TRĂM NĂM ĐỒNG KHÁNH QUAY
VỀ
15/2/2017 ( Thứ 4, ngày 19 tháng Giêng Đinh Dậu ).
Sài G̣n nhộn nhịp, đông vui. Tết vẫn c̣n để người Sài G̣n c̣n có dịp được gặp
nhau bên tách trà ấm chúc phúc đầu năm. Nét đẹp ngày xưa chỉ c̣n lại đôi chút.
Buồn. Giọng nói to, hào sảng và chân chất của người Sài G̣n cũ luôn ở trong tôi.
Trân quí. Đang ở Sài G̣n nhưng hồn tôi lại vọng về Huế, nơi ngày xưa có con
đường Lê Lợi rợp bóng ngọc bích âm thầm tạo dáng thơ, duyên và “ lăng mạn ngầm “
cho ngôi trường con gái. Vô cùng cảm kích và xúc động khi tôi được tin Ban liên
lạc Cựu nữ sinh Đồng Khánh tại Sài G̣n sẽ tổ chức Lễ hội hướng về trường xưa
nhân Kỷ niệm 100 năm ngày Thành lập trường vào một ngày tháng giêng. Mục đích
của các chị là tạo điều kiện cho các thầy cô và cựu nữ sinh Đồng Khánh ở hải
ngoại, tại Sài G̣n và các tỉnh phía nam có thể được gặp lại nhau, cùng nhau nh́n
lại trường xưa yêu dấu với cổng trường hồng khiêm cung, đài các; ngắm lại sân
trường con gái với thảm cỏ xanh mượt mà điểm vài cánh hoa tím, hoa vàng li ti
cùng dăy lớp học hài ḥa nhưng bề thế, cao sang được tái hiện lại ở Khu Du Lịch
Văn Thánh Sài G̣n. Một ư tưởng hay và độc đáo. Các chị c̣n cho biết sẽ chọn một
điểm có không gian đẹp, thơ mộng tạo nét duyên riêng cho cựu nữ sinh Đồng Khánh
trong ngày quay về… Trong nỗi niềm xúc cảm tôi say sưa nghĩ tưởng về ngày ấy, về
các chị, các bạn Đồng Khánh của tôi với t́nh cảm thân thương, ngọt ngào.
Một thoáng bâng khuâng … Áo dài trắng hay tím. Cả hai. Nhưng
áo dài trắng dễ thương hơn. Thời của ḿnh học là áo trắng mà. Huy hiệu tím hay
hồng. Ừ. Màu hồng trẻ trung hơn. Trời ơi, ngày nớ ḿnh sẽ mặc áo dài lụa trắng,
đội nón lá nghiêng vành, quai nón lệch. Ôi ! dễ thương quá. Duyên thật là duyên.
Ḿnh đó. Cô gái nữ sinh Đồng Khánh của lớp đệ nhị C1 với chiếc huy hiệu xinh
xinh trên ḥ áo dài có đường chỉ thêu màu hồng viền quanh tên và lớp của 50 năm
về trước ….
Áo dài tím, áo dài trắng, nón lá nghiêng vành ơi ! Hăy quay
về. Về đây nghe. “ Về đây cho nhau nụ cười … thỏa ước mơ đi dạo ( dạo
quanh sân trường Đồng Khánh)… Nhạc hoa xin tạ chút ơn …” Cám ơn nhạc sĩ
Trần Quang Lộc đă nói hộ ḷng tôi.
Hăy quay về. Nhớ về nghe. Hạnh phúc là đây, lúc chúng ta được gặp lại nhau tại
cổng trường Nữ Trung Học Đồng Khánh ở Sài G̣n.
25/2/2017 (Thứ bảy, ngày 29 tháng Giêng Đinh Dậu )
Vẫn c̣n đây tháng giêng xanh. Mùa xuân vẫn c̣n. Sắc mai nở muộn vẫn c̣n bâng
khuâng thoáng nét vàng vương giả. Tết vẫn c̣n quẩn quanh. Sài G̣n xôn xao từng
góc phố nhỏ rộn ră “ bước chân ngà “ một thời của người Đồng Khánh xưa. Con
đường dẫn đến Khu Du Lịch Văn Thánh vui hơn mọi ngày. Bồi hồi. Xúc động.
“ Cô gái nữ sinh Đồng Khánh kia ơi ! “ …
Nhạc ḷng rộn ră. Vành nón nghiêng che. Chân tôi cuống quít theo tà áo bay. Tôi
t́m gió trong hơi sương. Gió ơi, gió ơi !. Và đây, áo dài tím, áo dài trắng nhẹ
bay khắp trời Văn Thánh ….
