Thân Trọng Sơn
THẾ GIỚI TRONG MƠ CỦA TÔI
Lục Văn
Phúc ( Lu Wenfu) ( 1928 - 2005 )
( Mộng trúc đích thiên địa )
陆文夫《梦中的天地》


Ông là một trong những nhà văn
bất hạnh khi trải qua quá nhiều thành công với một tác phẩm của ḿnh đến
nỗi những tác phẩm c̣n lại rơi vào sự thờ ơ và lăng quên. Đây là người
măi măi được xác định là tác giả gần như độc quyền của “Cuộc đời và niềm
đam mê của một người sành ăn Trung Quốc” (《美食家 Mỹ thực gia ), với những
b́nh luận thường hướng đến ẩm thực và rất ít hướng tới tác giả.
Tuy nhiên, câu chuyện về một người sành ăn tinh tế này là sự phản ánh và
biểu tượng của một sự tồn tại hoàn toàn tập trung vào việc bảo vệ một
nền văn hóa tinh tế và truyền thống của các học giả bị suy yếu bởi sự
thái quá của thời kỳ Maoist. Tác phẩm của Lục Văn Phúc có thể được khám
phá cùng với cuộc đời ông.
Lục Văn Phúc (陆文夫) không sinh ra ở Tô Châu, nhưng đó là thành phố nơi
ông lớn lên, nơi ông bị trục xuất và là nơi trở về không bao giờ rời đi,
và là nơi ông yêu quư đến mức đă viết tất cả tác phẩm cho thể hiện sự
tinh tế và bảo vệ nền văn hóa của ḿnh.
Tuổi thơ phía bắc sông Dương Tử:
Ông sinh vào tháng 3 năm 1928 tại một ngôi làng ở huyện Thái Hưng, tỉnh
ven biển Giang Tô, phía bắc sông Dương Tử, và sống một tuổi thơ êm đềm
và b́nh lặng ở đó.
Năm sáu tuổi, ông vào một ngôi trường truyền thống, nơi ông thể hiện
niềm đam mê đọc sách đến mức hiệu trưởng đặt cho cái tên linh cảm Wenfu
(文夫 ( Văn phu ): bậc thầy về chữ cái). Cũng chính vị hiệu trưởng này đă
quỳ lạy trước tấm bảng ghi tên Khổng Tử, nhưng những bài viết của vị
thầy khác này hầu như không kích thích được trí tưởng tượng của chàng
trai trẻ Wenfu.
Ông bị thu hút nhiều hơn bởi ḍng sông chảy cách nhà hai trăm mét và đă
dành nhiều thời gian dài để chiêm ngưỡng, ngắm nh́n những chiếc thuyền
biến mất ở phía chân trời, nhưng đó là một chân trời trống rỗng:
“ Khi chúng tôi nh́n về phía đông, nước sông ḥa làm một với bầu trời.
Khi chúng tôi nh́n về phía tây cũng vậy: không có ǵ ngoài một không
gian rộng lớn và hoang vắng…. Không có động lực cho trí tưởng tượng của
tôi. »
Chính văn học đă tạo ra động lực này. Tuy nhiên, nhiều bài viết ông đọc
nói về Nam Kinh, Thượng Hải và Tô Châu. Nếu hai thành phố đầu tiên dường
như không thể tiếp cận được th́ Tô Châu không phải.
Sinh viên ở Tô Châu và Diêm Thành:
Và ông ở đó, trong bộ đồ dài màu xanh, đến Tô Châu ở tuổi mười sáu, vào
cuối mùa xuân năm 1944. Việc khám phá ra thành phố đă khiến cậu thiếu
niên choáng váng: nó chính xác vượt quá trí tưởng tượng của cậu. Đó là
t́nh yêu từ cái nh́n đầu tiên. Ông học đại học ba năm, ở một thành phố
mà đối với ông , dường như bước ra từ những tập thơ của ḿnh.
Đồng thời, ông nhận ra rằng thành phố giống như một cái hồ ẩn dưới đáy
bùn bên dưới làn nước trong vắt. Quốc Minh Đảng đang ở đỉnh cao quyền
lực, một thế lực bị tham nhũng ăn ṃn. Vẻ đẹp của Tô Châu, Lục Văn Phúc
nói, không c̣n che giấu nỗi khốn cùng của người dân: nếu thành phố vẫn
c̣n nhiều phụ nữ xinh đẹp như vậy, khi họ đi ra ngoài bằng xe kéo, họ đă
bị những ông già gầy g̣ kéo đi, thở hổn hển... ư thức quan sát thực tế
đô thị đă xuất hiện.
Trong thời gian đó, ông đă hoàn thành chương tŕnh học cấp hai và được
nhận vào hai trường đại học ở Thượng Hải, nhưng gia đ́nh ông không đủ
khả năng chi trả học phí nên ông rời đến vùng giải phóng Subei (苏北解放区 Tô
bắc giải phóng khu ), ở phía bắc Giang Tô, theo học chủ nghĩa Mác tại
Đại học Huazhong ở thành phố Diêm Thành.
