành một gói, và đi xuống nhà kho ở tầng hầm, và đặt chúng ở đó, nơi cất giữ mọi loại vật dụng bị vỡ, vô dụng. Khi ra khỏi phòng tắm, chẳng thấy quần áo đâu cả, nên tôi chỉ đơn giản trần truồng, mắt nhắm lại, cứ thế mà đi vào trong cửa tiệm. Trong khi tôi đang đi ra ngoài, cha tôi nói, “ Hãy đợi! Hãy trở lại. Mặc áo quần vào đi.”
 

Tôi nói, “ Cha hãy mang chúng đến, bất kể chúng đang ở đâu.”
 

Ông nói, “ Ta chưa bao giờ nghĩ rằng con sẽ làm điều này. Ta nghĩ rằng con sẽ nhìn quanh tìm áo quần và con sẽ không tìm thấy chúng, bởi vì ta đã đặt chúng trong một nơi mà con sẽ không tìm thấy chúng. Rồi, tự nhiên con sẽ mặc những y phục bình thường mà con được mong đợi sẽ mặc. Ta chưa bao giờ nghĩ rằng con sẽ làm việc này.”
 

Tôi nói, “ Con làm hành động trực tiếp. Con không tin vào lời nói không cần thiết.”
 

Tôi thậm chí cũng không hỏi bất cứ ai, là áo quần của tôi ở đâu. Tại sao lại phải hỏi chứ? Sự trần truồng của tôi sẽ phục vụ mục đích tương tự. Ông nói, “ Con có thể lấy lại quần áo của mình, và không ai sẽ quấy rầy con về chúng nữa. Nhưng, hãy làm ơn, đừng ở truồng mà đi, vì điều đó sẽ tạo ra thêm sự rắc rối – rằng một nhà buôn vải vóc, mà lại có một đứa con trai không có y phục để mặc. Con là người tai tiếng, và con sẽ làm cho chúng ta bị tai tiếng lây; ‘ Hãy nhìn đứa trẻ đáng thương!’ Mọi người sẽ nghĩ rằng ta không cho con y phục.”
 

Nó tiếp tục – tôi không bao giờ bỏ lỡ một cơ hội để mài sắc trí thông minh của mình. Tôi xoay mọi cơ hội khả dĩ về hướng mài sắc trí thông minh, tính cá nhân của tôi. Bây giờ bạn có thể hiểu, khi nhìn vào bức tranh toàn bộ, nhưng chỉ nhìn từng mảnh … (thì khó mà hiểu được) Dĩ nhiên, những người tiếp xúc với tôi thì không thể hiểu tôi thuộc loại người nào – điên, khùng – nhưng mà tôi đang tiến hành nó một cách có phương pháp.

__________________________

[3] Sheik: ( Ả rập) : tộc trưởng, thôn trưởng, hay một người thuộc “danh gia, vọng tộc”.
 

**********

Tôi nói với cha tôi : ‘Không’. Đó là cái từ đầu tiên của tôi trước khi bước vào trường tiểu học. Tôi nói với cha tôi, “ Không, con không muốn bước vào chiếc cổng này. Đây không phải là một trường học, nó là một nhà tù.” Chính cái cổng, và màu của tòa nhà… Thật kỳ lạ, đặc biệt tại Ấn độ, những nhà tù và trường học được sơn cùng một màu, và chúng đều được xây bằng gạch đỏ. Thật khó mà biết một tòa nhà là một nhà tù hay trường học. Có lẽ xưa kia một kẻ thích đùa đã thành công trong việc làm một cú chơi khăm, nhưng ông đã chơi một cách hoàn hảo.
 

Tôi nói, “ Hãy nhìn ngôi trường này – cha gọi nó là một ngôi trường ư? Hãy nhìn chiếc cổng này! Thế mà, cha lại ở đây để cưỡng bách con bước vào học ít nhất trong bốn năm.”
 

Cha tôi nói, “ Ta luôn e rằng…” - lúc đó chúng tôi đang đứng ở cổng, dĩ nhiên ở phía bên ngoài, bởi vì tôi đã không cho phép ông dẫn tôi vào. Ông nói tiếp, “ … Ta luôn e rằng, ông của con, và nhất là người phụ nữ này, bà của con, sắp làm hỏng con.”
 

Tôi nói, “ Nỗi lo sợ của cha là đúng, nhưng công việc đã được làm xong rồi, và bây giờ không ai có thể hủy bỏ nó, nên chúng ta hãy đi về nhà thôi.”
 

Ông nói, “ Cái gì! Con phải được giáo dục.”
 

Tôi nói, “ Đây là loại khởi đầu gì vậy? Con thậm chí không được tự do để nói đồng ý hay không. Cha gọi nó là sự giáo dục à? Nhưng nếu cha muốn điều đó, thì làm ơn đừng yêu cầu con: Đây là bàn tay con, hãy lôi xệch con vào. Ít ra, con sẽ có sự thỏa mãn rằng, con không bao giờ tự mình bước vào cái “tổ chức” (định chế- institution) xấu xa này. Làm ơn, ít nhất hãy cho con ân huệ này.”
 

