CHIỀU CUỐI NĂM
‘Chị sao vậy? Bệnh hả?’ ‘Không...’ ‘Sao chị gọi cho Toàn khuya dữ vậy?’ ‘Tại chị quên mất. Hôm nay hai mươi bảy tháng chạp rồi.’ Tôi thở ra: ‘Ờ... ờ. Mà đâu có phải, chị. C̣n tháng nữa mới Tết kia mà.’ Giọng bên kia điện thoại ngập ngừng: ‘Biết rồi. Nhưng mà Tết ta bên này chẳng thấy Tết ǵ hết. Ai cũng đi làm.’ ‘Mà chị gọi cho Toàn có chuyện ǵ vậy?’ Tôi bắt đầu mất kiên nhẫn. ‘Ngày mốt thứ bẩy Toàn có rảnh không?’ Tôi ngẫm nghĩ: ‘Rảnh... th́ không rảnh lắm. Nhưng Toàn có thể thu xếp được. Chị cần ǵ?’ ‘Toàn lên gói cho chị mấy chiếc bánh chưng được không?’ ‘A... à’, tôi ngại ngùng, bản tính lười có sẵn đang muốn t́m sự an thân, ‘Gói th́ được, nhưng mà...’ ‘Nhưng mà sao?’ ‘Giờ này đâu có mua kịp đồ, chị,’ tôi t́m cách thối lui. ‘Bữa nào cũng đi làm.’ ‘Th́ mai Toàn đi làm về chịu khó rẽ vào hiệu Tầu dưới ấy xem mua cho chị xấp lá, dây th́ nhà chị c̣n. Chị mua đủ thịt nếp đậu rồi. Nhớ đấy nhá. Mua được mai điện lại cho chị để chị c̣n ngâm đậu.’ Chị nói nửa năn nỉ, nửa như ra lệnh, theo thói quen. Tôi hết đường thoái thác. Hơn nữa ít khi tôi để chị phải phiền ḷng. Cho dù phải thỏa măn một khẩn cầu trái khoáy. Dù sao chúng tôi cũng chỉ c̣n có nhau để an ủi. Tôi một ḿnh, c̣n chị Minh cũng một thân bên này. Tôi quen chị hôm chị vừa ở bên đông lưu lạc sang phần thành phố bên này sau khi bức tường Berlin đổ, xóa nḥa biên giới. Chị t́nh cờ gặp tôi, bám xoắn lấy, mong t́m một cái mốc bám víu. Cái mốc tôi mục rữa, bản thân tôi lo chưa xong bữa cơm tươm tất cho chị, đành từ chối khéo. Chị vươn vào cuộc đời, tự t́m việc, tự xoay sở mướn căn pḥng tồi tàn ở tạm, như thân tầm gửi bám lấy một nơi vừa tấp vào. Tuy nhiên, t́nh bạn giữa chúng tôi mỗi ngày một đậm thêm, không v́ sự trục trặc cỏn con này mà sứt mẻ, khi chúng tôi cùng lúc trực diện với thực tế phũ phàng. Biên giới địa dư đă đổ sụp, tại Đức cũng như ngay tại quê hương chúng tôi, nhưng biên giới trong ḷng người vẫn c̣n đó, sừng sững chắn ngang người với người. Quá khứ nhiều khi để lại dấu ấn đau nhói. Dấu ấn của một miền đất đă bị một số người vô h́nh chung tạo thành một hăi hùng và ghê tởm cho họ. Chúng tôi bơ vơ. Chỉ v́ giọng nói của chị, thân người, điệu bộ tố cáo nơi chốn chị sinh ra và lớn lên. Nơi ấy tuy trên mảnh đất mang cùng một tên, nhưng nhiều người ở đây đă gắn liền miền đất ấy với những khổ đau có thể tưởng tượng ra được. Họ không muốn nhắc đến tên vùng đất ấy, khắc khoải t́m những tĩnh tự xấu xí cố gán ghép vào. Người ta ngại cả những giao du, chào hỏi với những người cùng mang một hoài băo, một tâm trạng, có lẽ chỉ v́ nghĩ rằng hoài băo của ḿnh to lớn hơn, tâm trạng ḿnh đứng đắn hơn chăng? Hay là hoài băo chính đáng hay không c̣n tùy thuộc vào con người mang nó. Và v́ thế, tôi cũng trở thành bơ vơ v́ trót quen với chị.