Khi kết thúc việc học đại học, ông tham gia chiến trường. Nhưng đó là
thời điểm lực lượng Quốc Minh Đảng bị đè bẹp trong chiến dịch Hoài Hải
mang tính quyết định vào đầu tháng 1 năm 1949, tạo điều kiện cho quân
cộng sản tiến về phía nam. Lục Văn Phúc không cần phải chiến đấu.
Ông cùng quân đội trở về Tô Châu, nơi được “giải phóng” vào ngày 27
tháng 4 năm 1949.
Sau đó, ông bắt đầu sự nghiệp nhà báo tại tờ Tân Tô Châu, nơi ông đă làm
việc trong 8 năm, cho đến năm 1957. Đồng thời, việc viết báo không làm
ông hài ḷng, ông quyết tâm viết truyện… V́ vậy, ở tuổi 25, ông bắt đầu
viết.
Làm việc từ sáng đến tối, ông mất một tháng để hoàn thành câu chuyện đầu
tiên và gửi cho Tạp chí Văn học và Nghệ thuật ở Thượng Hải. Ông được
biết rằng nó không thể xuất bản được, nhưng có tài năng và ông phải tiếp
tục. Những ǵ ông làm khiến ông rất vui mừng. Và câu chuyện tiếp theo
của ông - "Honor" (《荣誉 Vinh dự ) - được đăng vào tháng 2 năm 1955 trên
cùng một tờ báo.
Được đón nhận một cách tích cực, ngay sau truyện này là truyện thứ hai,
“Cuộc gặp gỡ thứ hai với Thầy Chu Thái” , đăng trên Văn học Nhân dân.
Hai truyện ngắn miêu tả những biến động xă hội xảy ra vào thời kỳ đầu
của nước Cộng ḥa Nhân dân mới. Sự nổi tiếng ban đầu của ông đă giúp Lục
Văn Phúc có cơ hội tham gia Đại hội Nhà văn trẻ toàn quốc lần thứ nhất ở
Bắc Kinh, nơi ông gặp nhiều tác giả trẻ khác, giống như ông, bắt đầu vào
đầu những năm 1950.
Khi trở về, vào tháng 10 năm 1956, ông xuất bản – trên tạp chí Mengya
(《萌芽 Manh nha ) – một truyện ngắn thứ ba rất độc đáo, tương phản với các
ấn phẩm thời đó: “Au fond de la ruelle” (《小巷深处 Tiểu hạng thâm xứ ). Vào
thời điểm mọi người đang nói về chiến tranh, anh hùng. Về phần ḿnh, Lục
Văn Phúc, một công nhân sản xuất và kiểu mẫu, đă kể lại một cách đầy
tính nhân văn câu chuyện về một cô gái điếm, Xu Wenxia (徐文霞 Từ Văn Hà )
và cuộc hành tŕnh đầy cạm bẫy của cô ở Trung Quốc mới.
Cuộc phiêu lưu bị hủy bỏ của “The Explorer”:
Vào mùa xuân năm 1957, ông được mời tham gia, tại Nam Kinh, trong một
nhóm làm việc do Liên đoàn Thư tín Giang Tô thành lập. Ở đó, ông gặp
những nhà văn trẻ khác mà họ chia sẻ ư tưởng, bao gồm Gao Xiaosheng
(高晓声, Cao Hiểu Thanh ), Chen Chunnian (陈椿年 Trần Xuân Niên ), Fang Zhi
(方之 Phương Chi ) , Ye Zhi Cheng (叶至诚 Diệp Chí Thành ). Họ đồng ư rằng
phải thay đổi các phương thức sáng tạo, rằng các mô tả về các chiến dịch
chính trị phải nhường chỗ cho những mối quan tâm tập trung hơn vào con
người, rằng đấu tranh giai cấp đă hủy hoại quá nhiều sinh mạng và rằng
"Chúng ta cần quay trở lại các mối quan hệ b́nh thường hơn giữa con
người với nhau."
Để phát triển những ư tưởng táo bạo này, được sinh ra từ sự nhiệt t́nh
của Bách Hoa, để phổ biến và phát triển chúng, họ đă thành lập một nhóm
mà họ gọi là “Những nhà thám hiểm”, với một tạp chí cùng tên. Thật là tệ
cho họ. Họ vẫn chưa hoàn thành số đầu tiên do phong trào chống cánh hữu
phát động. Họ bị buộc tội là một nhóm nhỏ chống Đảng, và bị lên án: Gao
Xiaosheng và Chen Chunnian làm ruộng, Fang Zhi và Ye Zhi Cheng để rèn
thép. Về phần Lục Văn Phúc, ông được bổ nhiệm vào một nhà máy sản xuất
máy công cụ, nơi ông bắt đầu học việc.
