Tôi
thường về thăm Huế mỗi năm nhưng năm nay mới được dịp
nh́n tận mắt những rộn ràng của người dân Huế chuẩn bị
đón Tết Bính Thân. Mặc dù mưa lạnh, thiên hạ vẫn tấp nập
đi mua sắm. Đường nào cũng giăng đèn kết hoa, chợ nào
cũng đông người chen chúc. Chợ Hoa đầy dẫy khắp nơi. Chợ
Hoa lớn nhất là ở bên tả ngạn Sông Hương dọc đường lên
An Ḥa, ngay ngoại thành. Ngày xưa khi tôi lớn lên, ở
Huế không hề có chợ Hoa. Mà hoa thật nhiều loại tôi chưa
bao giờ thấy nhiều như thế ở Huế. Cúc đại đóa, chậu to,
chậu nhỏ, hoa thạch thảo, chậu nhỏ chậu to, hoa mai, hoa
hải đường, một loại Day Lyly trắng hồng tía rất đẹp,
loại của Huế th́ có thể tươi nhiều tháng, loại của Hà
Nội chỉ hơn một tháng là hoa tàn; hoa hồng nhiều màu,
glayeul đỏ thắm và những cây quất trái vàng, lá xanh rất
đẹp mắt, rất Tết và c̣n nhiều loại khác nữa mà tôi không
biết tên. Hoa mai tiêu biểu cho ngày Tết ở Huế. Từ thành
thị đến thôn quê, nhà nào cũng cố sắm cho được một cành
mai. Chậu mai hay cành mai ở nhà dân dă miền quê, dù là
nhà tranh vách đất cũng thấy hài ḥa làm tăng không khí
Tết, không như cành đào ở ngoài Bắc chỉ khoe sắc ở những
ngôi nhà cao sang ở thành thị. Mới 20 Tết, em tôi đă tha
về một cặp hoa cúc to nhất Huế có đường kính hơn một mét,
giá hai triệu; một cặp thạch thảo một triệu rưỡi. Cậu
khoái chí mỗi khi bệnh nhân trầm trồ đứng ngắm 2 chậu
cúc.
Trong chợ Big C
Ngày 22 Tết, cả nhà đi chợ Big C, một mall lớn nhất ở
Huế gồm chợ bán thức ăn và nhiều gian hàng đủ loại,
nhiều thứ được giảm giá đến 50%. Buồn cười là cửa hàng
phần lớn có tên Mỹ! Ngay cửa vào được chưng bày một cành
mai vàng to tướng với nhiều bánh chưng bánh tét và những
bao ĺ x́. Thiên hạ chen chúc mua sắm đủ mặt hàng rất
vui mắt. Hơi buồn khi nghe loa nhắc nhở cẩn thận coi
chừng bị móc túi. Trước khi bước vào trong th́ phải đến
quầy sắp hàng đưa ví xách tay (hand bag) cho họ bọc
nylon, niêm lại đến khi ra quầy trả tiền ở tầng dưới mới
cần mở niêm ra! Tôi lúng túng khi cần mở ví lấy kẹo ho
v́ tự nhiên nổi ho, khô cổ. Cô cháu dâu nói cứ mở tự
nhiên và cháu mở cho tôi chứ tôi cũng không dám mở! Xót
xa khi thấy dân trí quá thấp mà khách sạn xa hoa quá
nhiều, resort tầm cỡ quốc tế, sân Golf quá nhiều. Ít ra
th́ mức sống ở Huế cũng thấy khá hơn so với những năm
đầu tôi về đây, nhưng cũng c̣n quá nhiều người nghèo. Em
tôi và con trai, con dâu sửa soạn 50 phần quà Tết tặng
người nghèo ở xóm dưới. Một phần quà gồm một thùng ḿ ăn
liền, một cân mứt gừng, và 200,000 đồng. Em làm như vậy
cũng được mấy năm, âm thầm thôi. Cô cháu dâu và một cô
thiện nguyện đi vào xóm, đến từng nhà phát quà. Cô cháu
rất xúc động thấy họ nghèo quá. Nhà xiêu vẹo, có nhà
không có cửa. Có người không có nơi ăn ở, mỗi đêm ngủ
nhờ một chỗ. Phần lớn là người già, 80, 90 tuổi, không
con cháu, hay con cháu bỏ rơi; gần một nửa như là bị tâm
thần
Trong tháng chạp, nhà nhà nhớ ông bà tổ tiên nên lo đi
chạp mộ. Một năm thăm mộ ông bà hai lần, thanh minh và
cuối năm. Phải lo chạp mộ rồi mới yên tâm sửa soạn đón
năm mới. Từ nửa tháng trước Tết, em họ tôi đă bắt đầu lo
làm thức ăn để cúng Tết, để mời khách trong ba bữa Tết
làm tôi nhớ ngày c̣n ông bà nội ở Vỹ Dạ. Bà nội cũng sửa
soạn làm mứt, bánh cả tháng trước Tết nhưng em tôi không
gói bánh chưng, bánh tét mà làm khô ḅ, ngâm xoài xanh
với đường, làm mứt táo. Ngoài ra c̣n làm dưa hành, dưa
món, dưa muối v.v. Nem, chả, và tré th́ đặt người ta làm
sớm để ḿnh có thể ăn nếm trước Tết th́ ngon hơn, em rể
tôi tuyên bố vậy nên ngày nào mâm cơm cũng có những món
ăn của ngày Tết rất thú vị. Có mấy món đặc biệt chỉ làm
vào dịp Tết mà nay tôi mới thấy là món thịt ḅ bắp ngâm
với x́ dầu, đường và ít ngũ vị, món thịt ba rọi ngâm
nước mắm và đường, đùi heo nhồi thịt th́ đặt làm v́ khá
nhiêu khê. Em nói ba ngày Tết, chị người làm về quê ăn
Tết không ai đi chợ nên phải thủ sẵn những thứ có thể để
được cả mấy tuần. Ḿnh chỉ thái thịt ra dọn với mấy món
dưa sẵn có. Em tôi cũng lo sắm cho thằng cháu nội 5 tuổi
bộ đồ cậu ấm cô chiêu ngày xưa: áo gấm xanh, khăn xanh
để mặc ngày mùng một Tết mừng tuổi ông bà.
