Thân Trọng Tuấn

VÙNG ĐẤT DƠI

(THE BAT LANDS)

~~oOo~~

VÙNG ĐẤT DƠI - PHẦN 1

Các vùng đất dơi trên thế giới đang bị tấn công,

gieo rắc nguy cơ về một đại dịch mới. Đây chính là nơi đó.

https://www.reuters.com/investigates/special-report/global-pandemic-bats-jumpzones/

          Sự khao khát tài nguyên của chúng ta đang thúc đẩy sự hủy diệt trên toàn thế giới đối với các khu vực có nhiều dơi, vật mang theo hàng chục nghìn loại vi-rút. Một phân tích dữ liệu của Reuters xác định chính xác những khu vực có điều kiện chín muồi để căn bệnh do dơi lây lan sang loài người. Chúng tôi đã đặt tên cho những khu vực này là “khu vực nhảy”.

Vùng Rừng Thượng nguyên Guinea

Tây Phi Châu đã chứng kiến ba đợt bùng phát Ebola và Marburg kể từ năm 2020.

Trong nhiều thiên niên kỷ, virus dơi ít gây ra mối đe dọa nào cho nhân loại. Môi trường sống hoang dã không bị xáo trộn đã cung cấp một hàng rào bảo vệ giữa mầm bệnh và con người. Nhưng các cuộc xâm nhập của con người đã tạo ra một bãi mìn có nguy cơ bao phủ hơn 9 triệu km vuông trên 113 quốc gia, Reuters nhận thấy. Giờ đây, cứ năm người trên Trái đất thì có hơn một người sống ở những khu vực này.

Các nhà khoa học đã tăng tốc thử nghiệm dơi ở các khu vực như Lào, nơi họ tìm thấy vi-rút tương tự như vi-rút gây ra COVID-19. Đường sắt cao tốc, giống như tuyến đường mà Trung Quốc đang xây dựng ở Đông Nam Á, có thể giúp lây lan những loại virus này từ những vùng xa xôi hẻo lánh sang phần còn lại của thế giới.

Các khu nhảy được mở rộng nhanh chóng ở Ấn Độ là nơi sinh sống của 500 triệu người, nhiều hơn bất kỳ nơi nào trên thế giới. Dơi ăn trái cây ăn xoài trồng xung quanh những ngôi nhà mới xây ở bang Kerala, nơi virus Nipah chết người đã xuất hiện ba lần kể từ năm 2018.

Các nhà khoa học coi Brazil có khả năng là cái nôi của đại dịch trong tương lai. Rừng nhiệt đới bị phá hủy nhanh chóng đã để lại 1,5 triệu km2 đất chín muồi cho mầm bệnh từ dơi lây nhiễm sang người. Đó là hầu hết các quốc gia.

Tây Phi Châu cho thấy điều gì có thể xảy ra khi con người săn lùng tài nguyên ở những khu vực có nhiều động vật hoang dã. Các đợt bùng phát dịch Ebola và Marburg đã trở nên thường xuyên trong khu vực khi ngày càng có nhiều thợ mỏ phát quang cây cối để tìm kiếm vàng, quặng sắt và các khoáng chất khác.

Các phóng viên của Reuters đã nói chuyện với hàng chục nhà khoa học, đọc nghiên cứu học thuật sâu rộng và đi đến các quốc gia có nhiều dơi trên toàn cầu để tìm hiểu xem việc con người tàn phá các khu vực hoang dã đang làm tăng nguy cơ đại dịch như thế nào. Loạt bài gồm năm phần này đến thăm một số nơi có nguy cơ nghiêm trọng nhất và kể câu chuyện của các nạn nhân và gia đình họ. Nó bắt đầu với cái chết của một nông dân ở Tây Phi.

FOMENA, GHANA

Hàng ngàn con dơi ăn quả đang vỗ cánh bay theo nhau tạo thành đám mây đen trên khu rừng khi tia sáng cuối cùng rời khỏi bầu trời. Những đám dơi đói khát đổ xuống những cây ăn quả ở đây và xung quanh các thị trấn lân cận, nơi rừng đã bị chặt phá để làm trang trại, hầm mỏ, nhà cửa và đường xá.

Trên những con đường cùng cánh đồng mà nông dân và những người định cư khác thả bước đi vào mỗi buổi sáng, có những chất thải của những kẻ kiếm ăn về đêm là đám dơi bay qua để lại những vệt chất thải cơ thể có khả năng mang vi-rút dơi: phân, nước tiểu và trái cây bị nhiễm nước bọt đã ăn một phần. Người dân đôi khi cho gia súc ăn thức ăn thừa của dơi. Đôi khi, sau khi cắt bỏ vết cắn, người dân thậm chí còn ăn trái cây do lũ dơi thả rơi khi bay qua.

Sự va chạm này – dơi và con người tranh giành tài nguyên trên lãnh thổ lâu nay là lãnh địa của loài dơi – có thể gây ra đại dịch tiếp theo.

TÌNH HUỐNG Ở MARBURG: Mahama Faatey, một nông dân người Ghana, đã chết ở Marburg vào năm ngoái trong lần xuất hiện đầu tiên được biết đến của vi-rút ở quốc gia Tây Phi này. REUTERS/Tài liệu phát tay

Tháng 6 năm ngoái, một nông dân 26 tuổi ở đây tên là Mahama Faatey đã chết vì một căn bệnh bí ẩn sau 3 ngày sốt cao và chảy máu từ bụng, miệng và mũi. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm xác nhận rằng anh ta mắc bệnh Marburg: một loại vi-rút chết người được tìm thấy ở loài rouette Ai Cập, một loài dơi ăn quả phổ biến ở châu Phi. Con trai sơ sinh của Faatey chết vì Marburg ngay sau đó. Cái chết của họ thật bất ngờ: Đây là lần đầu tiên Marburg xuất hiện ở Ghana.

Nhưng một phân tích dữ liệu của Reuters đã phát hiện ra rằng khu vực nơi người nông dân sống và làm việc là một trong những nơi dễ bùng phát dịch bệnh nhất trên Trái đất. Khi mọi người phá hủy môi trường sống của loài dơi trên toàn thế giới, họ đang vô tình giúp vi-rút sinh ra từ dơi biến đổi, nhân lên và lây nhiễm sang các loài khác, bao gồm cả người tinh khôn.

Trong nhiều thiên niên kỷ, virus dơi ẩn nấp khắp các khu rừng ở Tây Phi và các khu vực yên tĩnh khác trên thế giới nhưng ít gây ra mối đe dọa nào cho nhân loại. Không còn nữa, Reuters tìm thấy. Ngày nay, những mầm bệnh này đại diện cho một bãi mìn dịch tễ học ở 113 quốc gia và trên mọi châu lục ngoại trừ Nam Cực.

Mối nguy hiểm do dơi gây ra không đến từ việc cắn người như được miêu tả trong văn học và điện ảnh. Ngay cả loài dơi ma cà rồng nổi tiếng cũng hiếm khi tấn công con người. Thay vào đó, dơi phát tán vi-rút trong nước bọt, nước tiểu, máu và phân của chúng. Sau đó, những vi-rút đó có thể xâm nhập vào con người thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua vật chủ của động vật khác.

