|
HÀM NGHI YÊU DẤU
Tác giả : Bùi Kim Chi
Học tṛ Hàm Nghi thời tôi dạy cách đây hơn 40 năm là các em
học sinh chăm học, có em học rất giỏi. Vẫn có vài em nghịch nhưng là cái nghịch
trẻ con và dễ thương của tuổi học tṛ. Không có trường hợp vô lễ với thầy cô.
Tôi hay giải quyết : “ Thưa cô, thằng Xanh kêu tên ba em.”. “ Thưa cô, thằng
Hiền kêu em, mà hắn không kêu tên em lại kêu tên ba em”. Tức cười v́ nhớ hồi nhỏ
đi học ḿnh cũng bị các bạn kêu tên mẹ ḿnh. Tôi cố trấn tỉnh và nhẹ nhàng: Ui
cha, bậy nà. Lần sau đừng kêu bạn như rứa. Vô lễ với người lớn đó nghe. Vậy là
yên. Học tṛ học giỏi, chăm ngoan nên giáo sư hướng dẫn cũng khỏe chỉ toàn tâm
toàn ư chăm lo việc học cho các em. T́nh cảm của thầy cô và học tṛ dành cho
nhau cứ thế lớn dần, lớn dần cho đến một ngày... trường Trung Học Hàm Nghi không
c̣n nữa. Tôi bùi ngùi tiếc nuối. Theo thời gian, học tṛ Hàm Nghi sau này có rất
nhiều người đỗ đạt cao. Đó là những Tiến sĩ, Bác sĩ, Giáo sư, Luật sư, Kỹ sư,
Doanh nhân giỏi, có tâm có đức; những Nhạc sĩ, Họa sĩ, nhà Thơ, nhà Văn, nhà
Nghiên cứu Văn Hóa, Lịch sử nổi tiếng. Ôi, Hàm Nghi ơi! Rất đỗi tự hào. Trường
xưa với đồng nghiệp, học tṛ thân thương đă làm cho tôi nao ḷng mỗi khi có dịp
trở về Huế và đi ngang qua. Nh́n. Ḷng buồn bă mơ về quá khứ đă xa đang kết
thành nỗi nhớ trong tôi. Những cây bàng ngày xưa không c̣n dáng vẻ điệu đàng
dưới mắt tôi; âm thầm gọi hồn cô giáo trẻ dơi mắt theo những tán lá xanh rờn ôm
ấp một khoảng không gian êm đềm, dịu ngọt của những mùa xuân rồi tiếp mùa hạ ghé
qua. Những chiều thu bàng bạc lá bàng rơi và đông về, lạnh lùng mưa thả bong
bóng dập d́u trên sân. Tôi vẫn như c̣n cảm nhận được cảm xúc rạo rực với những
giây phút riêng tư đứng nh́n lá bàng tinh nghịch đuổi nhau trên sân trường...
Trong nỗi niềm thương cảm đó tôi bỗng nhớ và rất tâm đắc lời thơ của nhà thơ
Đông Hồ khi ông vẽ lên một nàng Tôn nữ trong thơ của ḿnh đang ngậm ngùi, tiếc
nuối một thời “ vinh quang cũ”. Bài thơ có đoạn rất dễ thương:
Ngậm ngùi giai nhân khẽ thở dài
Cầm tấm giấy mời “ Hội ngộ 60 năm Trường Trung Học Hàm Nghi –
Huế” trên tay do Ban Liên Lạc Cựu Gíáo Sư và Học Sinh Hàm Nghi ở Huế gửi vào tôi
bồi hồi, xúc động. Chương tŕnh Lễ Hội thật hoành tráng. Hàm Nghi ơi, Hàm Nghi
ơi! Tôi sẽ về. Sẽ trở về. Nhất định về... 60 năm trôi qua với những buồn vui của
nhiều thế hệ thầy cô và học tṛ. Đây là dịp “ Về nguồn”. Tôi bỗng nhớ đến chị
Đoàn Thị Yến, chị Nguyễn Thị Hương Trà, bạn Công Tằng Tôn Nữ Ái Hoa, một thời
cùng tôi dạy ở Hàm Nghi. Các chị đă giă từ cơi tạm. Ở một nơi nào đó, mong các
chị trở về trường Hàm Nghi để được cùng nhau ngồi trên những bậc đá thanh ở Di
Luân Đường. Nhớ những buổi chiều tắt nắng, chị em ḿnh ngồi nh́n mây màu khói
hương bàng bạc ngang trời trong tiếng chim ríu ra ríu rít gọi đàn trên những cây
bàng lá đỏ. Chị Yến nói: “ Nơi đây, tổ ấm của tụi ḿnh”. Nhất định các chị phải
về. Phải trở về trong ngày kỷ niệm 60 năm thành lập trường...