Lục Văn Phúc học nghề tiện và làm việc trong nhà máy trong hai năm, phát
triển mối quan hệ thân thiện với công nhân. Ông đă ba lần được vinh danh
là công nhân tiên phong, với những sắc thái của người tiên phong, điều
này đă mang lại những phần thưởng: một chiếc áo đấu, một chiếc quần đùi,
một cái bát..
Đó là thời kỳ tồi tệ nhất của Bước nhảy vọt vĩ đại, kết thúc vào mùa hè
năm 1960 với những biện pháp điều chỉnh kinh tế đầu tiên. Giới văn học
và nghệ thuật được tái sinh cùng một lúc. Lục Văn Phúc trở thành nhà văn
chuyên nghiệp ở Nam Kinh. Nhưng ông đang cảnh giác: ông nói rằng một cú
ngă xuống mương sẽ khiến bạn phải suy nghĩ . V́ vậy, ông đă miêu tả một
cách khôn ngoan những trải nghiệm đă có trong suốt hai năm trước đó:
những công nhân, công việc trong nhà máy...
Tuy nhiên, vào năm 1964, căng thẳng chính trị quay trở lại, đặc biệt là
trong giới văn học và nghệ thuật. Hiệp hội nhà văn triệu tập một cuộc
họp ở Bắc Kinh để thảo luận về cách viết và giải tỏa căng thẳng; Mao Dun
(茅盾 Mao Thuẫn ) bảo vệ Lục Văn Phúc, người cũng nhận được nhiều lời khen
ngợi trên báo chí. Nhưng cái máy đang trên đường tới. Giới văn học bị
nghi ngờ là theo chủ nghĩa xét lại. Lục Văn Phúc là đối tượng của các
cuộc tấn công thâm độc trong sáu tháng v́ lư lịch chống đảng, trong vụ
Explorers, và v́ việc ông bảo vệ “chủ nghĩa nhân văn” tư sản thay v́ đấu
tranh giai cấp.
Vào mùa hè năm 1965, ông bị loại khỏi thế giới văn chương và bị đưa trở
lại Tô Châu để làm thợ cơ khí trong một xưởng kéo sợi. Ông không c̣n
đọc, không c̣n viết nữa và dành những ngày Chủ nhật để uống rượu. Đây là
sự khởi đầu của Cách mạng Văn hóa.
Ngay từ đầu Cách mạng Văn hóa, gia đ́nh ông đă là mục tiêu của Hồng vệ
binh: tài sản của họ bị tịch thu, Lục Văn Phúc là đối tượng của các
phiên “đấu tranh”, ông bị diễu hành qua đường phố với tấm bảng trên
ngực.
Vào cuối năm 1969, cùng với vợ và hai con gái, ông được chuyển đến một
băi biển trên bờ Hoàng Hải, ở vùng Subei nghèo nàn và lạnh lẽo khủng
khiếp này, ở phía bắc tỉnh. Đó là một cuộc sống lưu vong kéo dài chín
năm, làm việc trên những mảnh đất nhỏ, tṛ chuyện với những người bạn bị
lưu đày ở cùng một nơi và suy nghĩ.
Ngày biết tin Tứ nhân bang sụp đổ, ông đă say khướt suốt ba ngày trước
khi bắt đầu viết lại.
Trở lại Tô Châu, vào tháng 11 năm 1978, ông đă năm mươi tuổi và đă mười
ba năm ông chưa viết được ǵ. V́ vậy, ông viết, một cách bừa băi, để gợi
lại những kỷ niệm, t́m lại những kư tự bị thất lạc và đối mặt với thử
thách của trang giấy trắng. Ông viết tiểu luận, và thậm chí cả kịch …
Trong thời gian này, báo chí cũng trỗi dậy từ đống tro tàn, đặc biệt là
tờ báo Văn học Nhân dân. Một số biên tập viên cũ đang cầm đuốc t́m kiếm
văn bản và tác giả. Vào tháng 11 năm 1977, trên tờ báo này đă xuất bản
truyện ngắn “Thầy hiệu trưởng” (《班主任 Ban chủ nhiệm ) của Liu Xinwu (刘心武
Lưu Tâm Vũ ), tạo nên một làn sóng chung.
Lục Văn Phúc đă xuất bản truyện đầu tiên ở đó đánh dấu sự phục hưng văn
học của chính ông, “Sự cống hiến”, vào năm 1978, để tưởng nhớ những trí
thức đă cống hiến cả thể xác và tâm hồn cho cách mạng. Sau đó, tại Trung
Sơn, vào đầu năm 1979, ông đă xuất bản cuốn “Cui Da Cheng” (《崔大成小记 Thôi
đại thành tiểu kư ): phản ánh những tin đồn và cáo buộc sai trái hủy
hoại một sự tồn tại. Truyện ngắn tiếp theo vào tháng 6 là truyện ngắn có
chủ đề tương tự, “Ṭa án đặc biệt” , được xuất bản trên tạp chí Văn học
Thượng Hải.