Dĩ nhiên, cha tôi đang rất bực mình, nên ông lôi xệch tôi vào. Mặc dù ông là một người rất chất phác, ông lập tức hiểu rằng, điều đó là không đúng. Ông nói với tôi, “ Mặc dù ta là cha của con, nhưng lôi xệch con vào, ta cảm thấy không đúng .”
 

Tôi nói, “ Xin đừng cảm thấy tội lỗi chút nào cả. Điều mà cha đã làm, là hoàn toàn đúng, bởi vì trừ khi một ai đó lôi con vào, con sẽ không tự ý quyết định đi vào. Quyết định của con là ‘không’. Cha có thể áp đặt quyết định của mình lên con, bởi vì con phải lệ thuộc cha về y phục, nơi ở, và mọi sự. Tự nhiên, cha ở trong một vị thế có đặc quyền.”
 

Việc đi vào trường là khởi đầu của một cuộc sống mới. Trong nhiều năm, tôi đã sống y hệt một con thú hoang dã. Vâng, tôi không thể nói là một con người hoang dã, bởi vì không có con người nào là hoang dã. Chỉ thỉnh thoảng một người trở thành một con người hoang dã. Bây giờ tôi là con người hoang dã; Buddha đã từng là con người hoang dã, Zarathustra, Jesus họ đã từng là những con người hoang dã – nhưng vào thuở đó, hoàn toàn đúng khi nói rằng, trong nhiều năm, tôi đã sống như một con thú hoang dã.
 

Tôi không bao giờ đi học một cách tự ý. Và tôi hạnh phúc, rằng tôi đã bị lôi xệch vào, rằng tôi không bao giờ vào một cách tự ý, do tự chọn. Trường học thực sự là xấu xa – mọi trường học đều xấu xa. Thực ra, tạo ra một tình huống nơi mà trẻ (có thể) học tập là tốt, nhưng giáo dục chúng là không tốt. Sự giáo dục tất yếu là phải xấu xa.[4]
 

_______________________

[4] Osho thường có những câu nói có vẻ “không bình thường” kiểu này, nhưng có lẽ chúng ta đừng nên vội phán đoán . Nếu đặt chúng vào trong “bối cảnh” tư tưởng của ông, ta sẽ hiểu là ông muốn nói gì.

 

Và tôi đã thấy gì như là cái đầu tiên tại trường? Cái đầu tiên, là một cuộc “đụng độ” với ông thầy lớp một của tôi. Tôi đã thấy những người đẹp và những người xấu, nhưng tôi chưa bao giờ thấy một cái gì giống như thế này, một lần nữa! Ông là ông thầy, và ông sắp dạy tôi. Tôi không thể thậm chí nhìn vào người đàn ông đó. Thượng đế chắc hẳn đã sáng tạo ra khuôn mặt ông trong một tình thế rất “khẩn trương.” Có lẽ cái bàng quang của Ngài đang đầy ắp, và chỉ để hoàn tất công việc, Ngài tạo ra người đàn ông này, và lao vội vào toilet. Ngài đã sáng tạo ra một con người quái dị làm sao! Ông ta chỉ có một mắt, và một cái mũi khoẵm. Một con mắt đó là đủ, nhưng cái mũi khoẵm đã thực sự làm tăng thêm vẻ xấu xí cho khuôn mặt ông. Và ông rất khổng lồ! Chắc hẳn ông phải cân nặng tới 400 pound (180kg), không kém hơn.
 

Ông là người “thầy” đầu tiên của tôi – tôi muốn nói là “giáo viên”, bởi vì tại Ấn, những giáo viên được gọi là “thầy”. Ngay cả bây giờ, nếu tôi thấy người đàn ông đó, chắc chắn tôi bắt đầu run rẩy. Ông không phải là một con người chút nào; ông là một con ngựa!
 

Người giáo viên đầu tiên đó – tôi không biết tên thực của ông, và không ai trong trường biết, nhất là lũ trẻ; chúng chỉ đơn giản gọi ông là Thầy Kantar. Kantar có nghĩa là ‘một mắt’; chừng đó là đủ cho lũ trẻ, và nó cũng là một sự kết án đối với ông ta. Trong tiếng Hindi, kantar không chỉ có nghĩa là ‘một mắt’, nó còn được dùng như là một lời nguyền rủa. Nó không thể được dịch trong cách đó, bởi vì một vài sắc thái tinh tế bị mất trong khi dịch. Cho nên, tất cả chúng tôi gọi ông là Thầy Chột , trước sự hiện diện của ông, và khi ông không có mặt ở đó, chúng tôi chỉ đơn thuần gọi ông là Kantar – cái gã Chột.
 

