Nhạc
và lời Phạm Duy ( 1921 - 2013 )
Phạm Ngọc Lân đàn và hát 2013
Sau
2 năm đi kháng chiến trên các vùng đồi núi phía Bắc, đàn hát
và sáng tác nhiều ca khúc đượm t́nh quê hương và khơi dậy
ḷng yêu nước, năm 1948 Phạm Duy đến khu Chợ Đại, Cống Thần
gần Hà Đông (làng Đại và làng Thần). Ông viết trong hồi kư,
cuốn 2, “Thời Cách Mạng Kháng Chiến”:
“Mùa hè 1948, Chợ Đại, Cống Thần. Tâm hồn tôi nhẹ nhơm. Cơ
thể tôi sung măn. Và tôi buông thả đời tôi lúc đó cho được
nổi trôi bềnh bồng trên khúc sông 5 cây số từ đầu chợ tới
cuối chợ. Suốt mấy năm qua, chưa có lúc nào tôi vô tư như
bây giờ! Tôi đang có một người t́nh tên là Hiếu. [...] Tôi
sống với nàng Hiếu trong một con thuyền nhỏ. Thuyền t́nh này
khi th́ trôi trên ḍng sông Đáy, khi th́ đậu ở bến Chợ Đại
hay bến Cống Thần. Đêm đêm tôi giả vờ là anh Trương Chi, ôm
đàn guitare, ngồi hát ở mạn thuyền. Tại đây tôi soạn bài
Tiếng Đàn Tôi.
Nhưng cuộc t́nh tạm bợ này không dài. Nàng Hiếu và tôi mau
chóng tới lúc lạnh lùng rời nhau như trong bài hát...”
Ca khúc rất được ưa chuộng ngay từ thời kháng chiến, cho đến
nay đă hơn 60 năm vẫn c̣n nổi tiếng. Đặc điểm là lời bài hát
có nhiều phiên bản và dị bản khác nhau. Trong tập nhạc do
chính Phạm Duy soạn (nhà xuất bản Nam Á phát hành tại Paris
năm 1989 mang tựa đề “Một Đời Để Yêu”), bài Tiếng Đàn Tôi
chỉ in lời của một phiên khúc, và nhạc được viết theo điệu
Tango. Trong một tài liệu thu thanh, Phạm Duy có giới thiệu
ca khúc này và nhấn mạnh là ông viết “Mênh mông lả ơi...”
chứ không phải “Mênh mông lả lơi...” như nhiều người hát.
Tiếng đàn tôi
1. Đời lạnh lùng trôi theo ḍng nước mắt
Với bao tiếng tơ xót thương người
V́ cuộc t́nh đă chết một đêm nao
Lúc trăng hăy c̣n thơ ấu...
Dù đời tàn trên cánh nhạc chơi vơi
Vẫn c̣n mong nhớ khúc yêu đời
Lúc bao nhiêu tiếng cười
Rộn ràng chảy về xuôi
Mênh mông lả ơi!
Thuyền về tới bến Mê rồi
Khoan khoan ḥ ơi!
Dặt d́u trong tiếng đàn tôi
Mênh mông lả ơi!
Thuyền về bát ngát hương trời
Khoan khoan ḥ ơi!
Nhịp sầu xa vắng mà thôi
Buồm về dội nắng trên khơi
Bao nhiêu hoàng hôn đến cho êm vui, người ơi !
Có tiếng hát theo đàn tôi
Như ru như thương linh hồn đắm đuối
Mênh mông lả ơi!
Thuyền chờ mong gió lên trời
Mang theo đàn tôi
Chảy về đậu bến ngày mai.
***
2. Mênh mông lả ơi!
Đường về dương thế xa vời
Khoan khoan ḥ ơi!
Lệ sầu rụng xuống đàn tôi
Mênh mông lả ơi!
Người về xoă tóc không lời
Khoan khoan ḥ ơi!
Nhịp sầu xa vắng mà thôi
Buồm về dội nắng trên khơi
Bao nhiêu màu hoa ngát trên đôi môi, người ơi !
Có tiếng hát theo đàn tôi
Như ru như thương linh hồn đắm đuối
Mênh mông lả ơi!
Đường về xa tắp không lời
Khoan khoan ḥ ơi!
Lạnh lùng em đă rời tôi...