Bầu không khí chỉ thực sự ấm lên sau Đại hội lần thứ 4 của Liên đoàn Văn
học Nghệ thuật Quốc gia được tổ chức tại Bắc Kinh từ ngày 30 tháng 10
đến ngày 15 tháng 11 năm 1979 và một trong những kết quả của nó là việc
băi bỏ khẩu hiệu cũ “văn học phục vụ chính trị”.
Từ đó, vào năm 1980, Lục Văn Phúc bước vào giai đoạn suy ngẫm về lịch sử
và văn hóa, hoặc về lịch sử được nh́n qua văn hóa.
Suy tư này khiến ông xem xét lịch sử không phải từ khía cạnh chính trị,
ở cấp độ quyền lực cao nhất, mà từ khía cạnh hàng ngày, ở cấp độ tác
động của chính sách này đối với người dân và văn hóa đại chúng.
Năm 1985, ông kết thúc một trong những bài luận của ḿnh bằng cách nói
rằng mỗi lần ông đến Bắc Kinh để tham dự một cuộc họp hoặc nhận giải
thưởng, ông cảm thấy vô cùng đau buồn khi nghĩ đến những người bạn không
có mặt ở đó, v́ họ đă chết hoặc v́ họ đă ngừng viết. ; kết quả là, ông
nói, ông cảm thấy ḿnh có trách nhiệm lịch sử, trách nhiệm mô tả những
thay đổi xă hội và thực tế con người.
Tất nhiên, kiệt tác của ông trong lĩnh vực này là truyện ngắn nổi tiếng
năm 1983, “A Gastronome” (《美食家 Mỹ thực gia ), nhưng chúng ta không nên
quên những câu chuyện khác cùng thời kỳ, có cùng quan điểm phê phán về
xă hội.
Bước ngoặt trong tác phẩm của ông, vào đầu thập kỷ này, là truyện ngắn
“Một gia đ́nh buôn bán xa xưa”, đăng lần đầu vào đầu năm 1980 trên báo
Yuhua hay Rain Flowers ( 雨花 Vũ hoa ).
Nó bắt đầu bằng một đoạn hồi tưởng: người kể chuyện nhớ lại một người
đàn ông, Zhu Yuanda (朱源达 Chu Nguyên Đạt ), người mà ông biết khoảng ba
mươi năm trước, một người bán hàng rong khiêm tốn bán nước luộc bánh
bao, một đặc sản địa phương. Điều ông nhớ là tiếng vỗ tay bằng gỗ thông
báo anh đă đến, ở đầu bên kia con hẻm, và ông vẫn nghe thấy vang vọng
trong đầu: dududu, dudu, didididu; dididi, dudu, dididu…. Ông giải
thích, chúng chỉ là hai âm thanh, nhưng có vô số biến thể, nhanh hay
chậm, to hay nhỏ... Khi đọc nó, bạn có ấn tượng là chính bạn đang nghe
nó. Toàn bộ phần giới thiệu nhân vật này được thực hiện theo một phong
cách cực kỳ sống động.
Chu Nguyên Đạt này là hậu duệ cuối cùng của một ḍng tổ tiên lâu đời,
những người đều làm cùng một công việc, với độ hoàn thiện giống nhau đến
từng chi tiết. Người kể chuyện khi đó đang trong hoàn cảnh khó khăn, anh
ta đang sửa giấy tờ vào đêm khuya để kiếm sống, và Chu Nguyên Đạt đi
ngang qua với thợ săn của anh ta, đồng thời mang đến cho anh ta một chút
ấm áp của con người.
Và sau đó, người kể chuyện trở thành giám đốc điều hành ở Tân Trung Quốc
và mất dấu Chu Nguyên Đạt. Vào thời điểm đấu tranh chống phe cánh hữu,
người đàn ông bất hạnh bị buộc tội là tay sai của chủ nghĩa tư bản và bị
tẩy chay; vào đầu Cách mạng Văn hóa, người kể chuyện bị tấn công, và khi
đi ngang qua ngôi nhà nghèo khó của người bán hàng rong nhỏ, ông nh́n
thấy tài sản ít ỏi của ḿnh bị Hồng vệ binh tịch thu và phân thành từng
mảnh, tệ nhất là sự tàn phá của thành phố. Cái ách tuyệt vời được thừa
hưởng từ tổ tiên và bị phong hóa theo thời gian. Chu Nguyên Đạt được đưa
về nông thôn để cải tạo. Trước khi rời đi, anh ta để lại cho người kể
chuyện chiếc máy vỗ tay bằng gỗ của ḿnh mà người sau hy vọng một ngày
nào đó sẽ được nghe lại, từ phía sau con hẻm... nhưng rơ ràng là vô
ích...