Huế lễ nghi. Huế hiếu học. Học tṛ Hàm Nghi lễ phép, học giỏi,
thành đạt. Huế có t́nh, có nghĩa. Huế lăng mạn, Huế nên thơ cho nên Huế có nhiều
t́nh sử chuyện học tṛ. Hàm Nghi rộn ră t́nh thầy cô, t́nh bạn bè, t́nh yêu –
thứ t́nh muôn thưở của tuổi học tṛ không bao giở nhạt phai. Nhớ Hàm Nghi, tôi
nhớ đồng nghiệp, nhớ học tṛ, nhớ mái ngói rêu phong cổ kính của Di Luân Đường,
nhớ hai dăy lớp học cũ và mới đan kết t́nh thầy tṛ ngan ngát giữa không gian
trầm mặc bên trong thành quách rêu mờ của một thời đă xa. Hàm Nghi yêu dấu, nơi
đă giữ lại trong tôi một thời làm cô giáo, thấp thoáng nụ cười xinh bên đàn học
tṛ con trai vừa học giỏi vừa chăm ngoan nhưng đôi lúc cũng “ nghịch ngầm” đáng
yêu.
|
Nhớ một sáng cuối xuân tôi trở lại Hàm Nghi – ngôi trường thân quen từ thời con
gái với những chiều thu sau giờ con trai Hàm Nghi tan học, tôi cùng M.H con gái
thầy Hiệu Trưởng Hồ Văn Lê ( nhà ở trong trường) lang thang trong sân trường
nh́n và đếm lá bàng rơi... Một chiếc lá thẳng đứng... một chiếc lá vàng lăng
đăng trong gió chiều bàng bạc... một chiếc lá chao nghiêng với màu nâu pha đỏ,
buồn... Tất cả lặng lẽ nằm yên trên đất. Cơn gió muộn cuối mùa chợt đến cuốn tất
cả vào những nơi vô định. Hai đứa con gái cùng thổn thức. Một chút lăng mạn đáng
yêu. Trường học của tôi thời con gái chỉ có lá phượng bay không có cảnh lá bàng
ngập ngừng rơi. Sân trường đang xuân lá bàng xanh mướt giữa nắng xuân bắt đầu
vào hạ. Hoa nắng xôn xao, rộn ràng trên sân. Cô gái ngày xưa không c̣n lang
thang đếm và nh́n lá bàng rơi nữa mà... bắt đầu đếm thời gian làm cô giáo Hàm
Nghi. Tôi chuẩn bị tư thế nhập cuộc với thế giới học tṛ chỉ toàn là con trai.