… “ Khi gió mới lên làn tóc tung tăng
Xỏa ngang bờ vai khi tuổi dậy th́
Đôi môi hồng thắm duyên là nên duyên
Mắt tṛn như mộng say đời xinh xinh
Cô là tất cả trời đẹp xứ Kinh …”
Giật ḿnh. Tiếng hát mượt mà, đằm thắm qua giai điệu và ca từ đẹp của chị Trần
thị Lục Hà, cựu nữ sinh Đồng Khánh vọng lại đâu đây làm cho hồn tôi như “ ngây “
như “ say “ v́ Đồng Khánh của thuở c̣n đi học. Xôn xao. Ngậm ngùi. Hôm nay Lễ
Hội Kỷ Niệm trường tôi chạm vào ngưỡng cửa trăm năm. Một trăm năm với bao đổi
thay của “ Đời “ và “ Người “. Không gian lẫn thời gian song hành lặng lẽ ghi
dấu – một dấu chấm lặng. Thế đó, nhưng con gái Đồng Khánh vẫn dịu dàng, kín đáo
âm thầm mang hoa “ học tṛ “ cài vào quá khứ dành để tặng riêng ḿnh… Rồi sáng
nay, 25 tháng 2, người Đồng Khánh may mắn có dịp được quay về nơi có “ khung
trời hồng“ rất chi “dễ thương“ và “ t́nh“. Vậy là, quá khứ bỗng nở hoa lộng lẫy
sắc màu. Người và cảnh như ḥa quyện vào nhau giữa không gian đậm nắng vàng tươi.
Sài G̣n rất dễ thương. Cũng xôn xao, rộn ră giữa nắng xuân vây bủa sẻ chia niềm
vui với “ Huế xưa “ có ngôi trường hồng Đồng Khánh 100 tuổi ở ngay tại Sài G̣n.
“ Chào mừng Lễ Hội Kỷ Niệm 100 năm ngày thành lập trường Nữ Trung Học Đồng
Khánh “ – nội dung của những cánh phướng nền hồng chữ tím nồng nàn bay giữa
đất trời phương nam. Mắt rưng rưng, tim tôi lỗi nhịp khi thoáng thấy cổng trường
màu hồng mang ḍng chữ Trường Nữ Trung Học Đồng Khánh màu trắng đang âu
yếm nh́n và mở rộng ṿng tay đón chúng tôi – thầy cô và tṛ. Những người con yêu
của Đồng Khánh đă quay về. Bùi ngùi. Xúc động. Áo trắng rồi áo tím – khóc. Một
cây phượng trẻ tha thướt tỏa cành là đà nghiêng ḿnh trước cổng đă phần nào vẽ
lại nét duyên xưa cho Đồng Khánh. Lần lượt chúng tôi nhanh chân vào cổng. Mời
gọi chúng tôi trong dáng vẻ e ấp, đài các của gái Huế là “ nàng thơ “ thư pháp
với ḍng chữ nhủ vàng bay bướm, tài hoa “ Trăm năm Đồng khánh quay về “ trên nền
giấy đỏ có ẩn rồng và phượng. Sang trọng và đầy ẩn ư. Hôm nay là ngày “ vàng “
của Đồng Khánh ( Trăm năm mới có một ngày hôm nay ). Đi bên cạnh nàng thơ là
chiếc nón Huế mang quai nón tím điệu đàng. Cả hai được cài trên thân cây Đoát
lăo. Người Đồng Khánh ngẩn ngơ – nh́n. Ngẩn ngơ – nhớ. Ngẩn ngơ – khóc …
“ Nội ơi, trường ni là trường của nội học ngày xưa phải không nội ? “.
Mắt rưng rưng tôi nh́n thằng bé khoảng 7, 8 tuổi đang bước chân qua cổng trường.
Một Đồng Khánh áo tím tay dẫn cháu nội cũng màu áo tím – dễ thương. Bà nội hân
hoan : “ Ừ. Trường Đồng Khánh của nội học ngày xưa đây “. Cảm động quá.
Nước mắt tôi lại viền quanh. Từ cổng, trên con đường dẫn vào dăy lớp học màu
hồng bên trong là hai hàng tranh xưa của Đồng Khánh được phóng to đang thu hút,
mời gọi thầy và tṛ Đồng Khánh trở về những ngày tháng cũ với những giờ thực
hành trong pḥng thí nghiệm, giờ nữ công gia chánh, đồng diễn thể dục, đi xe đạp
chậm, tŕnh diễn văn nghệ … Cảnh nữ sinh Đồng Khánh tan học qua đ̣ Thừa Phủ.