Truyện ngắn này là một bản ballad buồn về sự phi lư của một thời đại đă
hủy diệt toàn bộ sự tồn tại, xóa sổ các ngành nghề nhỏ và nghệ thuật đại
chúng. Nó phản ánh những ǵ Lu Wenfu phải chịu đựng, và câu chuyện xuất
hiện như một điềm báo trước về “Gastronome”.
Truyện ngắn này, nhan đề của nó có thể được dịch là “Một người sành ăn,
một người có thật” , bởi v́ đó chính là nội dung của nó: việc t́m kiếm
sự thật sâu xa mà văn hóa ẩm thực che giấu, trong trường hợp này là của
tinh tế từ Tô Châu, nhưng được coi là một ví dụ mang tính biểu tượng của
một nền văn hóa đại chúng được nâng lên hàng nghệ thuật vĩ đại.
Nó thực sự không phải là một cuốn tiểu thuyết mà là một truyện ngắn,
được xuất bản lần đầu trên tạp chí Shouhuo (《收获 Thu hoa hậu ) vào đầu
năm 1983. Nó mô tả bốn mươi năm lịch sử của Trung Quốc thông qua sự phát
triển và tồn tại của truyền thống ẩm thực, trong đó Lục Văn Phúc là một
người sành sỏi. Những mâu thuẫn, đối kháng của thời kỳ được phân tích
thông qua sự đối đầu của hai nhân vật “tư bản”.
Zhu Ziye, người cống hiến hết ḿnh để bảo vệ di sản ẩm thực mà anh cảm
thấy có trách nhiệm, và một "Gao" khác, như trong câu chuyện trước, ở
đây là một người theo chủ nghĩa lư tưởng yêu công lư cách mạng và b́nh
đẳng xă hội, bất chấp mọi khó khăn.
Nếu ở câu chuyện trước, phong cách làm sống lại một nghề cũ đang lụi tàn
th́ ở câu chuyện này, tất cả là niềm đam mê nấu ăn ngon của Lục Văn Phúc
như một nghệ thuật tinh tế tỏa sáng qua những miêu tả của ông. Nó là sự
tôn vinh nền văn hóa cũ của Tô Châu, người thừa kế của Wuyue (吴越, Ngô
Hoạt ). Và đó không phải là niềm đam mê hời hợt: vào năm 1988, Lục Văn
Phúc mở một nhà hàng ăn ngon dành riêng cho nghệ thuật ẩm thực Tô Châu,
nhà hàng này đă trở nên nổi tiếng như truyện ngắn của ông.
Tất nhiên, đây đă được trao giải truyện ngắn hay nhất của năm, đồng thời
nó cũng mang lại danh tiếng cho tác giả. Hơn nữa, vào thời điểm phong
trào truy t́m cội nguồn (寻根文学, Tầm căn văn học ) đang phát triển mạnh
mẽ, về cơ bản là một cuộc t́m kiếm bắt nguồn từ vùng nông thôn, truyện
ngắn này đă khiến Lục Văn Phúc được xếp vào nhóm các tác giả đi t́m cội
nguồn thành thị.
Nhưng “A Gastronome” được theo sau bởi một số truyện ngắn tạo thành phần
mở rộng của nó, và đặc biệt là “The Well” (《井 Tỉnh 》) và “The Diploma”
(《毕业》Tất nghiệp ), nằm trong cả hai tuyển tập “Quà lưu niệm” xuất bản
lần lượt vào năm 1984 và 1986.
Những con hẻm của Tô Châu, trong tác phẩm của Lục Văn Phúc, cũng là
những ǵ ḷng Thượng Hải trong tác phẩm của Wang Anyi (王安忆 Vương An Ức):
nơi, kể từ buổi b́nh minh của thời gian, của một cuộc sống và một nền
văn hóa đại chúng bị đe dọa bởi lịch sử và hiện đại. Trong truyện ngắn
của Lục Văn Phúc cũng như của Vương An Ức, đây là những địa điểm mang
tính biểu tượng.
Đó là trường hợp của cuốn “The Well”: câu chuyện đen tối về một sinh
viên trẻ tốt nghiệp ngành hóa học, Xu Lisha, được thăng chức làm nghiên
cứu tại công ty nơi cô làm việc, bởi một người đàn ông muốn cưới cô;
Cuối cùng khi anh ta làm vậy, đối với cô gái trẻ, đó là sự khởi đầu của
việc đi xuống địa ngục một cách tiến bộ đến mức không thể tránh khỏi.
“The Well” là câu chuyện về bi kịch của một trí thức dần trở thành mục
tiêu tấn công của những người xung quanh v́ thành công trong nghề
nghiệp. Đó là chân dung của một xă hội nơi chúng ta bị lên án bởi những
tin đồn, nơi người phụ nữ chỉ có quyền tự do theo ư muốn của chồng, thậm
chí của mẹ chồng và những lời bàn tán của hàng xóm. Đó là một cách khác
để mô tả nỗi đau khổ của cá nhân trong xă hội Trung Quốc vào thời đó,
vốn là chủ đề thường xuyên trong tác phẩm của Lục Văn Phúc.