Ông không chỉ xấu xí; mọi cái mà ông làm đều xấu xa. Và dĩ nhiên, vào chính ngày học đầu tiên của tôi, một cái gì đó bắt buộc phải xảy ra. Ông thường phạt lũ trẻ một cách tàn nhẫn. Tôi chưa bao giờ thấy hoặc nghe về ai khác đã làm những điều như thế với trẻ con.
 

Ông đang dạy số học. Tôi đã biết một ít bởi vì ông ngoại tôi thường dạy tôi ở nhà; đặc biệt, một chút về ngôn ngữ, và một chút số học. Do vậy, tôi đang nhìn ra ngoài cửa sổ, nhìn cây pipal đẹp đang lóng lánh trong nắng. Không có cây nào khác chiếu sáng quá đẹp như thế dưới mặt trời, bởi vì mỗi cái lá nhảy múa một cách riêng rẽ, và toàn bộ cái cây trở nên gần như một dàn đồng ca – hằng nghìn vũ công và ca nhân chói sáng cùng nhau. Nhưng cũng độc lập nhau. Tôi nhìn cái cây với những chiếc lá của nó đang nhảy múa trong gió nhẹ, và mặt trời đang chiếu sáng trên mỗi ngọn lá, và hằng trăm con vẹt (hundreds of parrots) đang nhảy từ cành nọ sang cành kia, hân hoan thích thú, không vì lý do nào cả. Sung sướng thay, chúng không phải đi học!
 

Khi tôi đang nhìn ra ngoài cửa sổ , thì Thầy Chột nhảy bổ lên tôi.
 

Ông nói, “ Tốt hơn, là nên chỉnh đốn mọi sự ngay từ lúc ban đầu.”
 

Tôi nói, “ Em hoàn toàn đồng ý về điều đó. Em cũng muốn chỉnh đốn mọi thứ, ngay từ ban đầu.”
 

Ông nói, “ Tại sao mày nhìn ra cửa sổ khi tao đang giảng số học?”
 

Tôi nói, “ Số học phải được nghe, chứ không phải để thấy. Em không cần phải thấy bộ mặt xinh đẹp của thầy. Em đang nhìn ra cửa sổ, để tránh điều đó. Chừng nào có liên quan đến số học, thầy có thể hỏi em; em nghe nó, và em biết nó.”
 

Ông ta hỏi tôi, và cái đó là khởi đầu của một sự rắc rối rất lâu dài – không phải cho tôi, mà là cho ông. Cái rắc rối, là tôi trả lời đúng. Ông không thể tin điều đó, và nói, “ Dù mày đúng hay sai, tao sẽ vẫn phạt mày, bởi vì nhìn ra cửa sổ khi thầy đang giảng bài, là sai trái.”
 

Tôi được gọi ra đằng trước mặt ông. Từ bàn giáo viên, ông lấy ra một hộp bút chì. Tôi đã nghe nói về những cây bút chì nổi tiếng này. Ông thường đặt một trong những cây bút chì này giữa mỗi trong số những ngón tay của bạn, rồi xiết chặt hai bàn tay bạn, và hỏi, “ Có muốn thêm một chút nữa không? Có cần thêm không?” – với những đứa trẻ bé nhỏ!
 

Tôi nhìn những cây bút chì và nói, “Em đã nghe nói về những cây bút chì này, nhưng trước khi thầy đặt chúng giữa những ngón tay em, hãy nhớ rằng nó sẽ bắt thầy trả một giá rất đắt, có lẽ thậm chí là chỗ làm của thầy.”
 

Ông cười lớn. Tôi có thể nói với bạn rằng, nó giống như một con quái vật trong một cơn ác mộng đang cười vào bạn. Ông nói, “ Ai có thể ngăn cản tao?”
 

Tôi nói, “ Đó không phải là điều then chốt. Em muốn hỏi: nhìn ra ngoài cửa sổ có phạm nội qui không, khi số học đang được giảng? Và nếu em có thể trả lời những câu hỏi về những gì đang được dạy, và em sẵn sàng lặp lại từng từ một, thì nhìn ra cửa sổ là có gì sai, về phương diện nào? Vậy thì, tại sao cửa sổ trong phòng học được tạo ra? Vì mục đích gì? Bởi vì suốt ngày một ai đó đang dạy một cái gì đó, và cửa sổ thì không cần đến vào ban đêm, khi mà không có ai nhìn ra khỏi nó.”
 

Ông ta nói, “ Mày là một đứa gây rối.”
 

Tôi nói, “ Đúng chính xác như thế, và em sắp đi gặp thầy hiệu trưởng để xem, liệu thầy có hợp pháp không: thầy phạt em khi em trả lời những câu hỏi của thầy một cách chính xác.”
 