Hơn nữa, các nhà khoa học cho biết, chất xúc tác cho sự bùng phát không phải là hành vi của loài dơi, mà là của chính chúng ta. Sự phát triển không kiểm soát của các khu vực hoang dã đang làm tăng nguy cơ xảy ra đại dịch toàn cầu do Jonathan Epstein, bác sĩ thú y và nhà sinh thái học bệnh tật tại EcoHealth Alliance, một tổ chức nghiên cứu sức khỏe toàn cầu có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết: “Mọi người cần nhận thức được thực tế rằng chúng ta đã phát triển mối quan hệ rất nguy hiểm với thiên nhiên. Khi con người lấn sâu hơn vào các môi trường sống từng là nơi xa xôi, “điều đó làm tăng cơ hội cho các loại vi-rút từng được cất giấu an toàn trong rừng giờ đây xâm nhập vào quần thể người và động vật nuôi trong nhà”.

KHU VỰC KHẢO CỨU THIÊN NHIÊN: Dơi roulette Ai Cập, ở đây tại một phòng thí nghiệm của Israel, là một loài dơi ăn quả phổ biến ở châu Phi, là loài duy nhất được biết là truyền vi rút Marburg. REUTERS/Amir Cohen - (Loài dơi này được gọi là Roulette Ai Cập hay Rousettu aegyptiacus.)

Xâm nhập vào vùng đất dơi của thế giới làm phát sinh những nguy hiểm đặc biệt. Dơi là ổ chứa vi-rút hàng đầu: Một con dơi chứa khoảng 72.000 con vi-rút theo một số ước tính. Các nhà khoa học không hoàn toàn hiểu tại sao lại như vậy, nhưng họ chỉ ra siêu năng lực chứa vi-rút của loài dơi.

Dơi là lồng ấp đặc biệt: Chúng có thể chứa và tồn tại những loại vi-rút giết chết các loài động vật có vú khác. Chúng là loài sinh sôi nảy nở mạnh mẽ: Một số đậu sát nhau và ở gần các loài dơi khác. Điều đó có nghĩa là vi-rút của chúng có thể lây lan và phát triển nhanh chóng – một số được trang bị để lây nhiễm cho các động vật khác, chẳng hạn như con người. Và dơi là phương tiện vận chuyển chính: Một số có thể bay hàng trăm km để tìm kiếm thức ăn – mang theo vi rút đi khắp nơi.

Các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguồn gốc của virus gây ra COVID-19, đại dịch nguy hiểm nhất xuất hiện trong thế kỷ này: Nó nhảy sang người từ động vật hoang dã hay rò rỉ từ phòng thí nghiệm? Nhưng điều này họ chắc chắn: Nó có liên quan đến coronavirus được tìm thấy ở một số loài dơi móng ngựa, một loại phổ biến ở vùng nhiệt đới châu Á.

VŨ TRỤ DƠI

Các nhà khoa học đã ghi nhận ít nhất 1.300 loài dơi. Chúng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái toàn cầu, thụ phấn cho hoa, phân tán hạt giống và ăn thịt côn trùng. Những lồng ấp đặc biệt, chúng có thể chứa và tồn tại những loại vi-rút giết chết các động vật có vú khác. Một số loại vi-rút và đợt bùng phát nguy hiểm nhất trên thế giới có nguồn gốc từ loài dơi.

Nguồn: Danh sách đỏ các loài bị đe dọa của IUCN, Viện Y tế Quốc gia, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ, Chính phủ Queensland, Tổ chức Y tế Thế giới, Nature and ScienceDirect

Ngay cả trước khi bệnh viện và nhà tang lễ tràn ngập nạn nhân của mầm bệnh mới đó, các loại vi-rút khác liên quan đến dơi đã gây ra một số bệnh mới nguy hiểm nhất trong nửa thế kỷ qua. Ebola, Marburg, SARS, Hendra và Nipah cùng nhau đã tấn công hơn 90 lần, làm khoảng 44.000 người mắc bệnh và hơn 16.000 người thiệt mạng. Theo thống kê chính thức của Tổ chức Y tế Thế giới, COVID-19 đã giết chết gần 7 triệu người, nhưng các quan chức cấp cao của cơ quan toàn cầu này cho biết con số này chắc chắn còn cao hơn nhiều do số lượng lớn các ca nhiễm không được báo cáo.

Những vi-rút này có thể truyền từ dơi sang người qua vật chủ trung gian, chẳng hạn như lợn, tinh tinh hoặc cầy hương, hoặc trực tiếp hơn thông qua tiếp xúc của con người với nước tiểu, phân, máu hoặc nước bọt của dơi. Những bước nhảy vọt như vậy được gọi là “sự lây lan từ động vật sang người”.

Để kiểm tra xem đại dịch tiếp theo có thể xuất hiện ở đâu, Reuters đã sử dụng dữ liệu môi trường và bùng phát dịch bệnh trong hai thập kỷ để xác định những nơi dễ bị virus dơi lây lan nhất. Phân tích cho thấy một hệ thống kinh tế toàn cầu đang phải chiến đấu với thiên nhiên và khiến hơn 1 tỷ người gặp rủi ro, khi các khu rừng giàu dơi bị chặt phá để nhường chỗ cho nông nghiệp, công nghiệp khai thác, cơ sở hạ tầng và các hoạt động phát triển khác.

PHÁT TRIỂN NHANH CHÓNG: Phá rừng và phát triển trên khắp Tây Phi đã làm tăng nguy cơ vi-rút ở động vật hoang dã, bao gồm cả dơi, có thể lây sang người. Ở trên, gần đây phát quang và xây dựng nhà ở bên ngoài Monrovia, Liberia. REUTERS/Zohra Bensemra

Reuters là hãng đầu tiên tiến hành phân tích toàn cầu kết hợp các yếu tố sinh thái để dự đoán những nơi có nhiều khả năng lây lan vi-rút dơi từ năm này sang năm khác. Các phóng viên đã chia gần như toàn bộ bề mặt Trái đất thành các khu vực, hầu hết trong số đó có diện tích khoảng 25 km2 mỗi khu vực. Sau đó, hãng tin này đã sử dụng một mô hình máy tính để chấm điểm và xếp hạng từng khu vực theo mức độ tương đồng giữa điều kiện của khu vực đó với điều kiện tồn tại ở 95 địa điểm nơi virus dơi lây nhiễm cho người từ năm 2002 đến năm 2020. Mỗi địa phương được cho một “điểm tương đồng”.

Phân tích đã xem xét 56 yếu tố mà các nghiên cứu cho thấy có liên quan đến sự lan tỏa, bao gồm mất cây cối, nhiệt độ, lượng mưa, vật nuôi và số lượng loài dơi trong khu vực. Tổng cộng, phân tích bao gồm gần 8 tỷ điểm dữ liệu như vậy, nhiều điểm bắt nguồn từ vệ tinh.

Tiếp theo, dưới sự hướng dẫn của các nhà thống kê và nhà khoa học, các phóng viên đã xác định những ngành có khả năng lan tỏa cao nhất. Những khu vực này được xếp hạng trong top 5% điểm tương đồng của mô hình. Bằng biện pháp đó, Reuters đã tìm thấy hơn 9 triệu km2 trên Trái đất, nơi các điều kiện đã chín muồi vào năm 2020 để một loại vi rút do dơi truyền sang, có thể gây ra một đại dịch khác.