Cô giáo cố gắng tạo cho ḿnh một “ thế đứng” vững chăi trước học tṛ. Mà cô
nghiêm thật. Ít nói. Để dè chừng. Lớp cô làm hướng dẫn, lớn có, bé có. Nhưng tất
cả đều sợ cô. Cô giáo trẻ nhưng nguyên tắc. Xin thêm điểm. Không cho. Lớp trưởng
Trần Ngọc Phú học rất giỏi, ngoan hiền, mặt mày sáng sủa, giúp cô rất nhiều công
việc trên lớp nên được cô thương, cô quí. Đặc biệt chữ viết của Phú rất đẹp. Cô
ngưỡng mộ. Nguyễn Xanh da ngâm đen, lớn con. Nếu có ai “ ăn hiếp” cô th́ Xanh có
thể bảo vệ được. Thế là cô yên tâm. Lê Hội có duyên, hát hay. Thường hát cho cô
và các bạn nghe. Phong cách điệu nghệ nhưng dễ thương. Bước chân lên bục em nh́n
cô – cười. Em hát cô hí! Bài chi cô hè?. Rất ngây thơ. Tôi cười. “ Tùy em”. Giây
phút đó cả cô và các bạn lắng ḷng theo tiếng hát trầm ấm của Lê Hội. Rất hay và
truyền cảm. Lê Nguyên Chi là một chú tiểu. Thường hay bị các bạn chọc ghẹo. Tôi
phải nhẹ nhàng dỗ ngọt. Hồi đó, vào lớp dạy thấy chú tiểu Nguyên Chi mặc đồ tu
là tôi thương. “ Tội nghiệp c̣n nhỏ quá mà phải đi tu”. Tôi nói với chị Hương
Trà. “ Phước duyên đó em”. Tôi dạ. Phạm Trung Long cao, điềm đạm, c̣n nhỏ nhưng
có dáng vẻ nghệ sĩ. Hay đạp xe đạp đi ngang nhà cô. Chỉ nh́n, không dám vào. Một
lần Long được làm sơ mi môn Tập Làm Văn Nghị Luận Văn Học, tôi vui, tặng cho em
tập nhạc của Tôn Thất Lập. Mừng lắm. Sau mấy chục năm không hiểu Long c̣n giữ
lại không hay nó đă “ buồn bă đi cùng thời gian”. Ngô Hiền rất nhỏ con. Cô nói.
Răng ốm rứa. Dạ, em ăn ít thưa cô. Cô phán, không phải, em nghịch nên ốm. Hiền
le lưỡi. Trần Đức Sơn rụt rè, ít nói. Hay lấm la lấm lét nh́n cô giáo vẻ sợ sệt.
Ở một lớp khác có Dương Hội. Rất nhanh nhẹn. Trên lớp, cô nhờ việc ǵ là nhiệt
t́nh làm ngay. Đôi lúc có nghịch nhưng là cái nghịch trẻ con. Chấp nhận được.
Nguyễn Ngọc Bính ở cạnh nhà cô. Hiền lành. Cô hay nhờ Bính mang tập về nhà cho
cô. Ngoài giảng dạy môn Văn thầy Trần Đức Vơ, giám học c̣n phân cho tôi dạy môn
Công Dân Gíao Dục lớp 6. Thế là ngoài tên của ḿnh, tôi c̣n có tên “ Cô Công Dân
Gíáo Dục”. Đó là tên gọi mà các em học tṛ lớp 6 đă đặt tên cho cô giáo. Thật
xôn xao khi “Cô Công Dân Gíáo Dục” vào lớp. Lớp này có Mai Văn Bôn và Nguyễn
Minh Tuấn. Bôn và Tuấn đều học giỏi. Bôn có nước da trắng hồng, mắt sáng lanh
lợi. Tuấn tṛn người, ít nói, miệng cười có duyên. Cô gọi trả bài, hay đứng
khoanh tay trả lời rất lễ phép. Một lớp khác nữa, h́nh ảnh của em Khai, tôi quên
mất họ đă ghi dấu trong tôi t́nh cảm đặc biệt. Măi đến hôm nay tôi vẫn c̣n nhớ.
Tập Làm Văn bị 1 điểm. Em nhỏ con, trắng trẻo, dễ thương lên đứng măi ở bàn giáo
sư đặt trên bục ciment cao. Khai đứng ôm một chân bàn, khóc. Khóc măi. Xin cô
cho thêm điểm v́ sợ về nhà ba đánh. Cô thương nhưng không cho. Đảm bảo công bằng.
“ Lần sau em sẽ cố gắng”. Cô cũng không cho. Có lẽ lúc đó em ghét cô lắm phải
không Khai? Nhưng rồi những ngày sau đó cô đă để công dành riêng cho em một
khoảng thời gian sau khi tan học để hướng dẫn phương pháp Tập Làm Văn tả cảnh.
Khai c̣n nhớ không? C̣n Phạm Văn Sang và Lê Viết Ngọc tôi không nhớ là học với
tôi lớp mấy. Hai em ngồi cạnh nhau. Thân nhau. Cả hai cùng ở trên một con đường
và hai người cha đều là Bác sĩ. Sang to con, mập, đen, nghịch ngầm nhưng không
qua được mắt cô. Ngọc hiền lành, nước da trắng, mắt đeo kính cận. Cả hai đă bắt
đầu ra vẻ thanh niên.