Dĩ nhiên, nhà ai cũng lo sắm sửa đủ lễ để đưa ông Táo về
chầu Ngọc Hoàng ngày 23 tháng Chạp. Mới ngày 22 mà tôi
thấy em tôi đă sửa soạn cúng ông Táo. Em bảo phải đưa ba
ông bà Táo đi trước một ngày chứ chờ đúng ngày th́ sợ
kẹt đường. Em bảo nhiều nhà làm như vậy v́ họ ngại cá
chép không có chỗ chen sợ lên chầu Ngọc Hoàng bị trễ!
Không biết tập tục mới này bắt đầu từ hồi nào và ai là
người xướng ra mà thấy cũng hợp lư!
Mới 25 Tết mà đă có nhiều cơ sở tư đóng cửa. Em tôi có
pḥng khám bệnh tại nhà. Khi giới thiệu bệnh nhân đi
siêu âm th́ họ điện cho biết đến nơi đă thấy bảng yết là
đóng cửa ăn Tết, phải đưa bệnh nhân đến bệnh viện. Tôi
nói mấy ông bác sĩ ăn Tết sớm quá th́ cháu tôi cho biết
không phải mấy ông chủ muốn nghỉ sớm nhưng nhân viên đ̣i
về quê ăn Tết nên họ phải đóng cửa! Cậu em tôi nói mấy
ngày Tết là thường có bệnh nặng v́ bệnh nhẹ th́ người ta
lờ đi để lo Tết trước! Ngoài đường ngày nào cũng tấp nập
người đi xuôi ngược mua sắm. Phải chi trời nắng đẹp th́
c̣n đông đúc hơn. Không biết những chợ hoa có bán hết
hoa không. Người có tiền mua những cặp hoa bạc triệu,
người ít tiền cũng mua ít nhất một cặp cúc vài trăm ngàn.
Người nghèo th́ mua một bó hoa để cúng ông bà. Nhà nào
bàn thờ ông bà ngày Tết cũng ấm cúng với b́nh hoa, nải
chuối, trái cây, kẹo, mứt, bánh. Phong tục ngày Tết vẫn
được người dân Huế duy tŕ một cách trang trọng. Nhà nào
cũng lo dọn dẹp nhà cửa, chùi dọn bàn thờ tổ tiên sạch
sẽ để rước ông bà về ăn Tết, sắm sửa trong nhà mứt bánh
đủ thứ để tiếp khách ba ngày Tết. Họ vẫn giữ tục lệ đi
thăm và cho quà nhau trước Tết. Tôi thấy hai em làm một
danh sách những nhân vật cần thăm, rồi tất tả đi thăm
với quà Tết, đến mấy ngày mới xong. Nghe đâu ít người
cho rượu v́ ngày nay rượu giả nhiều quá! Trong khi cũng
có nhiều khách đến nhà thăm hai vợ chồng với quà Tết của
họ: nem, tré, bánh, kẹo, mứt, nếp, gạo thơm, và đặc biệt
là mấy con gà. Bầy gà của em từ bảy con nay thành 13.
Mỗi ngày bầy gà cho ba, bốn cái trứng rất đẹp, tươi,
ngon, bổ! Rồi từ mồng một Tết lại lo đi thăm nhau để
chúc Tết, nhưng ai cũng mong chủ nhân không có nhà để
khỏi phải ngồi lâu, chỉ cần để lại danh thiếp.
Tết này, mất một ngày sắm Tết v́ chỉ có 29 ngày trong
tháng Chạp mà thiên hạ tất bật lo lắng chỉ sợ không đủ
th́ giờ mua sắm cho đầy đủ. Có người lo mua sắm đến
chiều 30 Tết mới thôi. Về đây tôi mới thấy lại không khí
Tết, ấm cúng, cảm động mà tôi đă quên đi trong hơn 50
năm qua ở xứ người, không có Tết. Tôi cũng mua bao đỏ,
đổi tiền mới cho vào bao sẵn sàng để ĺ x́ cho trẻ con
ngày mồng một Tết. Chúng tôi bàn nhau không biết sau này,
người Việt có muốn cải tổ như người Nhật bỏ Tết Âm Lịch,
chỉ mừng Tết Dương Lịch. Mà nếu có cải tổ th́ chắc cũng
khó giữ được những phong tục Tết đặc biệt của Huế.
Tuy thời tiết thật khó thương, lạnh mà ẩm, mưa hầu như
mỗi ngày, và tôi đă bị cảm lạnh một tuần nay nhưng tôi
vẫn thấy ḿnh về Huế sớm là một quyết định đúng, tôi
được hưởng hương vị Tết mà tôi chắc chỉ có ở Huế.
Hoàng thị Quỳnh Hoa