Ông trở nên “xuống nước” (mellow) một chút. Tôi ngạc nhiên, bởi vì tôi đã nghe nói rằng, ông không phải là người mà có thể chịu khuất phục trong bất cứ cách nào.
 

Rồi tôi nói, “ Và rồi em sẽ đi gặp ông chủ tịch hội đồng thành phố, là người điều hành ngôi trường này. Ngày mai, em sẽ đến với một cảnh sát trưởng (police commissioner), để cho ông ta có thể thấy tận mắt cái kiểu tra tấn đang diễn ra ở đây.”
 

Ông rùng mình. Những người khác không thấy được, nhưng tôi có thể thấy những điều như thế, những điều mà những người khác có thể bỏ sót. Tôi có thể không thấy những bức tường, nhưng tôi không thể bỏ sót những cái bé nhỏ, gần như cực vi. Tôi bảo ông, “Thầy đang run rẩy, mặc dù thầy sẽ không dám thừa nhận điều đó. Nhưng, để rồi xem. Trước hết, hãy để cho em đi gặp thầy hiệu trưởng.”
 

Tôi đến, và ông hiệu trưởng nói, “ Ta biết người đàn ông này tra tấn trẻ con. Điều đó là trái pháp luật, nhưng ta không thể nói gì được, bởi vì ông ta là giáo viên già nhất trong thị trấn, và cha, ông của hầu hết mọi người đều đã một lần là học trò của ông. Do vậy, không ai dám nhấc một ngón tay lên chống lại ông.”
 

Tôi nói, “ Em không quan tâm. Cha em đã từng là học trò của ông, ông của em cũng vậy. Em không quan tâm hoặc về cha em, hoặc về ông em; thật ra, em không thực sự thuộc về gia đình đó. Em sống xa cách họ từ lâu. Em là một người lạ mặt ở đây.”
 

Ông hiệu trưởng nói, “ Ta có thể thấy ngay rằng trò hẳn là một người lạ ở đây, nhưng cậu trai ạ, đừng nên dây vào sự rắc rối không cần thiết. Ông ta sẽ tra tấn trò.”
 

Tôi nói, “ Điều đó không dễ đâu. Hãy để cho việc này là khởi đầu của cuộc đấu tranh của em chống lại mọi sự tra tấn. Em sẽ chiến đấu.”
 

Và, với nắm tay – dĩ nhiên, chỉ là nấm đấm của một đứa trẻ nhỏ – tôi đấm lên bàn và tôi nói với ông, “ Em không quan tâm về giáo dục hay bất cứ cái gì, nhưng em phải quan tâm về sự tự do của em. Không ai có thể sách nhiễu em một cách không cần thiết. Thầy phải cho em xem bộ luật giáo dục. Em không biết đọc, và thầy sẽ phải chỉ cho em xem, là nhìn ra cửa sổ có trái luật không, trong khi em có thể trả lời đúng mọi câu hỏi.”
 

Ông nói, “ Nếu trò trả lời đúng, thì việc nhìn ra chỗ nào cũng không thành vấn đề.”
 

Tôi nói, “ Thầy hãy đi với em.”
 

Ông đến với bộ luật giáo dục, một cuốn sách cổ xưa (ancient) mà ông luôn mang theo. Tôi không nghĩ rằng có ai đã từng đọc nó. Ông hiệu trưởng nói với Thầy Chột, “ Tốt hơn là đừng sách nhiễu cậu bé này, bởi vì có vẻ như nó có thể dội ngược lại ông. Cậu ta không bỏ cuộc dễ dàng.”
 

Nhưng Thầy Chột không phải là týp người dễ phục thiện. Sợ hãi, ông trở nên thậm chí càng gây hấn và bạo động hơn. Ông nói, “ Tôi sẽ cho thằng bé này sáng mắt ra … – ông không cần lo lắng. Và ai quan tâm về cái bộ luật đó? Tôi đã là một giáo viên ở đây suốt đời tôi và phải chăng thằng bé này sắp dạy tôi về bộ luật giáo dục?”
 

Tôi nói, “ Ngày mai, hoặc là em sẽ ở trong tòa nhà này hoặc là thầy, nhưng cả hai chúng ta không thể cùng nhau tồn tại ở đây. Hãy đơn giản đợi tới ngày mai.”
 

Tôi lao vội về nhà, kể lại sự việc với cha tôi. Ông nói, “ Ta lo lắng, liệu ta có đã đưa con vào trường chỉ để mang rắc rối đến cho kẻ khác và chính con, và cũng lôi kéo ta vào chuyện đó?”
 

Tôi nói, “ Không, con chỉ đơn giản tường thuật sự việc, để sau này cha sẽ không nói rằng cha không hề hay biết.”
 