H́nh ảnh của các thầy cô giáo cũ đẹp và quí phái. Đây cô Thanh Tâm, cô Mộng Hà,
cô Từ Nguyên, Cô Hoàng Kim Cúc, Cô Nguyệt dạy Anh Văn, Cô Mai Hương, Cô Như
Nguyện, Cô Phương Lan, Cô Hoàng Thị Doăn … Thầy Âu, Thầy Nam, thầy Phong, thầy
Cảnh, thầy Toản, thầy Hoan, thầy Hiển, thầy Hạnh, thầy Tuyến … trông các thầy
rất trẻ, phong cách điềm đạm, trang nghiêm. Và đây ba cô Hiệu trưởng Giáng Châu,
Tường Loan, Bích Đào và cô Quế Hương … mỗi cô một vẻ sang trọng của nữ giáo sư
ngày ấy. Một tấm h́nh đă làm cho các thầy cô và học tṛ Đồng Khánh xôn xao và
nức lời khen là, h́nh cô Lê thị Mỹ xinh xắn, thân h́nh cân đối với ṿng eo “ rất
đẹp” đứng cùng học tṛ ở bến đ̣ Thừa Phủ. ( trong h́nh này có chị Phan Thị Hiệp
Thành, người mà ngày ấy được nhiều cô giáo thương ).
Đi dần vào bên trong, một cảnh tượng sinh động bày ra trước
mắt mọi người là tài khéo tay của các chị cựu nữ sinh Đồng Khánh được thể hiện
qua các gian hàng tŕnh bày mỹ thuật, công phu. Lăng mạn nhất là quán Tố Tâm Thư
Pháp. Các con chữ lượn lờ trên giấy như những cánh bướm nhẹ bay, những con đ̣
nhỏ lang thang t́m bến đỗ. Tài hoa và điệu nghệ vô cùng. Ghé bên Tố Tâm Thư pháp
là những tác phẩm văn học của các chị được tŕnh làng đẹp, trang nhă có sức hút.
Ngồi chơi với bụi. Trăng nơi đáy giếng. Huế của ngày xưa. Mưa rêu. Chiều muộn.
Treo t́nh trên sóng. Tim tím Huế. Biếc xanh em … Dễ thương quá, những cái “
Trẹt “ tre thư pháp nền hồng, chữ tím giới thiệu các gian hàng đang làm điệu
khoe dáng ở trên cao. Đây, Nước chè Truồi, Bánh bèo Tây Thượng, Tương ớt Hoàng
Thị, Nón lá Thanh Toàn, Thời trang và Sắc màu Thiên Thanh, Bánh trái đơm hoa đă
thu hút hàng trăm khách Đồng Khánh và cả những khách không phải Đồng Khánh nhưng
“yêu Đồng Khánh“ ghé qua, tấm tắc khen tài nữ công của các chị. Trong niềm hân
hoan đó, tôi ngậm ngùi nhớ đến cô Hoàng thị Kim Cúc và bà Bửu Tiếp. Hai vị giáo
sư đă có công dạy chúng tôi trở thành những người mẹ tốt, người vợ đảm đang hôm
nay.
Tiếng trống gọi đàn của cô Phan thị Bích Đào, vị Hiệu trưởng cuối cùng của
trường Đồng Khánh ( 1975 ) vang lên. Hàng trăm Đồng Khánh lắng hồn. Cười, khóc
lẫn lộn. Chúng tôi đang đứng giữa sân trường có dăy lớp học màu hồng, có bảng
thông báo của nhà trường, có con đường nhựa, có thảm cỏ xanh cùng nhau nghe lời
huấn thị của cô Hiệu trưởng. Mọi người xuưt xoa. Cô c̣n trẻ, khỏe và đẹp quá.
Chấm dứt hồi trống dài, để lấy lại trật tự như ngày xưa, cô và tṛ đồng ư với
nhau và sau khi xin phép khách và đồng nghiệp cô hô to : “ Im “. Học sinh đồng
thanh ; “ Lặng “. Ba lần như thế và cô bắt đầu. Ngàn con mắt Đồng Khánh hướng về
cô, ḷng run lên trong cảm xúc đầy vơi theo từng lời nói của cô rồi ngậm ngùi
nhớ về thuở xa xưa của ḿnh dưới mái trường hồng thân yêu. Trong một thoáng,
ḷng tôi bỗng triền miên trong nỗi nhớ …
MC Thái Tuyết với giọng trầm buồn đă đưa mọi người trở về “
một thuở “ gặp nhau dưới mái trường Đồng Khánh năm xưa. Thời gian quay trở lại.