Những khu vực này, mà chúng tôi gọi là "vùng nhảy", chiếm 6% khối lượng đất của Trái đất. Chúng chủ yếu là những vùng nhiệt đới có nhiều dơi và đang trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng. Gần 1,8 tỷ người sống ở các vùng dịch chuyển này vào năm 2020, tăng 57% kể từ năm 2002. Điều đó có nghĩa là cứ 5 người trên hành tinh thì có hơn một người đang sống ở những khu vực có nguy cơ lây lan cao nhất.

Càng đông dân cư hơn, rủi ro lây nhiễm càng cao hơn

Reuters đã kiểm tra các điều kiện trên khắp bề mặt đất liền của Trái đất, chỉ định cho mỗi khu vực 25 km vuông một số điểm dự đoán mức độ dễ bị tổn thương của vi rút do dơi lây sang người. Các khu vực rủi ro nhất, với điểm số rơi vào phân vị thứ 95 trở lên, bao phủ 6% khối lượng đất của Trái đất. Chúng tôi đặt tên cho những “khu vực nhảy” này và nhóm chúng theo điểm số rủi ro – từ phần trăm thứ 95 trở lên – cho thấy nguy cơ lan tỏa gia tăng khi có nhiều người sống ở đó, phá vỡ các khu vực hoang dã và tiếp xúc gần hơn với loài dơi.

Nguồn: Worldpop, phân tích của Reuters

Không chỉ có nhiều người sống ở những nơi này; họ cũng đang sống gần nhau hơn, làm tăng cơ hội lây lan dịch bệnh. Mật độ dân số ở các vùng nhảy vọt tăng gần 40% từ năm 2002 đến năm 2020. Điều đáng lo ngại nhất là dân số đang tăng nhanh nhất và mật độ tăng nhiều nhất ở những khu vực có điều kiện chín muồi nhất cho sự lan tỏa.

Hernan Caceres-Escobar, một nhà khoa học nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm mới nổi cho Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế, có trụ sở tại Geneva, cho biết: “Bạn càng có nhiều người ở khu vực có nguy cơ cao thì khả năng lây lan càng cao. tổ chức đánh giá các mối đe dọa đối với các loài trên toàn thế giới. “Trong một thế giới ngày càng kết nối, nhiều khả năng sự lây lan sẽ trở thành dịch bệnh hoặc đại dịch.”

Các quốc gia có nguy cơ lan tỏa cao

Các vùng nhảy, nơi mà Reuters nhận thấy có nguy cơ cao vi-rút lây từ dơi sang người, đã tăng lên đáng kể về diện tích đất liền từ năm 2002 đến 2020, cũng như số lượng người sống ở đó. Nổi bật là các quốc gia mà Reuters đã xem xét kỹ hơn về rủi ro này.

Nguồn: Worldpop, phân tích của Reuters

Cùng với Tây Phi, phân tích vùng nhảy cho thấy rủi ro lan tỏa ngày càng tăng ở các địa phương bao gồm:

• Trung Quốc, nơi xuất hiện COVID-19 và nước láng giềng Lào, nơi các nhà khoa học đã xác định được họ hàng gần nhất trong động vật hoang dã với vi rút gây ra đại dịch hiện nay;

• Ấn Độ, nơi có gần nửa tỷ người sống trong các vùng nhảy vọt đang mở rộng nhanh chóng, nhiều nhất so với bất kỳ quốc gia nào;

• Brazil, quốc gia có nhiều đất đai gặp rủi ro nhất so với bất kỳ quốc gia nào, khi con người tàn phá rừng Amazon.

Tuy nhiên, không thể dự đoán chính xác nơi có thể xảy ra sự lan tỏa mới.

Không có mô hình nào, kể cả phân tích của Reuters, có thể nắm bắt được tất cả các biến số có thể góp phần vào khả năng xảy ra đại dịch tổng thể, chẳng hạn như buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp không có giấy tờ hoặc việc một người tiêu thụ động vật bị nhiễm bệnh. Ngoài ra còn có một số lực lượng lớn, chẳng hạn như rủi ro phát sinh khi loài dơi bị căng thẳng do môi trường sống bị phá vỡ và sự nóng lên toàn cầu. Các nhà khoa học đã tìm thấy bằng chứng cho thấy sự căng thẳng như vậy khiến dơi dễ bị nhiễm vi-rút hơn và thải chúng qua chất thải cơ thể của chúng.

“You can’t pinpoint risk – this pathogen and this location and this time,” said Barbara Han, a disease ecologist at the Cary Institute of Ecosystem Studies in New York, of Reuters’ data analysis. “But what you can do – and what you are doing here – is show that the risk is not equally distributed. It’s clumped.”

TẤT CẢ VIRUS CẦN LÀ CƠ HỘI

Phân tích của Reuters đã được chứng minh là có một số khả năng dự đoán bằng cách tập trung vào các điểm lan tỏa. Ít nhất bảy đợt bùng phát Ebola và Marburg đã được báo cáo ở Châu Phi và 20 trường hợp Nipah ở Ấn Độ và Bangladesh kể từ năm 2020, năm ngoái được đề cập trong phân tích. Tất cả đều xảy ra ở các khu vực địa lý được tạo thành gần như hoàn toàn từ các vùng nhảy mà phân tích đã đánh dấu.

Đợt bùng phát nguy hiểm nhất trong số những đợt bùng phát gần đây đã kết thúc vào tháng 1 ở Uganda, nơi có hơn 160 người bị nhiễm bệnh và 70 người thiệt mạng do một chủng Ebola hiếm gặp. Trong hai năm qua, các đợt bùng phát Marburg đã xảy ra ở bốn quốc gia châu Phi nơi mà trước đó vi-rút chưa được phát hiện ở người. Điều đó bao gồm các đợt bùng phát đang diễn ra ở Tanzania và Guinea Xích đạo, nơi Marburg bị nghi ngờ gây ra ít nhất 40 trường hợp tử vong.

Dẫn đến sự gia tăng rủi ro là sự xâm nhập của con người vào vùng đất dơi trên thế giới.

Các vùng nhảy mới đã xuất hiện hàng năm, tăng 16% về diện tích trong hai thập kỷ qua. Những khu vực này đã mất 21% diện tích cây che phủ trong thời gian đó, gấp đôi tỷ lệ trên toàn thế giới. Việc phá rừng, hang động và các khu vực khác nơi dơi trú ngụ và kiếm ăn đang buộc động vật và con người phải xích lại gần nhau hơn.

Sự xâm nhập của con người phá hủy môi trường sống của loài dơi, nhưng không nhất thiết là bản thân loài dơi. Không giống như nhiều loài động vật hoang dã khác, nhiều loài dơi có thể thích nghi và phát triển trong môi trường sống do con người thống trị.

Càng có nhiều dơi, thì càng có nhiều khả năng virus mà chúng mang theo phải biến đổi và trở nên dễ lây nhiễm hơn. Và dơi càng đến gần người thì khả năng mầm bệnh lây lan sang loài càng cao. Trên thực tế, những khu vực rủi ro nhất không phải là những môi trường sống dường như còn nguyên sơ nơi có ít người sinh sống, mà là những nơi mà sự thay đổi nhanh chóng đã đưa con người và loài dơi đến gần nhau hơn và thường xuyên hơn.