"Bằng tốt nghiệp” cũng có cùng chủ đề, nhưng khác thường. Trên thực tế,
nó là nghiên cứu về tâm lư, cái gắn liền với các đối tượng bởi v́ chúng
có một tổng thể lịch sử và rằng họ gắn liền với một kư ức đau đớn. Thông
qua những lập luận được đưa ra để không loại bỏ những đồ vật cũ, bừa bộn
trong căn hộ của ḿnh, người phụ nữ ở trung tâm câu chuyện đă giải thích
được nỗi đau khổ mà chúng tượng trưng. Rơ ràng hành vi sai trái t́m thấy
lời giải thích ở đó, và sức nặng của quá khứ dường như càng nặng nề hơn.
Rơ ràng có một phần tự truyện trong câu chuyện này: quá khứ đau buồn của
những đồ vật được đề cập bắt đầu từ năm 1957 ( một chiếc cũi kim loại
được cứu khỏi cơn điên loạn hủy diệt của Bước nhảy vọt vĩ đại) và đến
năm 1969, năm Lục Văn Phúc được gửi cùng gia đ́nh đến bờ biển Subei, với
tư cách là nhân vật chính của câu chuyện khiến nơi này trở thành một cơn
ác mộng: “lạnh quá đó là mùa đông năm 1969!” "Gió thổi trên biển,
gió Đông Bắc gào thét, cuốn đi mái tranh của chúng tôi…” Và giữa cái
lạnh buốt giá này, chồng chị gom hết sức lực để đi t́m những cột gỗ để
làm một cái cột. "chiếc giường, chiếc giường này luôn ở đó và không thể
vứt bỏ được…"
Câu chuyện về người thương gia du hành Huntun, “The Well” và “The
Diploma” là một trong những câu chuyện hay nhất mà Lục Văn Phúc đă viết,
bởi v́ chúng ta cảm thấy ở đó, gần như ở trạng thái thô sơ, dưới h́nh
thức này hay h́nh thức khác, nỗi đau khổ mà ông đă phải chịu đựng suốt
hai mươi năm qua.
Phần lớn vẫn mang tính chất tự truyện, cuốn tiểu thuyết duy nhất của
ông, “Tổ ấm của đàn ông”, xuất bản năm 1995, xuất hiện như một sự tổng
hợp, một cái nh́n cuối cùng về quá khứ và nền văn hóa gần như là một
phần của nó - một cuốn tiểu thuyết ông đă mất mười năm để viết.
Một lần nữa, nó là viễn cảnh về bốn mươi năm lịch sử, từ đầu những năm
1940, qua những xung đột và bất hạnh của một học giả trẻ, Xu Dawei (许达伟
Hứa Đạt Vĩ ), hậu duệ của một gia đ́nh giàu có ở Tô Châu, người thừa kế
ngôi nhà cũ của gia đ́nh.
Vào thời điểm đó, ông cháy bỏng với những lư tưởng xă hội chủ nghĩa và
nhân văn, vây quanh ḿnh trong nhà với một nhóm sinh viên mà ông sẽ cùng
trải qua những biến động cách mạng, sau đó là tất cả các chiến dịch của
thời kỳ Maoist, đỉnh điểm là Cách mạng văn hóa, nhà nước. trở thành đối
tượng của sự ganh đua và ghen tị.
Đây là bảy người bạn, giống như các hiền nhân của rừng Tre (竹林七贤 Trúc
Lâm thất hiền ), trong thời kỳ Tam Quốc đầy rắc rối không kém. Dưới ng̣i
bút của Lu Wenfu, họ trở thành hiện thân biểu tượng của tầng lớp trí
thức và tiến bộ mà Mao tiếp tục tiêu diệt trong suốt những năm nắm
quyền, nhưng cũng bị những người theo chủ nghĩa dân tộc phản bội.
Điều khiến cuốn tiểu thuyết này trở thành một kiệt tác của nền văn hóa
tinh tế chính là tinh thần toát ra từ nó, được nuôi dưỡng bởi những bài
hát và bài thơ rải rác trong văn bản. Đó là một cuốn sách của một học
giả cổ điển, một kiểu cầu nguyện cho một thế hệ đă mất, cho những lư
tưởng của nó và cho nền văn hóa mà nó thể hiện, một nền văn hóa đô thị
về cơ bản.
Lục Văn Phúc qua đời vào ngày 9 tháng 7 năm 2005.
Nhưng tinh thần của ông vẫn tồn tại, được mệnh danh là “tinh thần của
đường phố”. Một nhóm nhỏ các nhà văn từ Tô Châu, sau ông, tiếp tục hóa
thân vào ông, bao gồm: Fan Xiaoqing (范小青 Phạm Tiểu Thanh ), Zhu Wenying
(朱文颖 Chu Văn Dĩnh ), Ye Mi (叶弥 Diệp Di ). Đây là ba người phụ nữ...