Tôi đi gặp ông cảnh sát trưởng, ông là một người đáng yêu; tôi đã không mong đợi rằng một cảnh sát lại có thể dễ mến như vậy. Ông nói, “Ta đã nghe nói về người đàn ông này. Thật ra, chính con trai ta cũng đã bị ông ta tra tấn. Nhưng không ai phàn nàn. Tra tấn là trái phép, nhưng nếu không có người khiếu nại, thì sẽ không làm được gì cả, và chính ta cũng không dám khiếu nại, bởi vì biết chắc rằng ông ta sẽ đánh trượt con ta. Do vậy, tốt hơn là cứ để cho ông ta tiếp tục tra tấn. Chỉ vài tháng nữa thôi, rồi con ta sẽ chuyển sang một lớp khác.”
 

Tôi nói, “ Cháu ở đây là để khiếu nại, và cháu không quan tâm đến việc chuyển sang lớp khác chút nào. Cháu sẵn sàng lưu lại trong lớp này suốt đời mình.”
 

Ông nhìn tôi, vỗ nhẹ lên lưng tôi và nói, “ Ta đánh giá cao cái mà cháu đang làm. Ngày mai ta sẽ đến.”
 

Rồi tôi lao đi gặp ông chủ tịch hội đồng thành phố, ông ta tự chứng tỏ mình chỉ là một đống phân bò. Ông nói với tôi, “ Ta biết. Không thể làm gì được về chuyện đó. Trò phải sống với nó, hay trò phải học cách chịu đựng nó.”
 

Tôi nói với ông, và tôi nhớ những lời của tôi một cách chính xác, “Cháu sẽ không tha thứ cho bất cứ cái gì mà lương tâm cháu thấy là sai trái.” Ông nói, “ Nếu sự việc đúng như thế, thì ta không thể đảm trách việc này. Hãy đi gặp ông phó chủ tịch, có lẽ ông ta sẽ trợ giúp hiệu quả hơn.” Và tôi phải cám ơn cái đống phân này về điều đó, bởi vì ông phó chủ tịch của làng đó, Shambhu Dube, tỏ ra là người duy nhất có bản lãnh trong toàn làng, trong kinh nghiệm của tôi. Khi tôi gõ cửa – tôi chỉ mới tám, chín tuổi, và ông là phó chủ tịch – ông nói to, “Vâng, mời vào.” Ông đang chờ đợi gặp một gentleman nào đó, và ngay khi thấy tôi, ông nom có vẻ hơi bối rối.
 

Tôi nói, “ Cháu tiếc rằng, cháu không lớn tuổi hơn một chút – xin thứ lỗi cho cháu. Vả lại, cháu không được học hành chút nào, nhưng cháu phải khiếu nại về người này, Thầy Chột.”
Ngay khi ông nghe câu chuyện của tôi – rằng người đàn ông này tra tấn trẻ nhỏ lớp một bằng cách đặt những cây bút chì giữa những ngón tay và rằng ông ta có những cái ghim mà ông ta kẹp vào dưới những móng tay – ông không thể tin được.
 

Ông nói, “ Ta đã nghe những lời đồn đại, nhưng tại sao không có ai khiếu nại?”
 

Tôi nói, “ Người ta sợ rằng con cái họ sẽ bị tra tấn thêm nữa.”
 

Ông nói, “ Cháu không sợ sao?”
 

Tôi nói, “ Không, bởi vì cháu sẵn sàng bị đánh trượt. Đó là tất cả những gì mà ông ta có thể làm.” Tôi nói rằng, tôi sẵn sàng chấp nhận bị trượt, và tôi không tha thiết sự thành công, nhưng tôi sẽ chiến đấu cho đến tận cùng: “ Hoặc là người đàn ông này hoặc là cháu – cả hai không thể ở đó trong cùng một tòa nhà.”
 

Shambhu gọi tôi đến sát bên ông. Nắm lấy tay tôi, ông nói, “ Ta luôn luôn yêu mến những con người nổi loạn , nhưng ta không bao giờ nghĩ rằng một đứa trẻ ở tuổi cháu lại có thể là một kẻ nổi loạn . Ta chúc mừng cháu. ”
 

Chúng tôi trở thành “bạn” của nhau, và tình bạn này kéo dài cho đến khi ông mất. Ngôi làng đó có dân số hai mươi ngàn người, nhưng tại Ấn, nó vẫn là một làng. Tại Ấn, trừ khi một thị trấn có một trăm ngàn người, nó không được xem là một thị trấn. Khi có trên một triệu rưỡi người, thì nó là một thành phố. Trong suốt đời tôi, tôi không bao giờ gặp được một ai khác trong làng đó có cùng tầm cỡ (caliber), phẩm chất, hay tài năng như Shambhu Dube. Nếu bạn hỏi tôi, thì tôi sẽ nói rằng, trong toàn bộ Ấn độ, tôi chưa bao giờ tìm thấy một Shambhu Dube thứ hai – thoạt nghe, có vẻ như là một sự phóng đại, nhưng thật đúng như vậy. Thật hiếm có một người như ông.
 