LỒNG ẤP TUYỆT VỜI: Những con dơi treo sát nhau ở Hạt Nimba, Liberia, có thể chứa và sống sót sau vi-rút giết chết các loài động vật có vú khác. Bởi vì chúng đậu gần nhau – và bay xa để tìm kiếm thức ăn – chúng cũng có thể lây lan vi-rút trong khoảng cách xa. REUTERS/Zohra Bensemra

Roger Frutos, người nghiên cứu cách vi-rút lây lan giữa động vật và con người với tư cách là giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Phát triển Quốc tế của Pháp cho biết: “Nếu bạn có hai chiếc ô tô mỗi ngày trên đường, thì nguy cơ xảy ra tai nạn rất thấp. Nếu bạn có 10.000 xe mỗi giờ trên đường, nguy cơ xảy ra tai nạn rất cao.”

Để một loại vi-rút chuyển sang một loài mới, nó cần có những đặc điểm phù hợp để xâm nhập vào tế bào của vật chủ. Sau đó, nó chỉ cần một cơ hội.

Năm 2008, hai tuần sau khi đến thăm một hang động nổi tiếng ở Uganda, một du khách người Hà Lan 40 tuổi bị sốt và ớn lạnh, nhanh chóng chuyển sang suy gan, xuất huyết và sưng não dẫn đến tử vong. Các nhà khoa học điều tra cái chết của cô ấy nghĩ rằng một con dơi, mang theo Marburg, có thể đã đi tiểu vào mắt cô ấy.

Sự lan tỏa đó chỉ giới hạn ở một bệnh nhân. Các mầm bệnh khác lây lan và tồn tại lâu dài, chẳng hạn như đợt bùng phát Marburg và Ebola gần đây ở Châu Phi. Các tình huống tồi tệ nhất, như đại dịch COVID-19, có thể giết chết hàng triệu người.

COVID đến từ đâu? Chúng ta có thể không bao giờ biết.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi loại virus dơi mà Reuters phân tích đều có khả năng gây dịch. Bằng cách xác định các khu vực có rủi ro lớn nhất, phân tích của Reuters cho thấy các nhà hoạch định chính sách, tập đoàn, nhà hoạt động và những người khác có khả năng lan tỏa cao nhất ở cấp địa phương, khu vực, quốc gia và quốc tế.

Jean-Claude Manuguerra, người đứng đầu bộ phận môi trường và rủi ro truyền nhiễm tại Viện Pasteur, Paris, cho biết việc xác định chính xác các khu vực có rủi ro cao nhất là “thực sự quan trọng”. “Khi bạn có một tia lửa,” anh ấy nói thêm, “ngọn lửa sẽ bắt đầu.”

KHAI THÁC VÌ SỰ THỊNH VƯỢNG

Việc phá hủy môi trường sống của loài dơi, ngoài việc gây ra nguy cơ đại dịch, đang đẩy một số loài dơi đến bờ vực tuyệt chủng và gây nguy hiểm cho những điều tốt đẹp mà loài dơi mang lại cho hệ sinh thái toàn cầu. Ít nhất 1.300 loài dơi đóng nhiều vai trò, ăn thịt côn trùng, thụ phấn cho hoa và phân tán hạt.

Sự phá hủy môi trường sống bắt nguồn từ một số áp lực kinh tế tương tự đối với tự nhiên đang thúc đẩy biến đổi khí hậu: con người tìm kiếm sinh kế, nhu cầu toàn cầu về tài nguyên, các công ty tìm kiếm lợi nhuận. Ở một số nơi, áp lực đó rõ ràng hơn ở Dãy núi Nimba của Tây Phi, một dãy núi dài 40 km phun trào từ vùng đồng bằng nơi Guinea và Bờ biển Ngà gặp Liberia. Được bao phủ bởi cỏ, những ngọn núi đổ xuống những khu rừng rậm rạp là nơi trú ngụ của tinh tinh, linh dương, loài gặm nhấm và hàng chục loài dơi – những loại sinh vật có thể truyền virut từ động vật sang người, trực tiếp hoặc với tư cách là vật chủ trung gian.

GIÀU TÀI NGUYÊN: Dãy núi Nimba, một dãy núi xanh tươi trải dài giữa ba quốc gia ở Tây Phi, là nơi sinh sống của các loài động thực vật đa dạng cũng như các nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, bao gồm cả quặng sắt do ArcelorMittal khai thác tại mỏ của ArcelorMittal ở Liberia. REUTERS/ Zohra Bensemra

Bên dưới lòng đất là một số mỏ khoáng sản phong phú nhất thế giới - "trứng cá muối beluga" của quặng sắt, một nhà điều hành khai thác đã gọi nó như vậy. Được bốc thẳng từ đỉnh núi và với quá trình xử lý tối thiểu, khoáng sản có thể được vận chuyển đến cảng và vận chuyển đến các nhà máy thép ở Châu Âu. Những nguồn tài nguyên thiên nhiên như vậy tồn tại trên khắp Tây Phi, nơi các quốc gia nghèo khó coi chúng là tấm vé dẫn đến sự thịnh vượng.

Công ty thép khổng lồ ArcelorMittal đã giành được quyền khai thác phía Liberia của dãy núi Nimba vào năm 2005. Kể từ đó, công ty và người dân sống trong khu vực đã phát quang những dải cây lớn trên khắp khu vực nhượng quyền. Năm 2011, công ty bắt đầu khai thác quặng dành cho các nhà máy thép ở châu Âu. Với mục tiêu tăng gấp ba sản lượng vào năm 2025, ArcelorMittal đang đầu tư 800 triệu USD để mở rộng hoạt động khai thác Nimba.

Sự hiện diện của nó là một lợi ích cho Liberia. Với giá trị thị trường khoảng 22 tỷ euro (27 tỷ USD), gần gấp sáu lần quy mô nền kinh tế quốc gia, ArcelorMittal là công ty nộp thuế lớn nhất ở Liberia. Vào năm 2021, nó đã trả 33,9 triệu đô la tiền thuế, tiền bản quyền và các khoản phí khác.

Nhưng bản chất của hoạt động của nó phụ thuộc vào hai thành phần mà nghiên cứu cho thấy góp phần vào sự lan tỏa: mất cây và tăng dân số.

Dữ liệu vệ tinh cho thấy hơn 100 km vuông cây che phủ đã bị mất trên khắp khu vực nhượng quyền - khoảng 22% diện tích rừng tồn tại vào năm 2000. Công ty cho biết nông dân đã chặt hầu hết số cây đó. Đó là một mô hình điển hình xung quanh các mỏ trong khu vực, bởi vì các trang web thu hút nhiều người hơn những người có thể tìm được việc làm. Những người mới đến sau đó thường chuyển sang làm nông nghiệp.

Dân số ở khu vực xa xôi xung quanh mỏ đã tăng lên khoảng 20.300 người, tăng 80% từ năm 2010 đến năm 2020, theo ước tính của ArcelorMittal được Reuters xem xét. Nhiều người đang trên đường.

ArcelorMittal cho biết họ sử dụng 1.800 người tại nhượng bộ và có kế hoạch bổ sung thêm 2.000 nhân viên và 1.500 công nhân xây dựng tạm thời khi nó mở rộng trong vài năm tới.
 

LÀM ĐƯỜNG: Một công nhân dọn dẹp bụi rậm bằng dao rựa ở Hạt Nimba, Liberia, trong khi một đoàn tàu chở quặng sắt từ mỏ ArcelorMittal ở vùng núi Nimba của đất nước. REUTERS/Zohra Bensemra

Phân tích của Reuters cho thấy rủi ro lan tỏa vốn đã cao khi ArcelorMittal tiếp quản mỏ và chỉ tăng lên kể từ đó. Giám đốc điều hành công ty nói rằng họ đang quản lý nguy cơ đó.