Truyện này là lời giới thiệu hay nhất về tác phẩm của Lu Wenfu,( Lục Văn
Phúc ) cũng như về tính cách của ông, được h́nh thành bởi những bài đọc
và sự nhạy cảm không ngừng thức tỉnh. Đó là một lời ca ngợi yên b́nh đến
vũ trụ cá nhân đă h́nh thành nên ông từ thời niên thiếu và được thể hiện
bằng tiêu đề: một nơi vượt ra ngoài không gian vật chất và sự khác biệt
mà ông đă có thể đến thăm; vùng đất được lựa chọn, nó đă trở thành một
vũ trụ toàn cầu, nền tảng nhận dạng cho toàn bộ sự tồn tại của nó, nhưng
không trừu tượng: được thể hiện trong vẻ đẹp của đá và cuộc sống hàng
ngày, đồng thời được thêm vào hàng ngh́n biểu hiện chung của cuộc sống
hàng ngày này.
* * *
Tôi đă đi đến nhiều nơi
nhưng nơi thường xuyên hiện lên trong giấc mơ của tôi là thế giới những
con phố phía sau Tô Châu. Tôi không c̣n đếm số lần tôi đă đến thăm
chúng, số năm tôi đă sống ở đó. Tôi có cảm giác tuổi trẻ của tôi đă bay
đi từ đây. Tôi đă để lại những vết hằn sâu trong tâm trí và những ấn
tượng khó quên.
Cách đây ba mươi tám năm, trong bộ đồ coton màu xanh, tôi xuống thuyền
buồm trong một con hẻm ở ngoại ô Tô Châu. Con hẻm này được lát bằng
những phiến đá dài, bên dưới bạn có thể nghe thấy tiếng nước chảy róc
rách. Nó c̣n được gọi là phố, nhưng ở đó hai chồi cây không thể giao
nhau. Hai bên là những ngôi nhà thấp một tầng, phía trên từ mái hiên này
đến mái hiên bên kia là những cọc tre để phơi đồ. Những mái hiên này tạo
thành một loại lỗ châu mai bằng gạch vuông rỗng, giống như những bức
tường thành ngày xưa.
Tuy nhiên, sau một khúc cua, con hẻm đă thay đổi hoàn toàn: giờ đây hai
bên là những ngôi nhà hai tầng, với gạch đen, lan can đỏ và tường trắng.
Bên đường là những hành lang dài với sàn gỗ, mái hiên được trang trí
bằng nhiều h́nh chạm khắc khác nhau tượng trưng cho truyện ngụ ngôn về
con sóc và quả nho, hay tám vị tiên vượt biển, nhưng thường xuyên nhất
là những họa tiết trang trí đơn giản về “sự thịnh vượng bất tận”, phổ
biến và chưa có nhiều nghiên cứu. Màu đỏ chắc chắn là một màu dễ phai,
các lan can và đồ trang trí đă bị đen và ố vàng. Những chiếc cọc tre
treo đồ giặt được giấu trong mái hiên chạm khắc, c̣n những tấm rèm tre
che đi những cửa sổ dài. Đối với tôi, dường như tôi đă nh́n thấy một bức
tranh như vậy trong một bức tranh hoặc đă đọc mô tả về nó trong một cuốn
sách; Không nghi ngờ ǵ nữa, trong căn nhà kiểu này, Phan Kim Liên đă
phơi đồ giặt của ḿnh. Và người đàn ông này, ở cuối phố, gánh cháo ngọt
với một cái ách, trông giống như Vơ Đại Lang, người bán bánh xèo.
Trong con hẻm này c̣n có cửa hàng: tầng trên là nhà, tầng dưới là cửa
hàng. Hầu hết là các cửa hàng bán thuốc lá và giấy, rau trộn nước tương
và quán trà cũng bán nước đun sôi. Đây là những nơi sống động nhất;
nhiều người, tay trái đặt trên một chiếc bàn vuông, chân phải giơ lên,
tựa trên ghế, tay kia cầm chiếc cốc sứ đen tuyền, bỗng giơ lên nuốt
chửng chất lỏng màu nâu sẫm, và do đó làm cho nó rơi vào các nếp gấp của
họ.
Đây là điều người dân Tô Châu nói đến khi nói về lớp da bao phủ mặt
nước; mặt khác, vào buổi tối, khi họ đến nhà tắm công cộng, họ nói rằng
nước bao bọc làn da. Tất nhiên, những người uống trà là những người nói
nhiều không ăn năn, và trong các cửa hàng này ồn ào đến mức không thể
phân biệt được nội dung chính xác của các cuộc thảo luận. Những âm thanh
mà chúng tôi nghe rơ nhất là tiếng la hét của những người bán hàng đưa
hạt dưa hấu, kẹo hoặc thuốc lá vào giỏ của họ, nhưng cũng có tiếng hát
của người đàn ông mù đeo kính đen đi đến cùng đàn nhị, một bài thánh ca
được điều chế theo giọng điệu giọng khàn khàn giống tiếng nức nở hơn là
một bài hát. Con hẻm hiện ra trước mắt tôi như một bức tranh vẽ những
khung cảnh của cuộc sống thành thị.