Hai hôm sau tôi lễ mễ mang đồ nghề lên. Căn chung cư chị ở nằm nơi đầu hành lang lầu hai, sát bên chiếc cầu thang hẹp té, khai nồng mùi nước tiểu. Một khu xóm mà những người lương thiện đều sẵn sàng trả thêm một ít tiền để khỏi phải chui vào cặn bă của những mảnh đời tạp nhạp. Thui thủi một căn pḥng dài năm mét, rộng bốn mét hai. Bếp con sát đầu giường, ngăn bằng một vách tường xây lửng. Bước xuống giường đụng ngay bàn làm việc. Trên bệ cửa sổ nh́n xuống băi cỏ đậu rải rác vài chiếc xe móp méo vẫn c̣n hai chậu bông giấy giả tứ thời nở hoa và một chậu xương rồng gai tua tủa. Hôm mới dọn đến, được chị mời đến thăm, tôi ngạc nhiên hỏi chị: ‘Chị ở như thế mà chịu được sao?’ Chị cười, bảo tôi: ‘Cũng c̣n rộng chán, so với căn hộ chị ở bên nhà, với chồng và bà mẹ ốm quặt quẹo. Nhà ǵ bằng cái lỗ mũi, khói từ những căn hộ khác trong khu tập thể mỗi buổi chiều bay mù mịt như xông chuột. Vừa khói than, vừa khói thuốc quyện vào nhau.’ Chị nhún vai: ‘Bên này họ dùng ḷ điện, chả có mùi mẽ ǵ.’ ‘Nhưng nhiều lúc ngửi mùi khói bếp cũng thấy vui lạ. Tưởng như ḿnh đang ở bên nhà.’ ‘Đành vậy. Ở đâu rồi cũng quen đấy. Chứ Toàn muốn hít khói bếp à? Bên này bếp chị chỉ có độc một mùi cơm cháy.’ Tôi chỉ biết cười che dấu sự bẽn lẽn. Căn pḥng độc thân ấy sáng nay có vẻ như tươm tất hơn. H́nh như chị mới lau cửa kính. Chiếc màn cửa đóng bụi suốt một năm có lẽ cũng vừa được tẩy trần. Chị đón tôi bằng nụ cười muôn thuở: ‘Rét không? Đưa chị cái áo đây.’ Tôi đi thẳng vào bếp, thảy gói đồ ăn lên bàn nước, xoa hai bàn tay cóng vào nhau: ‘Rét th́ có rét, nhưng quen rồi chị.’ ‘Chị th́ chưa quen được. Cũng may nhà ở hướng này khuất gió. Hướng Tây Nam, lúc nào cũng có nắng.’ Chị thêm: ‘Nhưng mà ḿnh có mở ḷ sưởi hay không họ cũng lấy bằng ấy tiền. Lạ nhỉ. Đất nước giàu có họ chẳng để ư ǵ đến những cái vặt ấy. Chả có công bằng ǵ.’ ‘Bởi vậy pḥng chị mới nóng như cái ḷ nung người.’ Chị cười nụ. Ấm nước bắt đầu rít lên tiếng c̣i chói tai. Tôi bắt chuyện: ‘Sao tự dưng chị nổi hứng đ̣i gói bánh vậy?’ Giọng chị chùng xuống: ‘Bỗng dưng buồn.’ ‘Buồn ǵ chị. Ở măi rồi cũng quen.’ ‘Không quen được. Ngày thường đi làm, c̣n cố mà chịu. Gần Tết, thấy thiên hạ sắm sửa, cũng đâm nôn nao theo.’ ‘Th́ chị thấy Toàn đấy.’ Chị cười gượng: ‘Nhưng chị khác, Toàn khác. Chị c̣n có gia đ́nh. Tết thường làm người ta nhớ đến người thân. Toàn không nhớ nhà hử?’ Tôi lắc đầu, không hỏi thêm sợ khơi nỗi buồn tha hương của chị. Nỗi nhớ càng tăng lên mỗi khi chúng tôi nghĩ đến hoàn cảnh riêng. Tôi ngồi uống nước, vẩn vơ nh́n chị vo gạo. Bên xứ này không có rổ rá, thiếu tiếng xào xạc của hột gạo lướt trên những nan tre. Vả lại, gạo ở đây xay máy sạch như lau, không có thóc sạn. Tôi thổi cơm cũng chẳng bao giờ vo gạo, chỉ bắc nước nấu. Chị bảo: ‘Sống ở xứ người đành mượn tạm cái vui của họ làm cái vui của ḿnh vậy. Chỉ có cái buồn là không chia cho ai ở đây được. Họa may chỉ có chia cho được một ḿnh Toàn, thành ra chị vẫn c̣n ít nhất một nửa cái buồn.’ Tôi quay sang vấn đề chính: ‘Mà sao chị cứ bắt Toàn phải gói bánh cho bằng được thế?’ ‘Đúng ra chị gói một ḿnh cũng xong. Nhưng khổ nỗi bánh chưng phải nhiều người gói chung mới vui. Mà Toàn gói đẹp hơn chị nhiều. Bánh vuông, có chạy đường sống lá hẳn hoi. Chị em ḿnh gói mỗi người một cặp nhá. Toàn gói, chị nấu. Tối thức canh bánh kể chuyện cho nhau nghe. Chiều nay lên ḷ, hai giờ khuya vớt bánh, sáng Toàn mang về cho cái cô ǵ ấy một chiếc. C̣n chị ít nhất phải đủ một cặp ăn dần suốt tuần.’ Chị nói thêm: ‘Lạ. Chẳng biết ông giời sinh sao mà đàn bà chỉ biết nấu qua quít. Đầu bếp khéo tuyền là đàn ông.’ Tôi nghĩ chị lẩn thẩn, nhưng không nói ra. Mỗi người có những suy tư riêng của họ. Tôi hỏi cho có lệ: ‘Chị lúc này sao?’ ‘Vẫn vậy. Chao, mới được lên lương, tháng thêm hơn chục bạc, thôi kệ. Được đồng nào hay đồng ấy. Bên này chả có chuyện 'phụ cấp bồi dưỡng' này nọ. Tháng nào cũng bằng chừng ấy tiền, không sai một đồng, chán phèo. Cái chính sách phong b́ thành ra lắm khi nghĩ cũng hay.’ ‘C̣n bên nhà sao chị?’ Tôi vừa hỏi vừa nh́n đống đồ chị tha lôi về chất dưới gậm tủ. Dường như cuộc sống của chị chỉ thu vào một số việc: đi làm kiếm tiền, mua hàng và gửi hàng về. Tôi biết chị có ư định khi xây xong căn nhà gạch cho vợ chồng, chị sẽ về lại với gia đ́nh sau nhiều năm xa cách. Những ngày tháng dài lặn lội bên bờ sông xứ lạ lâu lâu mang về cho chị một niềm vui nho nhỏ qua lá thư của chồng gửi sang, để cho chị hấp tấp lấy giấy bút hồi âm trở về. Chị nói: ‘Kiếp tầm gửi bên này chẳng có hay ho ǵ, sống lửng lơ t́m măi một mảnh đất bám hờ.’ Ban đầu chị cũng hy vọng sẽ kéo được cả chồng và bà mẹ sang đất người lập nghiệp, nhưng sau nhiều đụng chạm với thực tế chị đành dứt khoát. Có lần chị tâm sự với tôi: ‘Bây giờ ḿnh mới thấm cuộc đời. Ḿnh sống bên này chẳng khác nào tụi ngụy bên nhà, Toàn nhỉ.’ Tôi sửng sốt: ‘Chị nói sao?’ ‘Lúc trước chị cứ nghĩ là ḿnh phải t́m cách cho con cái bọn ngụy không thể ngóc đầu lên. Chúng nó bản thân có lư lịch không tốt, không thể tin cậy được. Ai mà ngờ bây giờ ḿnh phải chịu cái cảnh y như thế.’ ‘Sao chị?’ ‘Hôm vừa rồi xuống phố mua hàng, chị đứng cạnh mấy tên vượt biên, t́nh cờ nghe chúng nó nói lén ḿnh. Đứa này bảo đứa kia: Cái con mẹ bộ đội ấy nó cứ lân la t́m cách làm quen với ḿnh, chẳng biết nó định giở tṛ ǵ nữa đây. Đứa kia nói: Đừng có dây vào nó mà mang họa. Chị quay lại nh́n. Bọn chúng im bặt. Như thế tức là nó muốn nói chị chứ c̣n ǵ nữa.’ Chị thở ra: ‘Mà nghĩ cho cùng, chị có một ngày bộ đội nào đâu. Ḥa b́nh, ḿnh c̣n bé tí, thế mà nó cứ gán cho ḿnh hai chữ bộ đội vào cái bản lư lịch vô h́nh của chúng nó cho bằng được. Chị đếch cần. Ḿnh có thân ḿnh lo. Nhưng mà nhiều khi thấy tủi. Chúng nó có lư lịch không tốt th́ chỉ khi nào có việc cần đến giấy tờ mới ḷi ra. Đằng này...’ Chị ngập ngừng. Tôi hỏi: ‘Sao cơ?’ Gương mặt chị bỗng đỏ lên: ‘Cái bộ dạng ḿnh cũng đủ tố cáo ḿnh không giống tụi nó. Mà quái lạ, sao tụi nó tinh thế, cứ như ma ấy. Ḿnh có làm thế quái nào bọn nhăi ranh cũng biết ḿnh không phải dân Nam bộ. Toàn thấy chị có khổ không. Chỉ v́ tiền mà chị phải lao ra đi làm hợp tác, chứ ai mà biết rồi ra đến nông nỗi này.’ Tôi suưt bật cười, nhưng cố nén kịp. Thật khổ cho chị. Có những người cả đời chỉ loay hoay cố biến ḿnh cho giống cái mẫu mực chung, mà quên đi bản sắc riêng của ḿnh. Chị mập tṛn, lúc đi nguyên cả phần sau lúc lắc, chưa kể giọng nói rổn rảng, đầy ngập từ địa phương. Tôi an ủi: ‘Chị có nhà cửa đàng hoàng, công ăn việc làm tử tế. Ḿnh sống cho ḿnh, cần ǵ người khác, như chị vừa nói ấy.’ Chị im lặng, nhưng tôi biết chị không hoàn toàn đồng ư với tôi. Bởi tôi biết điều triết lư vụn vừa rồi chỉ là một cách tự an ủi cho những dày ṿ thường trực. Chúng tôi cặm cụi gói bánh. Tôi nhớ đến cha tôi khi xưa thường bảo: khi con làm việc ǵ cho người phải nghĩ đến họ. Có thế kết quả của việc ḿnh làm mới có giá trị. Bài học ấy tôi nằm ḷng, nay mang ra nhẩm lại. Nhưng tôi không biết phải nhớ đến ai? Đời sống hiện tại là một chuỗi bọt bèo, bạn bè hời hợt, nay gặp mai quên. Chẳng lẽ nhớ đến chị Minh, lúc chị c̣n đang ngồi sờ sờ trước mặt tôi. Đành nhớ đến những ngày c̣n ở nhà, có cha mẹ anh chị em. Nhưng thuở đó tôi đă mấy khi được ăn cái tết gia đ́nh. Cha tôi và chị tôi thay nhau đi biệt mỗi khi Xuân chập chờn đến. Tôi cột một ṿng dây nhỏ vào chiếc bánh đang gói làm dấu, định bụng sẽ mang về để hai tuần nữa cúng rằm tháng chạp thay cho Tết, với ư nghĩ chiếc bánh đó biết đâu sẽ ngon hơn. Chị Minh loay hoay với nồi nước sôi, chiếc nồi mười chị mượn tạm của bà hàng xóm đông con chồm chỗm choán hẳn một góc ḷ. Nếp đậu c̣n thừa, chị đồ thêm nồi xôi hoa cau thay cho bữa cơm chiều. Bếp điện không lửa cháy, căn pḥng trơ trẽn lạ. Chúng tôi thả mấy chiếc bánh vào, ngồi nghe nước sôi reo, mắt dán vào màn ảnh truyền h́nh nhưng đầu nghĩ vơ vẩn. Tôi khua không khí tẻ nhạt, bảo chị: ‘Chị mua đủ hàng chưa để Toàn đóng kiện gửi về cho anh ấy kịp ăn Tết.’ Chị lắc đầu bảo tôi: ‘Thôi chả nhờ Toàn nữa. Để thư thả chị đóng một ḿnh cũng được.’ Tôi linh cảm một chuyện chẳng lành xảy ra, hỏi. Thường chị vẫn bàn soạn với tôi những mặt hàng nào có thể bán chạy, và cùng nhau đóng kiện gửi về. Thấy tôi hỏi tới, chị buồn rầu kể lại câu chuyện gia đ́nh. Những thùng hàng của chị đă trở thành món quà thường xuyên của chồng chị cho một người đàn bà khác. Một người quen bên nhà mới sang cho biết như vậy. Tôi chưng hửng, không tin ở tai ḿnh. Người đàn ông trong tấm ảnh treo trên tường có khuôn mặt chất phác, mà chị vẫn khen, trong cái khen có chút hàm ư tự ca tụng cái may mắn của riêng ḿnh. Chị kết luận: ‘Đời người, mấy ai mà biết được. Bao nhiêu công lao thành ra đổ sông đổ biển hết.’ Tôi căm phẫn: ‘Chị để thế mà chịu được à? Toàn mà như chị th́ thằng cha ấy biết tay.’ Chị hỏi, giọng đanh lại: ‘Th́ Toàn sẽ làm ǵ nào? Giật được thằng chồng khỏi tay con mụ ấy rồi th́ thằng chồng ấy nó cũng đâu c̣n xứng đáng với ḿnh nữa. Chỉ c̣n cái xác vô tâm hồn. Như thế chỉ thêm vài người khổ.’ ‘Sao chị không nghĩ là anh ấy có khi c̣n trông lại...’ ‘Hừ. Chị biết. Ai cũng chăm chăm muốn rũ bỏ cái quá khứ nào xấu xa mà ḿnh không thích, hay những chuyện thuở xưa lâu ngày đă dần dần trở thành cái gánh nặng cho tương lai ḿnh. Chị mới nói với Toàn khi năy. Cái quá khứ nhiều lúc làm ḿnh trở nên lẻ loi.’ ‘Nhưng chị để vậy mà chịu được à? Ḿnh phải làm ra ngô ra khoai...’ Chị buông xuôi: ‘Ngô khoai ǵ th́ cũng tại ḿnh. Suốt đời, chị theo anh như cái bóng. Cái bóng một hôm lỡ dại bỏ người mà đi. Bây giờ người không c̣n nữa. Thành thử chị bây giờ chỉ là cái bóng của một cái ǵ đó rất là vô h́nh.’ Tôi đến gần bên chị. Nghe thấy từng hơi thở nóng, tiếng nấc. Tôi đặt tay lên vai chị. Bàn tay tôi lúc này đang cảm nhận những cái rung nhẹ của hai bờ vai qua lần áo vải bông. Tôi chẳng biết làm ǵ hơn là nắm bàn tay chị. Bàn tay khô, lạnh ngắt. Chị thở dài: ‘Chậc. Vừa mới thấy thèm bánh là thế mà bây giờ tự nhiên thấy ứ đến tận cổ. Chắc Toàn mang về hết đi, chị chỉ cần một chiếc để lên bàn thờ là đủ rồi.’
***
Năm ấy mỗi khi ăn miếng bánh, tôi lại nhớ đến chị. Bẵng đi một dạo,
tôi gặp chị ngoài phố, nhí nhảnh cặp tay một ngoại nhân. Đụng mặt,
tôi định thối lui nhưng không kịp nữa. Chị túm lấy, giới thiệu và
nói hai người vừa đính hôn. Tôi hụt hẫng, mặt đỏ bừng. Hóa ra người
đàn bà ngoài mặt cứng rắn như chị, nhưng trong ḷng có lẽ luôn cần
một chỗ dựa cho ấm ḷng.
Nguyễn Hiền
|