Một số đă không c̣n – thầy cô và bạn bè. Phút mặc niệm bắt đầu … “ Tri ân người
xưa“. Một trong những nội dung của phần lễ đă thu hút thầy tṛ Đồng Khánh và
khách mời. Nao ḷng nhớ về “ người xưa “. Tiếng của cô Nguyễn Thị Thu, cựu Giám
Học trường Đồng Khánh khá to, rơ dù cô đă vào tuổi bát tuần. Các vị Hiệu trưởng
người Pháp từ những năm đầu thành lập cho đến các cô Hiệu trưởng người Việt cuối
cùng trước khi mất tên trường được cô Thu xướng danh rành mạch, rơ ràng với sự
trân trọng. Bà Yvonne Lebris (1919-1921). Bà DuBois (1921-1924). Bà Boudron
Damasy (1924-1928). Cô Crayol (1928-1931). Cô Mauriege (1931-1936). Bà Gabrielle
Martin (1936-1945). Cô Vơ Thị Thể (1945-1947). Cô Hồ Thị Thanh (1947-1952). Cô
Đào Thị Xuân Yến (1952-1955). Cô Nguyễn Thị Quưt (1955-1956). Cô Nguyễn Thị Tiết
(1956-1960). Cô Đặng Tống Tịnh Nhơn (1960-1964). Cô Tôn Nữ Thanh Cầm
(1964-1965). Cô Thân Thị Giáng Châu (1965-1966). Cô Lê Thị Tường Loan
(1966-1973). Cô Phan Thị Bích Đào (1973-1975).
Cũng để nhớ về cựu nữ sinh Đồng Khánh thời áo tím, áo trắng
ngày xưa, Ban tổ chức đă mời các chị đại diên cho từng thời kỳ lên khán đài diện
kiến thầy cô và các bạn. Thời kỳ đầu tiên (giai đoạn 1945-1951), có chị Lê Thị
Mỹ, chị Nguyễn Thị Thu (cả hai chị sau này đều là giáo sư Đồng Khánh). Thời kỳ
thứ hai (giai đoạn 1951-1957), có chị Lê Khắc Ngọc Cầu, chị Tôn Nữ Diệu Trang (cùng
là giáo sư Đồng Khánh và Quốc Học), chị Trần Thị Hoắc Hương. Thời kỳ thứ ba (giai
đoạn 1957-1963), có các chị Huyền Tôn Nữ Mai Hương, Tôn Nữ Tuyết Mai (đều là
giáo sư Đồng Khánh), chị Cao Thị Yên Trang, Chị Bùi Kim Chi, Chị Dương Thị Từ,
chị Nguyễn Cửu Kim Chi. Thời kỳ cuối cùng (giai đoạn 1963 cho đến ngày mất tên
trường 1975), giai đoạn này có rất nhiều cựu nữ sinh Đồng Khánh dự Lễ Hội. Đại
diện cho thời kỳ này, chị Nguyễn Thị Thu Thảo nghẹn ngào và người nghe th́ sụt
sùi : « Thưa quí thầy cô và các chị, chúng em vào trường Đồng Khánh năm có biến
cố lịch sử Mậu Thân 1968, rời trường cũng vào năm có biến cố 1975 và từ đó … mất
tên trường … ». Ngậm ngùi. Thương cảm. Đồng Khánh ơi !. Rồi tất cả đă cùng nhau
đồng ca bài Mái Trường Xưa với hoa soan thay hoa phượng đùa trong nỗi nhớ xôn
xao một thời Đồng Khánh nghịch ngầm đáng yêu …Thầy cô đang tŕu mến nh́n các em.
Lớn tuổi nhất là Thầy Châu Trọng Ngô, đă vào tuổi hạc cửu tuần. Cùng với thầy từ
Huế vào Sài G̣n dự Lễ Hội có cô Phan Thị Bích Đào và cô Tôn Nữ Tuyết Mai đă làm
cho Đồng Khánh ở Sài G̣n thật ấm ḷng.