Và, ở phần cuối của bức tranh, tôi leo lên lầu tới một ngôi nhà nhỏ….
Nhưng trên thực tế, điều tôi thích hơn là một loại ngơ khác, những ngơ
mang lại ấn tượng về cuộc sống mănh liệt, mang đến một bản tóm tắt những
đặc điểm của tất cả những ngơ khác: tường cao và sân sâu, chắc chắn,
nhưng cũng thấp, đơn độc, nhà nhiều tầng; cửa hàng bán thuốc lá, giấy,
bánh lớn mà c̣n bán cả “bếp hổ” (老虎灶 Lăo hổ táo ) ( Đây là những chiếc
bếp ḷ cũ ngày xưa được gọi như vậy v́ chúng có lỗ mở giống như miệng
hổ, cộng thêm một chiếc "đuôi" ở phía sau. Trong các con hẻm, ở Tô Châu
cũng như ở Thượng Hải và những nơi khác, bạn có thể mua nước sôi. ) Đằng
sau những cánh cửa đá nặng nề của những ngôi nhà là nơi sinh sống của
hàng chục gia đ́nh, vậy mà tiền sảnh chỉ rộng vài chục mét vuông. Ở lối
vào những con phố này có một cái giếng công cộng, ở giữa là những mái
ṿm ( bài phường 牌坊) chỉ c̣n lại những cây cột. Một bên, những con phố
này giáp với một con kênh, nhưng có sự khác biệt lớn với những con phố ở
vùng ngoại ô: những ngôi nhà đối diện nhau thành hàng chen chúc ở hai
bên bờ kênh, chỉ chừa lại một con đường thủy hẹp giữa chúng. Đó là bức
tranh được một thi sĩ nhà Đường miêu tả như sau:
“古宫闲地少,水巷小桥多”( Cổ cung nhàn điệu thiểu, thuỷ hạng tiểu kiều đa )
Không gian trống, hiếm có trong các cung điện cổ; nhiều cây cầu nhỏ trên
đường thủy.
Những câu thơ nổi tiếng của Đỗ Tấn Hà (杜荀鹤, 846-904), trích từ bài thơ
“Theo khách nước Ngô” (《送人游吴 Tống nhân du Ngô ).
Bước vào con hẻm này vào sáng sớm những ngày hè, bạn có thể thấy sương
mù dâng cao. Ở bên giếng, nơi lối vào, một số phụ nữ vẫn mặc bộ đồ ngủ
sọc lớn đang múc nước, chậm răi nhấc chiếc xô buộc vào sợi dây lên, như
thể họ vẫn chưa hoàn toàn thoát ra khỏi cơn mê ngủ của màn đêm. Trên
thực tế, toàn bộ con hẻm đă thức dậy. Những ông già nhỏ nghỉ hưu đă định
cư ở những khu vườn hoặc những quán trà cũ ở Tô Châu nơi họ chơi tṛ
chơi và tṛ chuyện trong khi uống trà. Nhưng cũng có một số người không
muốn ra ngoài mà ở trong sân chăm sóc hoa hoặc tựa lưng vào chiếc ghế
bành mây uống hết tách này đến tách trà rất đậm. Các nữ tiếp viên đă làm
rất nhiều việc và đang đi mua sắm ở chợ rau nhỏ, giữa một loạt tiếng ồn
ào. Họ kéo nhau đi vào các con hẻm, nói chuyện dọc đường về những loại
rau họ sắp t́m, độ tươi và giá cả của chúng. Chỉ đến khi chuông xe rác
rung lên và xe dần dần di chuyển ra xa th́ đám đông người mua cuối cùng
c̣n lại ở đó mới rời đi, chấm dứt cuộc tranh nhau mua rau từ sáng sớm.
Đường cao tốc khiến bạn muốn đi hết tốc lực, ngọn núi để leo lên sườn
dốc, đại dương để chèo thuyền những quăng đường dài. Và độ sâu của đường
phố th́ sao? Bạn phải tiến chậm, tiến dọc theo những bức tường cao, trên
những phiến đá cắt tinh xảo, giữa những cột ṿm, để t́m kiếm thế giới
nghệ thuật này và những ḍng suối khoáng của cuộc đời nó, và lắng nghe
tiếng vang của lịch sử nó. ….
Tô Châu, tháng 10 năm 1983.
THÂN TRỌNG SƠN
Dịch và giới thiệu
theo bản tiếng Pháp của Brigitte Duzan
( tháng 1/ 2025 )
Nguồn:
http://www.chinese-shortstories.com/Textes_divers_Lu_Wenfu_Monde_de_reve.htm

Trang Thân Trọng
Sơn
art2all.net |