“Tại ArcelorMittal, hiểu rằng đó là một môi trường rất nhạy cảm, một môi trường rất độc đáo, rõ ràng chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để gây ra ít tác động nhất có thể,” Johannes Heystek cho biết khi đưa các phóng viên Reuters tham quan hoạt động của Nimba vào tháng 6 năm 2021 , khi ông là giám đốc điều hành ở đó.

Công ty chỉ ra một loạt các sáng kiến bảo tồn và phát triển cộng đồng mà họ đang hỗ trợ xung quanh mỏ để giảm thiểu rủi ro lan tỏa. Điều này bao gồm các chương trình ngăn cản nông dân chặt cây và hỗ trợ hậu cần cho các kiểm lâm viên cảnh sát chống săn trộm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Đông Nimba. Để giảm thiểu phơi nhiễm có thể truyền bệnh, công nhân mỏ bị cấm săn bắn và xử lý động vật hoang dã.

Sau khi đại dịch Ebola bùng phát vào năm 2013 cách khu mỏ ở Guinea khoảng 200 km, công ty đã giành được Giải thưởng Công dân Toàn cầu Clinton vì đã điều phối phản ứng của khu vực tư nhân và giúp chính phủ Liberia về hậu cần và thiết bị.

Tuy nhiên, nỗ lực giảm thiểu rủi ro của ArcelorMittal không phải là hoàn hảo. Tại Khu bảo tồn thiên nhiên Đông Nimba, một khu vực được bảo vệ nằm ở rìa phía đông của tô giới ArcelorMittal, các kiểm lâm cho biết họ đã bắt được một số nghi phạm nói với họ rằng họ đã chuyển đến Nimba để làm công việc khai thác mỏ nhưng cuối cùng lại trở thành những kẻ săn trộm.

Grace Kotee Zansi, một nhà sinh vật học của công viên, người đã đưa các phóng viên Reuters tham quan khu bảo tồn vào năm 2021, dừng lại trên một con đường mòn và chỉ vào những thân cây gãy: dấu hiệu cho thấy những kẻ săn trộm đã đi qua không lâu trước đó.

NẾU RỪNG CÓ THỂ NÓI: Grace Kotee Zansi, trái, một nhà sinh vật học tại Khu bảo tồn Thiên nhiên Đông Nimba của Liberia, cùng với một nhân viên kiểm lâm của công viên khảo sát khu rừng. Bà nói, sự phát triển nhanh chóng gần đó đe dọa hệ sinh thái mong manh của khu bảo tồn. REUTERS/Zohra Bensemra

Cô nói: “Nếu khu rừng có thể nói, điều đầu tiên khu rừng có thể nói là: 'Tôi đang bị đe dọa'.

Những nỗ lực của ArcelorMittal nhằm giúp chấm dứt – và hiểu rõ – dịch bệnh Ebola năm 2013 ở Tây Phi nhấn mạnh những thách thức khi kinh doanh tại một khu vực dễ bị lây lan.

Đợt bùng phát dịch Ebola, lớn nhất trong lịch sử, chỉ là lần xuất hiện thứ hai được biết đến của vi-rút bên ngoài Đông hoặc Trung Phi, nơi vi-rút được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1976. Là họ hàng của mầm bệnh Marburg, vi-rút này có thể lây truyền qua chất dịch cơ thể. Nó gây sốt xuất huyết và giết chết tới 90% những người mắc bệnh. Dịch bệnh đã tàn phá Guinea, Liberia và Sierra Leone, giết chết hơn 11.000 người trước khi kết thúc vào năm 2016. Các nhà nghiên cứu ước tính thiệt hại lên tới 53 tỷ đô la do mất năng suất, ứng phó khẩn cấp, chăm sóc sức khỏe và các chi phí khác.

Dịch bắt đầu ở Meliandou, một ngôi làng nhỏ của người Guinea gần biên giới Liberia. Các đồn điền dầu cọ và khai thác gỗ đã làm thay đổi địa hình ở đó rất nhiều trước khi dịch bệnh bùng phát.

ĐIỂM NGUỒN GỐC?: Etienne Ouamouno, có cậu con trai 18 tháng tuổi là nạn nhân đầu tiên được biết đến của dịch Ebola ở Tây Phi vào thập kỷ trước, đứng cạnh cái cây mà các nhà khoa học tin rằng cậu bé có thể đã tiếp xúc với dơi và nhiễm virus . REUTERS/Misha Hussain

Dân làng sau đó nói với các nhà khoa học rằng Emile, một cậu bé 18 tháng tuổi, đã chơi trong một cái hốc cây có nhiều dơi trú ngụ. Tháng 12 năm đó, Emile bị sốt. Em gái 4 tuổi và người mẹ đang mang thai của cậu cũng bị ốm. Theo nghiên cứu khoa học về đợt bùng phát, cả bốn người, bao gồm cả đứa trẻ chưa chào đời, đã chết trong vòng hai tuần.

Vi-rút lây lan nhanh chóng ở Guinea và lan sang nước láng giềng Sierra Leone và Liberia. ArcelorMittal đã xây dựng các phòng khám y tế và trung tâm cách ly, cung cấp xe cứu thương và phối hợp với các công ty khác ở Liberia để giúp quản lý hoạt động ứng phó với sức khỏe cộng đồng.

Tuy nhiên, trong khi ArcelorMittal đang làm việc để chấm dứt dịch bệnh, một trong những nhân viên của chính họ - một nhà quản lý y tế công cộng hiểu biết về vi rút - đã phớt lờ lệnh cách ly của công ty sau khi ngã bệnh với các triệu chứng giống như Ebola. Thay vào đó, anh ta đến Nigeria, một trong những quốc gia đông dân nhất thế giới, nơi anh ta chết sau khi gieo rắc một đợt bùng phát ở đó, các nghiên cứu sau đó cho thấy.

Khi căn bệnh lan rộng - với một vài trường hợp đến Châu Âu và Hoa Kỳ - các nhà dịch tễ học đã tìm cách truy tìm nguồn gốc của nó. Người dân địa phương ở Meliandou, trong nỗ lực tự bảo vệ mình, đã đốt cháy một phần cái cây rỗng nơi Emile chơi, giết và làm phân tán đàn dơi, đồng thời vô tình phá hủy manh mối có thể về nguồn gốc của nó. Sau khi dịch bệnh lắng xuống, các nhà nghiên cứu bắt đầu bắt và thử nghiệm dơi trên toàn khu vực.

ArcelorMittal cho phép các nhà khoa học thử nghiệm những con dơi sống trong các đường hầm bỏ hoang khi nhượng quyền khai thác. Thử nghiệm sẽ dẫn đến một khám phá quan trọng.

Các nhà khoa học vẫn chưa phát hiện ra Ebola đang hoạt động ở loài dơi. Nhưng các mẫu máu dơi, nước tiểu, nước bọt và phân được thu thập tại mỏ và những nơi khác đã giúp các nhà nghiên cứu xác định vật liệu di truyền của cùng một loại Ebola đã gây ra dịch bệnh. Vật chủ là dơi ngón dài Nimba. Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy kháng thể Ebola trong các mẫu từ hai con dơi lá tròn.