Khi tôi đang du hành khắp Ấn độ, ông thường đợi hằng tháng để chờ tôi đến thăm ngôi làng đó chỉ trong một ngày. Ông là người duy nhất mà đã từng đến để nhìn tôi khi xe lửa tôi chạy qua làng. Dĩ nhiên, tôi không bao gồm trong đó cha tôi hay mẹ tôi; họ phải đến. Nhưng Shambhu Dube không phải là bà con thân thích của tôi; ông chỉ đơn giản yêu mến tôi. Và tình yêu này khởi đầu ở buổi tao ngộ (meeting) đó, vào ngày đó, khi tôi đến để phản đối Thầy Chột.
 

Shambhu Dube là phó chủ tịch hội đồng thành phố, và ông nói với tôi, “Đừng lo lắng, cái gã đó sẽ bị trừng phạt; thật ra, thời gian phục vụ của ông ta đã hết. Ông làm đơn xin gia hạn, nhưng chúng ta sẽ không duyệt cho ông. Từ ngày mai, cháu sẽ không còn thấy ông ta trong cái trường đó nữa.”
 

Tôi nói, “ Đây có phải là một lời hứa không?”
 

Chúng tôi nhìn vào mắt nhau. Ông cười thành tiếng và nói, “ Ừ, đó là một lời hứa.”
 

Ngày kế đó, Thầy Chột biến đi. Sau đó, ông ta không dám nhìn mặt tôi. Tôi cố liên hệ với ông, gõ cửa nhà ông nhiều lần, chỉ để nói lời tạm biệt, nhưng mà ông ta thực sự là một kẻ hèn nhát, một con cừu dưới lốt hổ. Nhưng ngày đầu tiên đó tại trường hoá ra là khởi đầu của nhiều, nhiều chuyện khác…

 

************

Ông nội tôi rất yêu tôi, chỉ vì những trò nghịch ngợm của tôi. Thậm chí trong tuổi già của mình, ông vẫn rất nghịch ngợm. Ông không bao giờ thích cha tôi hay những ông chú tôi, bởi vì họ chống lại cái tính nghịch ngợm của ông lão này. Tất cả họ đều nói với ông, “ Bây giờ cha đã 70 rồi, cha phải hành xử đúng đắn. Bây giờ những con trai của cha đều đã 50, 55, con gái cũng đã 50, con cái họ đều đã thành gia thất, cháu của họ cũng đang ở đó – thế mà cha vẫn cứ tiếp tục làm những điều khiến cho chúng con cảm thấy xấu hổ.”
 

Tôi là bạn “tri kỷ” duy nhất của ông, và tôi yêu cụ già này, vì lý do đơn giản, là ông đã không đánh mất tuổi thơ của mình. Thậm chí ở tuổi 70, ông vẫn nghịch ngợm như bất cứ đứa trẻ nào. Và ông thường nghịch ngợm với chính con trai, con gái của mình, với cả con rể, và họ đều bị sốc.

Tôi cũng người “tâm phúc” (confidant) duy nhất của ông, bởi vì chúng tôi âm mưu cùng nhau. Dĩ nhiên, nhiều điều ông không thể làm – tôi phải làm các thứ đó. Thí dụ, con rể ông đang ngủ trong phòng, và ông không thể leo lên mái nhà, nhưng tôi có thể. Do vậy, chúng tôi cùng âm mưu với nhau; ông sẽ giúp tôi, ông trở thành một “cái thang” để tôi leo lên mái nhà và dở một tấm ngói. [10] Và ban đêm, chỉ với một cây tre và một cái bàn chải gắn vào nó, chạm vào mặt của người con rể… Anh ta sẽ hét lên, và cả nhà sẽ chạy đến đó… “ Có chuyện gì thế?” Nhưng vào lúc đó, chúng tôi đã biến đi, và anh ta sẽ nói, “ Có một con ma nào đó, hoặc một ai đó chạm vào mặt tôi. Tôi cố chụp bắt nó, nhưng không thể; trời quá tối.”
 

Ông tôi vẫn còn hoàn toàn hồn nhiên, và tôi thấy sự tự do lớn lao mà ông có được. Trong gia đình tôi, ông là niên trưởng. Lẽ ra, ông phải là người nghiêm túc nhất, và bị chất đầy với quá nhiều vấn đề và lo lắng, nhưng không có gì chạm được tới ông. Mọi người đều nghiêm trang và lo lắng khi có những vấn đề; chỉ có ông là không lo lắng. Nhưng một điều mà tôi không bao giờ thích, đó là ngủ chung với ông. Ông có thói quen ngủ che kín mặt, và tôi cũng sẽ phải ngủ che kín mặt, rất ngột ngạt.
 