Một tác phẩm của nữ sinh Đồng Khánh nửa thế kỷ c̣n lại. Sinh nhật lần thứ 50 của
"Nàng" được quay về. Mọi người nôn nao chờ đợi "Tập San Nữ Sinh Trung Học Đồng
Khánh. Mùa Hè 1967." lên màn đấu giá …Thời gian vội vă chen nhau từng phút, từng
giây. Một Quốc Học và một Đồng Khánh tranh nhau. Nhưng … cuối cùng "anh" phải
nhường "em" v́ gương mặt em nh́n thánh thiện và rạng rỡ quá : "Ḿnh phải
giành cho được v́ trong nớ có bài viết của con bạn thân ḿnh". Dễ thương ghê,
cô bạn Nguyễn Cửu Kim Chi của tôi …
Và đây :
"Ngh́n năm Hương Ngự hữu t́nh
Trăm năm Đồng Khánh soi ḿnh Hương Giang"
… "Đâu c̣n là chuyện ngày xưa
Nữ sinh Đồng Khánh bây giờ là em".
Chữ viết màu tím, nền nả, điệu đàng trên nền giấy trắng,
khung h́nh trắng tượng trưng cho áo trắng nữ sinh với h́nh ảnh cầu Trường Tiền,
cành phượng đỏ đă thể hiện tấm ḷng của một cựu nữ sinh lớn lên từ lớp Mẫu Giáo
của trường Đồng Khánh gửi đến Lễ Hội mừng sinh nhật lần thứ 100 của "Mẹ" qua nét
vẽ chữ của chính ḿnh. Rồi bức tranh thư pháp cũng lại vào tay của một cựu nữ
sinh Đồng Khánh v́ "có chữ Đồng Khánh" màu hồng … đậm nét sắc màu của thuở c̣n
đi học ( bạn ấy tâm sự ) … Tất cả đều là trường xưa, bạn cũ …
Có một điều làm cho tôi buồn buồn là cô Ngô Thị Vinh, giáo sư hướng dẫn và dạy
Văn rất hay năm tôi học đệ ngũ v́ bệnh không tham dự lễ được. Cô là thần tượng
của nhiều lứa học tṛ Đồng Khánh ngày ấy. Cô giáo Lê Thị Liên cũng không dự v́
bệnh. Các chị vừa tổ chức lễ, vừa lo lắng về bệnh t́nh của cô, một thời cô là
người đẹp "học tṛ" và cũng là người đẹp "cô giáo", được rất nhiều học tṛ Quốc
Học và Đồng Khánh ngưỡng mộ v́ … "cô đẹp". Tôi muốn nhắc đến cô v́ cô là một
trong bốn thầy cô (Cô Thu, thầy Hoan, Cô Liên, thầy Hiển) đă cố vấn, giúp đỡ ư
kiến cho việc tổ chức lễ hội mà hôm nay lại không có mặt.
"Lời sông núi bừng vang bốn phương trời
Giục chúng ta đường phụng sự quyết tiến …"
… Chương tŕnh văn nghệ "đặc sắc" của cựu nữ sinh Đồng Khánh ở Sài G̣n diễn ra
vô cùng sôi động. Các chị giỏi quá. Tất cả từ lục tuần trở lên nhưng chị nào
cũng hát hay, diễn hay, múa đẹp. Hai tiết mục để lại t́nh cảm sâu lắng trong tôi
là Hợp ca Hội Trùng Dương của Phạm Đ́nh Chương và Hoạt cảnh Nam Quốc
Sơn Hà do chị Mộng Huyền, cựu nữ sinh Đồng Khánh 64-71 dàn dựng (người đẹp
một thời ở nhà sách Gia Long, đường Trần Hưng Đạo Huế ). Cả hai tiết mục này đă
làm cho không khí Lễ Hội "nóng" lên, khơi dậy t́nh yêu nước không nguôi - Việt
Nam … Việt Nam … muôn đời …
Nắng ở trên cao, mắc vơng đong đưa hát t́nh ca Đồng Khánh, âu yếm nh́n Huế xưa
giữa Sài G̣n có cổng trường hồng, có tà áo trắng lẩn trong tà áo tím, nghe lén
lời thầm th́ của Thầy cô và học tṛ bồi hồi chia tay nói lời hẹn ước : "Nói
đi. Đồng Khánh ơi ! Bao năm nữa chúng ta lại quay về. C̣n thời gian không. Có
c̣n không". Ướt mi. Thời gian ơi ! Sao không phải là ngày xưa !!!
BÙI KIM CHI
_____
Video :
Trăm năm Đồng Khánh quay về, Phần II
art2all. net