TRÁI TIM: Trước khi đại dịch Ebola ở Tây Phi kết thúc vào thập kỷ trước, nó đã giết chết hơn 11.000 người. Đứa con của người mẹ đau buồn này ở Cộng hòa Dân chủ Congo được cho là một trong những nạn nhân của virus. REUTERS/Goran Tomasevic

Cả hai loài đều sống trong các đường hầm khai thác bị bỏ hoang trong khu nhượng quyền của ArcelorMittal.

ArcelorMittal “cho rằng dơi là vật mang vi-rút như Ebola,” công ty đã viết trong một tuyên bố giải thích lý do tại sao họ hoan nghênh việc thử nghiệm. Công ty nói thêm rằng họ coi thử nghiệm là cơ hội để hiểu rõ hơn về căn bệnh này.

Những phát hiện từ loài dơi Liberia đã hỗ trợ bằng chứng từ nghiên cứu trước đó, ở Trung và Đông Phi, liên kết vi rút Ebola với động vật. Nó cũng ủng hộ giả thuyết rằng nhiều loại dơi có thể mang Ebola. Những con dơi từ những nơi khác ở Châu Phi chủ yếu là dơi ăn quả, được gọi là "megabats" chủ yếu ăn trái cây và mật hoa. Các loài bị bắt ở Liberia là loài ăn côn trùng nhỏ.

Bất chấp những thách thức mà ArcelorMittal phải đối mặt trong việc quản lý rủi ro, Heystek vẫn lạc quan khi giúp vận hành mỏ Liberia vào năm 2021. Ông lưu ý rằng các nhà chức trách đã nhanh chóng dập tắt một đợt bùng phát dịch Ebola ở đông nam Guinea vào đầu năm 2021 khiến 12 người thiệt mạng trước khi được kiểm soát – cho thấy dịch bệnh giám sát trong khu vực đã được cải thiện.

ArcelorMittal từ chối bình luận thêm.

Chính phủ Guinea, do chính quyền quân sự điều hành kể từ cuộc đảo chính năm 2021, đã không trả lời các câu hỏi của Reuters về sự bùng phát dịch Ebola hoặc nguy cơ lây lan đang diễn ra ở đó.

“MỘT SỰ CẦN THIẾT MANG LẠI”

Chính phủ các nước Tây Phi đều có luật yêu cầu nghiên cứu tác động môi trường trước khi các dự án phát triển lớn được phê duyệt. Nhưng không yêu cầu các nhà phát triển và chính quyền địa phương xem xét nguy cơ lan tỏa, chứ đừng nói đến việc thay đổi kế hoạch của họ để tính đến khả năng bùng phát dịch bệnh chết người.

Ngày càng có nhiều cố vấn kêu gọi các chính phủ tính đến rủi ro bùng phát. Sự thúc đẩy đó diễn ra khi những gã khổng lồ khai thác đang đưa nhiều dự án hơn - và nhiều rủi ro hơn - vào quá trình triển khai.

Vùng đất được cấp phép khai thác ở Guinea, Sierra Leone, Liberia, Bờ Biển Ngà và Ghana sẽ tăng gấp đôi diện tích được phép thăm dò và khai thác, lên tổng diện tích khoảng 400.000 km2, diện tích lớn hơn cả nước Đức. Reuters nhận thấy rằng gần một phần ba sự mở rộng đó sẽ nằm trong các khu vực nhảy vọt hiện có, nơi rủi ro lan tỏa đã cao.

Khai thác ăn vào vùng đất dơi

Nếu các đơn xin giấy phép đang chờ xử lý được chấp thuận, các chính phủ sẽ tăng gấp đôi diện tích đất dành cho các công ty khai thác ở Guinea, Sierra Leone, Liberia, Bờ Biển Ngà và Ghana. Tổng cộng, diện tích được bật đèn xanh để thăm dò và khai thác ở các quốc gia này sẽ vượt qua diện tích của Đức. Gần một phần ba sự gia tăng sẽ diễn ra ở những khu vực được Reuters xác định là vùng nhảy, nơi có nguy cơ lây lan vi rút cao từ dơi sang người.

Nguồn: Phân tích của Reuters, chính phủ Liberia, Sierra Leone, Côte d’Ivoire, Ghana và Guinea

Bộ trưởng tài chính của Liberia, Samuel Tweah, lo lắng về những lời kêu gọi ngày càng tăng để tập trung hơn vào tiềm năng lan tỏa.

“Đây là những thứ khiến các nhà đầu tư sợ hãi rời khỏi đất nước,” ông nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn ở thủ đô Monrovia.

Nhưng Gesler Murray, đối tác của Tweah trong bộ năng lượng và khai thác mỏ, cho biết nguy cơ dịch bệnh phải được cân nhắc cùng với các đánh giá môi trường rộng lớn hơn.

Ông nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại: “Chúng tôi phải xem xét lại các hoạt động khai thác tiêu chuẩn của mình để đưa vào – rất, rất mạnh mẽ – đánh giá rủi ro dịch bệnh. “Có một sự cần thiết ngày càng tăng.”

ĐÁNH GIÁ RỦI RO BỆNH: Các nhà khoa học và chuyên gia y tế cho biết các chính phủ phải bắt buộc đánh giá rủi ro sức khỏe trước khi bật đèn xanh cho các dự án phát triển mới trong môi trường sống nhạy cảm. Bộ trưởng năng lượng và mỏ ở Liberia, nơi có mỏ quặng sắt ở trên, gọi việc phân tích như vậy là “sự cần thiết ngày càng tăng”. REUTERS Zohra Bensemra

Các đánh giá đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nghiên cứu mới nổi cho thấy việc phá hủy môi trường sống có thể phản tác dụng nhanh chóng. Trong một nghiên cứu được đánh giá ngang hàng về chín đợt bùng phát dịch Ebola từ năm 2006 đến 2014, các nhà nghiên cứu đã xác định rằng bảy đợt bùng phát đã xảy ra trong vòng hai năm sau khi khu rừng gần đó bị mất. Xung quanh Meliandou, nơi Emile ngã bệnh, khung thời gian diễn ra hoàn toàn giống nhau: với lượng cây mất tăng đột biến trong vòng hai năm trước đó.

Trên khắp Tây Phi, sự phát triển nhanh chóng như vậy đã đẩy con người vào sâu hơn trong môi trường sống của loài dơi như loài cò quay Ai Cập, loài được biết là truyền vi rút Marburg. Khu vực được bao phủ bởi Guinea, Sierra Leone, Liberia, Bờ biển Ngà và Ghana đã mất gần 1/4 diện tích cây che phủ trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ này, theo dữ liệu vệ tinh do Reuters phân tích. Đó là tổng cộng 88.000 km vuông, diện tích gấp đôi Thụy Sĩ.

THU THẬP MẪU: Các nhà nghiên cứu từ Đại học Ghana thu thập chất phân từ dơi ăn quả tại một cơ sở chăn nuôi ở thủ đô Accra. Các nhà khoa học sử dụng các mẫu để nghiên cứu vi-rút do động vật thải ra, giống như con ở trên, trong phân của chúng. REUTERS/Francis Kokoroko

Song hành với sự tàn phá đó là sự gia tăng bùng phát dịch bệnh từ động vật sang người.

Theo một báo cáo gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), châu Phi đã chứng kiến 338 đợt bùng phát bệnh lây truyền từ động vật sang người trong 10 năm qua, nhiều hơn 63% so với thập kỷ trước. Khoảng 70% các đợt bùng phát trong khoảng thời gian 20 năm là sốt xuất huyết do virus bao gồm Marburg và Ebola. Virus do loài gặm nhấm, côn trùng và bọ ve mang theo cũng tấn công thường xuyên hơn. WHO cho rằng dân số tăng nhanh, đô thị hóa và xâm lấn môi trường sống của động vật hoang dã là những yếu tố.