Tôi nói với ông một cách rạch ròi, “ Về mọi sự, thì con đồng ý, nhưng chuyện này thì con không thể chịu được. Ông ngủ, che kín mặt; con không thể ngủ che kín mặt – nó làm cho con ngộp thở. Ông có cử chỉ rất trìu mến ” – ông thường giữ tôi sát bên quả tim ông và che kín tôi hoàn toàn – “ cái đó thì hoàn toàn tốt, nhưng vào buổi sáng, quả tim con sẽ không còn đập! Ý định của ông là tốt, nhưng vào buổi sáng thì ông sẽ còn sống, còn con thì sẽ tắt thở. Do vậy, tình bạn của chúng ta là ở ngoài cái giường.”
 

Ông muốn tôi ở đó, bởi vì ông yêu thương tôi và ông nói, “ Tại sao con không đến ngủ với ta?”
 

Tôi nói, “ Ông biết hoàn toàn rõ, rằng con không muốn bị ngộp thở bởi bất cứ ai, cho dù ý định của họ là tốt.” Chúng tôi cũng thường đi dạo – một cuộc đi dạo dài – vào buổi sáng, và đôi khi ban đêm, lúc có trăng. Nhưng tôi không bao giờ cho phép ông nắm tay tôi. Và ông thường nói, “Nhưng tại sao? Con có thể ngã, con có thể vấp vào một hòn đá hay một cái gì đó.”

________________________

[10] Ông già này cũng nghịch ngợm… “quá cỡ” !
 

Tôi nói, “ Như vậy tốt hơn. Hãy để cho con va vấp, điều đó sẽ không giết chết con. Nó sẽ dạy cho con làm sao để khỏi va vấp, làm sao để cảnh giác, làm sao để nhớ là nơi nào có những tảng đá. Nhưng ông lại nắm tay con – ông còn có thể nắm tay con bao lâu nữa? Ông định ở với con bao lâu nữa? Nếu ông có thể bảo đảm rằng ông sẽ luôn luôn ở cùng con, thì dĩ nhiên, con sẽ sẵn lòng.”
 

Ông là một người rất thành thật. Ông nói, “ Ta không thể bảo đảm điều đó; ta không thể thậm chí nói về ngày mai. Và một điều chắc chắn, là con sẽ còn sống lâu và ta sẽ chết trước, do vậy, ta sẽ không thể ở đây mãi mãi để nắm tay con.”
 

“Vậy thì,” - tôi nói – “ tốt hơn, con nên học từ bây giờ, bởi vì một ngày nào đó, ông sẽ rời bỏ con giữa chừng, không ai trợ giúp. Cho nên, hãy cứ để con một mình, cứ để cho con té ngã. Con sẽ cố đứng dậy. Ông cứ đợi; ông chỉ cần quan sát, và cái đó sẽ từ bi đối với con, hơn là việc nắm tay con.”
Và ông hiểu. Ông nói, “ Con nói đúng – một ngày nào đó, ta sẽ không còn ở đó nữa.”
 

Thật là tốt khi ngã một vài lần, bị đau, lại đứng lên – đi lạc đường một đôi lần. Không có hại gì cả. Cái khoảnh khắc mà bạn phát hiện ra rằng bạn đã đi lạc đường, hãy quay trở lại. Cuộc đời phải được học thông qua thử nghiệm và sai lầm.
 

Tôi thường nói với cha tôi, “ Đừng cho con bất cứ lời khuyên nào, ngay cả nếu con hỏi xin. Cha phải rất thẳng thắn về chuyện đó. Cha chỉ cần nói, ‘ Hãy tự tìm lấy đường mà đi.’ Xin đừng cho con lời khuyên.” Bởi vì khi có thể có một lời khuyên với giá rẻ, thì ai còn bận tâm tìm kiếm con đường riêng của mình?
Tôi vẫn luôn nói một cách nhất quán với những thầy giáo của tôi, “Làm ơn nhớ một điều: em không cần sự khôn ngoan của quý vị – xin cứ đơn thuần dạy môn học của quý vị.” Với giáo viên địa lý: “ Thầy là giáo viên địa lý, thế mà Thầy lại đang cố dạy em về đạo đức à? Đâu là mối liên hệ giữa đạo đức và địa lý?”
Tôi nhớ người đàn ông đáng thương là giáo viên địa lý của tôi. Ông bị rắc rối bởi vì tôi đã lấy một cái gì đó từ cái túi của một học sinh ngồi cạnh tôi. Tôi đã lấy tiền của cậu ta, và ông thầy bảo tôi, “ Đừng làm thế.”
 