“TÔI KHÔNG THỂ NHẬN RA NGÀI”

Mahama Faatey, nông dân người Ghana, nằm trong số hàng ngàn người trên khắp Tây Phi đã chuyển đến các khu vực khai thác mỏ để theo đuổi sự thịnh vượng. Anh ấy đã có những kế hoạch lớn cho năm 2022.

Vào tháng 1, Faatey và gia đình trẻ của anh chuyển đến một ngôi làng ở Ashanti, một vùng phía nam của đất nước, theo lời kể của người anh họ, một người bạn thân và cũng là trưởng làng của anh. Anh ấy đã bắt đầu trồng ca cao ở đó với hy vọng cuối cùng sẽ bỏ lại những công việc lặt vặt. Ba người đàn ông cho biết những công việc đó đôi khi bao gồm khai thác mỏ. Là người gốc miền bắc Ghana, Faatey di chuyển về phía nam và trải qua vài năm rong ruổi khắp các khu định cư bao gồm Bogoso, một thị trấn khai thác mỏ và Kusa, một ngôi làng cách đó ba giờ lái xe, nơi anh thuê đất để theo đuổi ước mơ làm nông nghiệp.

TRÁI CÂY VÀ CON Dơi: Boamah Sonkaa, bạn của Mahama Faatey, nạn nhân của virus Marburg năm ngoái, uống nước từ một dòng suối gần cây ca cao ở Kusa, Ghana, nơi cả hai cùng trồng trọt. Gần đó, mận móng giò nằm rải rác dưới chân. Trái cây trong tiêu điểm có thể đã bị những con dơi ăn quả dồi dào trong khu vực gặm nhấm. REUTERS/Francis Kokoroko

Các vùng lân cận của Faatey đã trải qua quá trình biến đổi sâu sắc. Một phần tư diện tích rừng dọc theo các tuyến đường mà anh ta đi đã bị nông dân và thợ mỏ khai phá để đáp ứng nhu cầu về ca cao và vàng trên toàn thế giới. Hình ảnh vệ tinh cho thấy những vết sẹo của đất hơi vàng – dấu hiệu nhận biết “galamsey”, một thuật ngữ địa phương để chỉ hoạt động khai thác vàng trái phép – tạo vết rỗ trên khu rừng nhiệt đới xung quanh. Từ năm 2002 đến 2020, theo dữ liệu được phân tích bởi Reuters, gần 40% diện tích rừng trong bán kính 10 km quanh Bogoso đã biến mất.

Gần Kusa, nơi Faatey trồng ca cao, ranh giới giữa đất canh tác và môi trường sống hoang dã rất mờ nhạt, những cây chắp vá ngày càng bị đốn hạ để phát triển. Những người nông dân ở đó nói với Reuters rằng đàn dơi tấn công các đồn điền hàng đêm, để lại một đống phân chim, trái cây ăn dở và bã nhai một phần trên mặt đất vào mỗi buổi sáng.

Các quan chức y tế Ghana vẫn chưa xác định được Faatey đã ký hợp đồng với Marburg như thế nào. Tuy nhiên, phân tích của Reuters cho thấy tiềm năng lan truyền xung quanh anh ta cũng cao như bất kỳ nơi nào khác trên Trái đất. Chính phủ Ghana từ chối bình luận về phát hiện đó.

Vào chiều thứ Sáu, ngày 24 tháng 6, Faatey nói với bạn bè ở Kusa rằng anh cảm thấy ốm. Vào thứ bảy, cơn sốt của Faatey bùng phát, anh họ của anh ấy, Frederick Ankpiore cho biết. Một người bạn đã mua thuốc cho anh ta tại một hiệu thuốc địa phương. Vào Chủ nhật, người bạn đã đưa Faatey đến Bệnh viện St. Benito Menni, nơi các bác sĩ nghi ngờ một số dạng sốt xuất huyết. Họ lấy mẫu máu để phân tích trong phòng thí nghiệm và đưa anh ta vào phòng điều trị.

Đến 11 giờ sáng thứ Hai, theo hồ sơ của bệnh viện, Faatey đã chết.

Kết quả phòng thí nghiệm, được gửi vài ngày sau đó, đã xác nhận mầm bệnh: Marburg.

TÌM KIẾM QUÁ TRÌNH TÌM KIẾM: Các quan chức ở Ghana vẫn chưa xác định được Marburg đã lây nhiễm cho một nông dân và gia đình anh ta như thế nào vào năm ngoái. Các nhà khoa học và hàng xóm nói về các yếu tố gần đó có thể đã góp phần. REUTERS

Marburg có nhiều điểm tương đồng với Ebola và tỷ lệ tử vong lên tới 90%. Vi-rút này hầu hết đã lây từ những con cò Ai Cập sang những công nhân mỏ ở Trung Phi kể từ khi nó được phát hiện vào năm 1967. Sau đợt bùng phát năm 1998 ở Cộng hòa Dân chủ Congo, các nhà khoa học đã tìm thấy những con dơi sống trong một mỏ vàng mèo hoang, nơi có hơn 100 nạn nhân của vụ dịch đã làm việc. Hầu hết các thợ mỏ làm việc cực nhọc dưới lòng đất, đào hầm bằng tay, không có thiết bị bảo hộ.

Các nhà khoa học đã viết trên Tạp chí Y học New England: “Môi trường bị ô nhiễm nặng nề bởi phân người và phân dơi."

Một khi nó đã lan tràn, Marburg, giống như Ebola, có thể lây lan từ người này sang người khác qua mồ hôi, máu hoặc các chất dịch cơ thể khác. Nếu một bệnh nhân nam sống sót, virus có thể tồn tại trong tinh dịch của anh ta tới bảy tuần. Bệnh có thể tiến triển nhanh chóng từ các triệu chứng bao gồm sốt, nhức đầu và tiêu chảy, đến chảy máu không kiểm soát được, suy nội tạng và tử vong.

Sau khi Faatey qua đời, anh họ và ba người bạn của anh đã đến bệnh viện và đưa thi thể anh đến nhà xác. “Khi tôi đến gặp anh ấy, tôi không thể nhận ra anh ấy,” Boamah Sonkaa, một trong những người bạn, nói với Reuters. “Cái chết của anh trai chúng tôi thật đáng sợ.”
Khi các bác sĩ biết kết quả phòng thí nghiệm xác nhận Marburg, họ đã bảo bạn bè và gia đình của Faatey tự cách ly. Tuy nhiên, bạn bè và anh em họ đã có khả năng bị lộ: Họ mang thi thể của anh ấy, được bọc trong vải lanh và niêm phong trong túi đựng xác. Suzanna, góa phụ của anh ta, đã lấy nó từ nhà xác vào ngày hôm sau và cùng gia đình vận chuyển nó về phía bắc để chôn cất anh ta.

Anh em họ và bạn bè không bị nhiễm bệnh. Nhưng thử thách của Suzanna, 24 tuổi, mới bắt đầu.

Vào tháng 7, đứa con 14 tháng tuổi của Wilfred, Suzanna và Faatey ngừng uống sữa và bị sốt và tiêu chảy. Vào ngày 17 tháng 7, theo hồ sơ y tế được Reuters xem xét, Suzanna đã đưa Wilfred đến bệnh viện. Anh ta chết hai ngày sau đó, kết quả phòng thí nghiệm một lần nữa xác nhận Marburg.

Suzanna, trong một cuộc phỏng vấn ngắn, cho biết cô cảm thấy bị kỳ thị sau cái chết của chồng và con. Một ngày nọ, cô trở về nhà và thấy đồ đạc của gia đình bị đốt cháy. Không rõ ai đã đốt chúng. Trong đại dịch Ebola, thiêu hủy đã trở thành một phương tiện khử nhiễm phổ biến, nếu thô sơ, của chính quyền và cư dân trên khắp Tây Phi.

Hồ sơ y tế của chính phủ được Reuters xem xét cho thấy Suzanna cũng có kết quả xét nghiệm dương tính với Marburg.

Nhưng cô ấy không bao giờ bị ốm. Cô ấy đã tự cách ly và cuối cùng, sau hai lần xét nghiệm PCR âm tính, cô ấy được ở cùng gia đình ở Bogoso. Các nhà khoa học cho biết nhiễm trùng Marburg không có triệu chứng là rất hiếm, nhưng có thể xảy ra.
 

BÙNG PHÁT GẦN ĐÂY: Dân làng ở Kusa, Ghana, nơi vi-rút Marburg xuất hiện lần đầu tiên ở quốc gia Tây Phi này vào năm ngoái, giết chết một nông dân và đứa con trai sơ sinh của anh ta. REUTERS/Francis Kokoroko

Các quan chức từ Dịch vụ Y tế Ghana đã lo lắng để ngăn chặn sự bùng phát. Ngoài việc truy tìm các mối liên hệ giữa bạn bè và gia đình của Faatey, họ còn sử dụng mạng xã hội, thông cáo báo chí và truyền hình để yêu cầu người dân Ghana cảnh giác. Họ nhắc nhở cư dân về sự nguy hiểm của việc lây truyền từ dơi sang người. Rủi ro, họ cho biết trong một bản phát hành, “có thể giảm thiểu bằng cách tránh tiếp xúc với các mỏ hoặc hang động có dơi ăn quả”.

Không có trường hợp Marburg nào khác được báo cáo ở Ghana kể từ khi vi rút phá hủy gia đình Faatey.

Gần đây, chính phủ Ghana đã cử một nhóm các nhà khoa học đến điều tra nguồn lây nhiễm của Faatey. Mưa lớn khiến trang trại của Faatey không thể vào được, nhưng Sonkaa, bạn của anh, có trang trại gần đó. Bản thân Faatey đã làm việc với Sonkaa ở đó không lâu trước khi anh qua đời.

Tại trang trại của Sonkaa, cách Kusa một giờ đi bộ đường dài, mận, ổi và đu đủ ashanti nằm rải rác dưới chân - nhiều quả mang vết cắn từ bữa tiệc tối hôm trước của loài dơi, có thể là dơi quạ Ai Cập, sống gần đó. Các loài động vật thường cắn trái cây để kiểm tra độ chín và loại bỏ những gì chúng không thích. Ngay cả khi chúng thích mùi vị đó, chúng hiếm khi ăn cả miếng trái cây, thay vào đó nhai và nuốt nước trái cây rồi nhổ ra cùi, được gọi là “nhọt trái cây”.

Richard Suu-Ire, một nhà nghiên cứu về dơi tại Đại học Ghana, người đứng đầu nhóm điều tra vụ dịch, cho biết: “Chính nước bọt, nước tiểu và chất dịch cơ thể của động vật đã lây lan những căn bệnh này. “Cả bạn và tôi đều không thể biết liệu một loại trái cây có bị nhiễm độc hay không nếu chỉ nhìn vào nó.”

Một nghiên cứu năm 2021 do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ tài trợ đã phát hiện ra rằng Marburg từ nước bọt của con gà trống Ai Cập có thể vẫn lây nhiễm trong tối đa sáu giờ trên xoài và chuối. Các nhà khoa học đã viết trong một bài báo xem xét vấn đề này: “Sáu giờ là thời gian đủ để một loại trái cây chín được tiêu thụ bởi một con người hoặc động vật nhạy cảm khác. Trong một khung cảnh chẳng hạn như vườn cây ăn quả hoặc vườn, điều này thể hiện một rủi ro sức khỏe cộng đồng đáng kể.”

Gõ một quả đu đủ khỏi cây, Sonkaa cho biết nông dân và những người dân địa phương khác thường cắt bỏ những vết cắn và ăn phần còn lại của quả. Họ cũng cho lợn và các gia súc khác ăn trái cây ăn dở. Sonkaa cho biết anh sẽ không ăn trái cây mà anh cho rằng đã bị dơi gặm.

Dấu móng vuốt, tuy nhiên, anh ấy ổn với. Anh ấy nhún vai trước những gợi ý mà chúng có thể biểu thị rủi ro. “Với vết móng vuốt thì không sao,” Sonkaa nói, tay cầm một quả đu đủ có vết cào của dơi. “Cái đó an toàn để ăn, tôi chắc vậy.”


Thái Cát Thân Trọng Tuấn (VH-LVC)

chuyển ngữ từ California ngày 06 tháng 6 năm 2023. Xin tùy ý sử dụng.

~~oOo~~

Viết bởi: Ryan McNeill, Helen Reid, Allison Martell, Cooper Inveen, Deborah J. Nelson, Matthew Green và Michael Ovaska
Người đóng góp: Francis Kokoroko, Grant Smith và Alphonso Toweh Dữ liệu: Ryan McNeill, Allison Martell và Grant Smith
Đồ họa bổ sung: Sam Hart và Jackie Gu
Chỉnh sửa ảnh: Simon Newman
Video: Cooper Inveen, Zohra Bensemra, Ilan Rubens, Lucy Ha và Matthew Stock
Biên tập bởi: Janet Roberts, Feilding Cage, Paulo Prada và Blake Morrison

Reuters, bộ phận tin tức và truyền thông của Thomson Reuters, là nhà cung cấp tin tức đa phương tiện lớn nhất thế giới, tiếp cận hàng tỷ người trên toàn thế giới mỗi ngày. Reuters cung cấp tin tức kinh doanh, tài chính, quốc gia và quốc tế cho các chuyên gia thông qua thiết bị đầu cuối trên máy tính để bàn, các tổ chức truyền thông trên thế giới, các sự kiện trong ngành và trực tiếp tới người tiêu dùng.

Filed May 16, 2023, noon GMT

~~oOo~~

VÙNG ĐẤT DƠI : GIỚI THIỆU

Phần 1: Tây Phi Châu

Các vùng đất dơi trên thế giới đang bị tấn công,

gieo rắc nguy cơ về một đại dịch mới. Đây là nơi đề cập.

Phần 2: Ấn Độ

Làm thế nào một loại virus dơi chết người

tìm ra những cách mới để lây nhiễm cho mọi người

Phần 3: Lào

Trung Quốc, nơi sinh ra đại dịch COVID,

đang đặt dấu vết cho một cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu khác

Phần 4: Brazil

Sâu trong rừng Amazon, các nhà khoa học chạy đua với thời gian

để xác định mầm bệnh chưa biết

Phần 5: Giải pháp

Dơi mang virus giết người.

Các nhà khoa học đề xuất các cách để đối phó.

art2all.net