Tôi nói, “ Đó không phải là việc của Thầy. Thầy là giáo viên địa lý, và đây là một vấn đề đạo đức. Nếu Thầy muốn, em sẵn sàng đi tới phòng hiệu trưởng; Thầy cùng đi với em. Không có chỗ nào trong chương trình địa lý… Em đã đọc nó, và không có chỗ nào nói rằng bạn không thể lấy tiền của một ai đó khác. Và tiền bạc chỉ là tiền bạc; bất cứ ai có nó, nó là của người ấy. Ngay lúc này nó là của em. Cậu ta phải cảnh giác hơn. Nếu Thầy muốn cho lời khuyên, thì hãy cho cậu ta.”
 

“ Trước hết, có cần phải đem quá nhiều tiền tới giờ học địa lý không? Không có gì để mua; sẽ không có chuyện mua sắm ở đây. Tại sao bạn ấy đem tiền đến đây? Rồi, nếu đã đem theo tiền, thì bạn ấy nên cảnh giác. Đó không phải là lỗi của em, mà là lỗi của bạn ấy, và em chỉ đơn giản lợi dụng thời cơ, đó là quyền của em. Tận dụng tình huống là quyền của mọi người.”
 

Tôi còn nhớ người đàn ông đáng thương này. Ông luôn gặp khó khăn, và luôn gặp khó khăn với tôi. Ông thường gặp tôi bên ngoài lớp, và nói, “Trò có thể làm bất cứ cái gì mà trò muốn, chỉ đừng mang quá nhiều triết lý vào trong môn địa lý khốn khổ. Và tôi không biết gì về triết lý – tôi chỉ biết về địa lý. Và trò xoay hướng câu hỏi, đến mức mà thậm chí trong đêm, tôi cứ mãi suy nghĩ, không biết nó thuộc về địa lý, tôn giáo, hay triết học.”
 

Ngay trước trường tôi có hai cây kadamba đẹp. Cây kadamba có hoa rất thơm, và tôi thường ngồi trên cây đó bất cứ khi nào tôi có thể trốn thoát khỏi những giờ học. Đó là nơi tốt nhất, bởi vì những giáo viên thường đi qua bên dưới - ông hiệu trưởng cũng thường đi qua, và không ai nghĩ rằng tôi có thể đang nấp trong cây. Những cây này có thân rất to. Nhưng bất cứ khi nào ông thầy địa lý này đi qua, tôi không thể cưỡng lại việc ném ít nhất một hai hòn đá vào đầu ông ta. [11]  Và ông thường nhìn lên, và nói, “ Trò đang làm gì ở đó?”

Một hôm, tôi nói, “ Đây không phải là giờ địa lý. Thầy quấy rầy việc thiền định của em.”
 

Và ông ta nói, “ Còn hai hòn đá rơi trên đầu ta thì sao?”
 

Tôi nói, “ Đó chỉ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Em đã ném những hòn đá; thật kỳ lạ, làm sao mà thầy lại xuất hiện chính xác vào lúc đó. Bây giờ, em đang tự hỏi về điều đó. Chắc Thầy cũng đang tự hỏi về điều đó, làm sao mà nó xảy ra một cách chính xác như vậy.”
 

Ông thường đến mách với cha tôi. “ Sự việc đang đi quá xa.” Ông là một người hói đầu; và trong tiếng Hindi, người hói đầu gọi là munde. Tên ông ta là Chotelal, nhưng ông được biết đến như là Chotelal Munde. Chotelal thì hiếm khi được dùng, chỉ Munde là đủ, bởi vì ông là người duy nhất hói đầu hoàn toàn. Khi ở ngay trước cửa nhà ông, tôi thường gõ cửa và vợ ông hay một ai đó thường mở cửa, và họ thường nói, “ Tại sao trò tra tấn ông ta? Trò tra tấn ông tại trường, trò tra tấn ông tại chợ, trò tra tấn ông trên sông khi ông đi tắm.”
 

Một hôm vợ ông mở cửa và nói, “ Trò có chịu ngừng tra tấn ông Hói (Munde) hay không?” – lúc ấy, ông ta ở đó, đằng sau bà!
 

Ông túm lấy vợ và nói, “ Bà cũng gọi tôi là Hói (Munde) ! Cậu trai này đã loan truyền khắp thành phố cái ý tưởng rằng tên tôi là Chotelal Hói – và bây giờ, chính vợ tôi cũng bị cậu ta “cải đạo”. Tôi có thể tha thứ mọi người khác, nhưng chính vợ tôi, ngay trong nhà tôi …”
 

Nhưng tôi nhấn mạnh với những ông giáo viên của tôi: “ Xin vui lòng đi theo lối đi của quý vị và đừng cho em bất cứ lời khuyên nào mà không thuộc về môn học của quý vị, để cho em có thể thám hiểm đời em trong cách của riêng em. Vâng, em sẽ phạm nhiều sai lầm, nhiều khuyết điểm. Em sẵn sàng phạm lỗi lầm, bởi vì đó là cách duy nhất để học hỏi.”
 

___________________________

[11] Chỗ này, cậu bé này thật … quá đáng. Phải “đánh đòn” thôi!